فتاوای آیت الله العظمی مظاهری (مدظله)
موسسات قرض الحسنه و مالي اعتباري
مقدار و محل مصرف کارمزد قرض‌الحسنه
سؤال:صندوق قرض الحسنه خانوادگي داريم كه ماهانه مبلغي پرداخت مي‌كنيم و از منابع آن به نوبت وام مي‌گيريم و براي هزينه هاي آن كارمزد پرداخت مي‌كنيم؛ آيا كارمزد را براي راه‌هاي ديگر به عنوان مثال براي پرداخت كارمزد خريد يك وام ديگر از يك موسسه ديگر پرداخت كرد تا زمان انتظار وام اعضاي اين صندوق كاهش يابد؟ اگر كارمزد در پايان سال باقي بماند قابل انتقال به سال بعد مي‌باشد تا از افزايش كارمزد جلوگيري شود؟
جواب: کارمزد متناسب با هزينه‌هاي صندوق، جايز است و دريافت کارمزد بيشتر براي سودآوري و کسب درآمد و صرف در ساير امور جايز نيست، ولي اگر از آن کارمزد متناسب با هزينه‌ها، چيزي باقي ماند، مصرف آن در صندوق قرض‌الحسنه اشکال ندارد.
قرض الحسنه خانوادگي
سؤال:اگر گروهي با هم توافق کنند که ماهيانه مبلغي روي هم بگذارند و سپس با قرعه‌کشي هر ماه تمام مبلغ را به يک نفر بدهند و ماه‌هاي بعد اين کار تا آخرين نفر تکرار شود:
1) آيا اين توافق، مصداق قرض است يا شبهۀ ربا دارد؟ گرفتن چک تضميني در قبال مبلغ دريافت شده و ملزم بودن يا نبودن در پرداخت ماهيانه در حکم تأثيري دارد؟
2) آيا مي‌توان اين پول را هبۀ معوّض قرار داد؟ با توجّه به اينکه موهوب له قبل از قرعه مشخّص نيست.
جواب: اشکال ندارد.
خمس سپرده قرض الحسنه
سؤال:من در دوره تحصیل به صورت پاره وقت کار می‌کنم و درآمد مازاد بر خرجم را در قرض الحسنه می‌گذارم تا برای آبنده‌ام بماند. ولی در طول سال ممکن است نیاز بشود و چندین بار مقداری از آن پول بردارم و دوباره پس انداز کنم. آیا به آن مقدار که دست نخورده خمس تعلق می‌گیرد؟
جواب: خمس دارد.
مصرف مبالغ اضافۀ قرض الحسنه در خيريه
سؤال:تحويل‌داران يکي از قرض‌الحسنه‌هاي شهر در پايان بعضي از روزها مبلغي اضافه وجه دارند كه بعضاً سال‌هاست صاحب واقعي آن مشخص نشده و در حسابي نگه‌داري شده است؛ لذا از محضر حضرتعالي تقاضامنديم اعلام فرماييد آيا مي‌توان وجوه فوق‌الذكر را به خيريه همين محل كه ثبت شده و قانوني مي‌باشد تحويل داد تا بين فقرا، مستمندان و يتيمان تحت پوشش به صورت اجناس خوراكي توزيع گردد.
جواب: اجازه می‌دهم طبق آنچه نوشته اید عمل کنید.
خمس پس انداز قرض الحسنه فاميلي
سؤال:آیا به وام های بدون سود قرض الحسنه رایج بین دوستان و خانواده‌ها خمس تعلق می گیرد؟
جواب: پولی که سال برآن بگذرد، خمس دارد.
ملاحظۀ قدرت خريد در قرض الحسنه
سؤال:باسلام و آرزوي سلامتي و توفيق براي حضرتعالي، همان‌گونه كه مستحضريد در بازار و فضاي اقتصادي به وفور از كلاه‌هاي شرعي استفاده مي‌شود. قشر متدين خود را فريب مي‌دهد و قشر بي‌توجه به دين هم كه برايش مهم نيست! يكي از مواردي كه در بازار و اقتصاد بسيار مهم است، نرخ سود تضمين شده(نرخ بهره) است. در جامعه ما قرض الحسنه بسيار بي رونق است و علت آن هم تورم اقتصادي است. درجامعه ما درصورتي‌كه نرخ تورم 20% باشد اگر فردي مبلغ يك ميليون تومان را بصورت قرض الحسنه به فرد ديگري بدهد و بعد از يك‌سال قرض گيرنده مبلغ يك ميليون تومان را عيناً به قرض دهنده پس بدهد، در اصل به وي يك ميليون تومان نمي‌دهد بلكه مبلغ معادل هشتصد هزار تومان مي‌دهد؛ چون قدرت آن پول كاهش يافته است و ما درفقه داريم كه اگر در يك معامله يك طرف سود برد و طرف ديگر متضرر شد، آن معامله باطل است، مگر آنكه ضرر جبران شود. به نظر مي‌رسد به اين خاطر است كه از قرض الحسنه استقبال نمي‌شود و مردم به معاملات ربوي روي آورده‌اند. درصورتي‌كه برخي كل سيستم اقتصادي را متهم به ربوي بودن مي‌كنند و برخي معتقدند كه چون حکومت، اسلامي است، پس معاملات بانكي ربوي نيست، ولي در هر صورت مردم سرگردان هستند. خواهشمندم نظر مبارك را ارايه فرماييد.
جواب: اقتصاد ما بيمار است، ولی چون فعلاً چاره ای نیست، حکومت، معاملات بانک‌ها را تجویز نموده است. امّا قرض الحسنه که باید در آن سود نباشد، برای این است که قرآن کريم، قدرت خرید را با ثواب‌های فراوان جبران کرده است و وعدۀ جبران مالی هم داده است.
