فتاوای آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله)
عدّه عقد موقت
١ – ازدواج موقت زن در عدّه طلاق رجعی
سؤال: اگر در طلاق رجعی به جای رجوع در عدّه با زن صیغه موقت کند، پس از پایان عدّه در ضمن آن زمان مدت صیغه هم بگذرد آیا مطلقه رجعیه می تواند با مرد دیگری ازدواج کند یا نیاز به عدّه دیگر دارد؟ اگر در زمان صیغه موقت مدخوله نشده باشد چطور؟
جواب: باید عدّه عقد موقت را نیز نگه دارد سپس می تواند با مرد دیگری ازدواج کند ولی اگر در زمان عقد موقت دخولی صورت نگرفته عدّه عقد موقت لازم نیست.
٢ – لزوم عدّه در نزدیکی از پشت
سؤال: آیا در عقد موقت نزدیکی از پشت باعث می شود تا زن عدّه نگه دارد؟
جواب: آری، عدّه لازم است.
٣ – احکام عدّه عقد موقت
سؤال: سوال اول :زمان نگهداشتن عده در ازدواج موقت چقدر است؟
سوال دوم: آیا بدون نزدیکی کردن باز هم باید زن عده نگهدارد؟
سوال سوم: در صورت منفی بودن پاسخ سوال دوم اگر مردی پس از اتمام زمان صیغه
موقت مجددا با همان زن صیغه بخوانند ولی اینبار نزدیکی کنند آیا زن باید عده نگهدارد؟
جواب: 1- عده ازدواج موقت بعد از تمام شدن مدت در صورتی که عادت ماهانه می بیند، به مقدار دو حیض کامل است و اگر عادت نمی بیند چهل و پنج روز تمام است.
2- در این صورت عده ندارد.
3- عده دارد.
٤ – زنا در عده عقد موقت
سؤال: زنا در عدّه عقد موقّت چه حکمى دارد؟ آیا موجب حرمت ابدى مى شود؟ فتواى امام(قدس سره) در این مورد چیست؟
جواب: زنا در عدّه متعه مسلّماً حرام است، ولى موجب حرمت ابدى آن زن نمى شود بنابراین اجراى صیغه عقد پس از گذشت عدّه اشکال ندارد و فتواى امام(رحمه الله) در تحریرالوسیله و توضیح المسائل نیز همین است.
٥ – عقد دائم در عده عقد موقت
سؤال: زن مطلقه اى بعد از انقضاى عدّه، متعه مى شود و بعد از چندى با وساطت بزرگان فامیل بنا مى شود با شوهر اوّل ازدواج کند، به همسر دوّم مراجعه و چاره جویى مى نماید او بقیّه مدّت را مى بخشد و دوباره زن را صیغه مى کند و قبل از دخول فسخ مى نماید و زن بلافاصله به عقد شوهر اوّل درمى آید با این استدلال که این فسخ دوّم قبل از دخول است و غیر مدخوله عدّه ندارد، آیا این مطلب صحیح است؟
جواب: عدّه عقد سابق با این امور از بین نمى رود و تا عدّه پایان نیابد ازدواج مجدّد او صحیح نمى باشد و نمى تواند بدون عدّه به عقد نکاح کسى درآید.
٦ – عده زنی که یقین دارد باردار نیست
سؤال: اگر زنى به عقد موقّت مردى درآید و مطمئن باشد که از آمیزش با او حامله نشده است (مثلا مرد خواجه باشد یا زن رحم خود را خارج کرده باشد) آیا باید پس از پایان مدّت عقد موقّت،عدّه نگهدارد؟
جواب: اگر دخول حاصل شده است عدّه لازم است.
٧ – ازدواج موقت با زنانی که عده نگه نمی دارند
سؤال: شخص مؤمن و متدیّنى براى تجارت به کشورهاى مختلف سفر مى کند، لکن بعضى از افرادى که با او همسفر هستند مى خواهند از همه امکانات هتل استفاده کنند. در حالى که بعضى از آن نسوان شرایط ازدواج (مثل رعایت عدّه) را ندارند. لطفاً بفرمایید:
الف) آیا به مجرّد این که آنها بگویند خالیه هستند، مى توان با آنها ازدواج کرد؟
ب) اگر فحص از عدّه نشود، اشکال ندارد؟
ج) در صورتى که بگویند عدّه را رعایت کرده ایم، آیا قول آنها قبول است؟ (در حالى که ظنّ قوى بر عدم وجود عدّه است.)
د) اگر اهل کتاب نباشند، آیا ازدواج موقّت با آنها صحیح است؟
هـ) در ضمن سنّ اکثر یا تمام این زنان، سنّ مَنْ تحیض مى باشد، لکن با وسایل بهداشتى جدید از حاملگى جلوگیرى مى کنند. آیا شرایط ازدواج را در این سنین با فرض بر عدم عدّه دارا هستند؟
سؤال: الف تا هـ - با توجّه به این که در سنّ «مَنْ تحیض» هستند، عدّه به هر حال بر آنها واجب است، و ادّعاى آنها در صورتى پذیرفته مى شود که متّهمه نباشند. و ازدواج موقّت با غیر کتابیّه جایز نیست.
٨ – عده زنی که در ازدواج موقت حامله شده
سؤال: زنى متعه شده، و مدّت عقد و عدّه وى سپرى شده است، ولى از همان مرد حامله شده، و فرزندى در شکم دارد. آیا همان شخص تا قبل از وضع حمل، مى تواند دوباره او را صیغه نماید؟
جواب: شوهر اوّل مى تواند مجدّداً او را متعه کند، ولى شخص دیگرى حقّ ندارد با او ازدواج کند تا وضع حمل کند.
٩ – عده نگهداشتن زنانی که باردار نمی شوند
سؤال: یکى از موانع و مشکلات، و شاید مهمترین آنها در راه ترویج و کاربردى نمودن ازدواج موقّت، وجوب عدّه پس از انقضا یا بذل مدّت مى باشد. که عملا استفاده از آن را، در حدّى که بتواند پاسخگوى نیازهاى موجود باشد، غیر ممکن نموده است. بر علماى دین و زعماى امّت اسلامى است که با تحقیق و تدبّر در منابع غنى اسلامى، و به ویژه با تمسّک به فقه پویاى تشیّع، راهکارهاى مناسب و عملى ـ که کاملا منطبق براراده شارع مقدّس باشد ـ در این راستا ارائه نمایند، و با ایفاى نقش بسیار مهمّ خود از ارتکاب بسیارى از گناهان و مفاسد فردى و اجتماعى جلوگیرى نمایند. پیشرفتهاى علمى، خارج کردن رحم را در برخى بیماریها، یا به دلیل انگیزه هاى شخصى ممکن ساخته، و شخص مى تواند پس از این عمل بدون هیچ گونه مشکلى به زندگى آسوده ادامه دهد. اگر رحم زنى را خارج کرده باشند، وى بى شکّ توان باردارى نداشته، و دچار حالت قاعدگى نخواهد شد. سخن در این است که آیا چنین زنى در صورت طلاق، فسخ نکاح، انقضا، یا بذل مدّت در نکاح منقطع، باید عدّه نگهدارد؟
جواب: از مجموع ادلّه شرعیّه استفاده مى شود که نگه داشتن عدّه تنها به خاطر احتمال باردارى نیست، و این در واقع یکى از علل آن مى باشد; نه تنها علّت. و یکى از علل آن حفظ حریم زوجیّت است; به همین دلیل اگر شوهر یک سال در مسافرت باشد و زنش را طلاق دهد، همه مى گویند باید عدّه نگه دارد، در حالى که بعد از غیبت یکساله، احتمال انعقاد ولد وجود ندارد. همچنین اگر شوهر در زندان باشد، یا بر اثر بیمارى گرفتار عنن گردد، و یقین پیدا کنیم که شوهر براى همیشه عقیم شده، در تمام این فروض، عدّه بر زن لازم است; در حالى که احتمال انعقاد نطفه وجود ندارد.
١٠ – عده زن مسیحی
سؤال: آیاعده بر زن مسیحی لازم است؟
جواب: آنها باید مطابق مذهب خودشان عمل کنند. و اگر آن زن به عقد موقت مسلمانی درآمده باید عدّه نگه دارد.
١١ – عده زن مسیحی
سؤال: آیاعده بر زن مسیحی لازم است؟
جواب: آنها باید مطابق مذهب خودشان عمل کنند. و اگر آن زن به عقد موقت مسلمانی درآمده باید عدّه نگه دارد.
١٢ – حکم عده در صورت آمیزش با کاندوم
سؤال: زنی که ازدواج موقت کرده اگر با کاندوم آمیزش جنسی انجام دهد آیا برای ازدواج موقت با دیگری، باید عده نگه دارد و یا اینکه نیازی به این کار نیست ؟ در صورت عدم استفاده از کاندوم چطور ؟
جواب: در هر صورت باید عده نگه دارد و رعایت عده بخاطر حریم زوجیت است.
١٣ – عدّه زن در صورت شک کرد در جذب نطفه
سؤال: در عقد موقت که با شرط عدم دخول بوده اگر منی مرد بر اثر تحریکاتی روی فرج زن ریخته باشد آیا عدّه دارد؟ منظور این است که چون منی مرد روی فرج زن را آلوده کرده، اگر شک داشته باشد که این منی داخل رفته یا نه، آیا عدّه واجب است؟
جواب: عدّه لازم نیست.
١٤ – عدّه زنی که در عدّه ازدواج موقت متعه شده
سؤال: اگر زن و مردی با هم متعه کنند و بعد از نزدیکی مرد بذل مدت نماید یا مدت صیغه تمام گردد و بعد از چند روز و در طول عدّه زن، مرد به متعه خود رجوع نماید و دوباره زن را متعه نماید و در طول مدت صیغه ی جدید، نزدیکی صورت نگیرد و زن سه بار یا بیشتر عادت ماهانه ببیند، اگر مرد مجدداً بذل مدت نماید با توجه به اینکه نزدیکی صورت نگرفته آیا باز هم زن بعد از بذل مدت باید عدّه نگه دارد؟
جواب: بعد از اتمام عقد دوم باید عدّه عقد اول را ادامه دهد.
١٥ – زنی که در مدت کمتر از 45 روزه دو حیض دیده است
سؤال: اگر زن در کمتر از 45 روز، 2 بار خون حیض ببیند آیا عده اش تمام شده و یا اینکه حتماً باید 45 روز را صبر کند؟
جواب: عده اش تمام شده است.
١٦ – عدّه زن یائسه
سؤال: ازدواج با زن یائسه چه حکمی دارد؟ آیا عدّه باید نگه داشته شود؟
جواب: اشکالی ندارد، نیازی به عدّه نیست.
١٧ – چگونگی محاسبه عدّه عقد موقت
سؤال: زمان عدّه در عقد موقت دو ماه کامل است یا به اندازه اینکه دو ماه عادت ماهیانه شدن؟
جواب: زمان عدّه ،آن دو دوره عادت ماهیانه است.
١٨ – عده زنی که در ایام عادتش مدت عقد تمام شده و یا بخشیده شده
سؤال: زنی در ایام حیض مدت عقد موقتش تمام شده و یا اینکه مرد در ایام عادتش باقیمانده مدتش را بخشیده آیا این عده را می تواند جزو ایام عده حساب کند ؟
جواب: پایان یافتن مدت عقد موقت و یا بخشیدن باقیمانده مدت در ایام عادت زن مانعی ندارد ولی این حیض او جزو عده محسوب نمی شود .
