فتاوای آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله)
خرید و فروش اعضاء
١ – تهیه نطفه از بانک نطفه
سؤال: بعضى از مؤمنین و مؤمنات که براى اولاددار شدن به مراکز نابارورى مراجعه مى کنند و از حیث نطفه نقایصى دارند، آیا مى توانند از نطفه هایى که در بانک نطفه نگهدارى مى شود در لقاح مصنوعى با منى خود آنها ممزوج و شرایط لقاح را فراهم و با دستگاه در رحم همسران آنها قرار دهند یا خیر؟ در صورتى که به طور کلّى در منى آنها اسپرم و تخمک وجود نداشته باشد آیا مى توانند از اسپرمها و تخمکهاى مجهول الهویه موجود در بانک نطفه استفاده نمایند و چنانچه در دو فرض فوق فرزندى به وجود آید ولد متعلّق به چه کسى خواهد بود؟
جواب:استفاده از نطفه بیگانه براى صاحب فرزند شدن جایز نیست و تولّد فرزند باید مستند به ازدواج صحیح شرعى باشد ولى اگر چنین عملى انجام شود، فرزند متعلّق به صاحبان نطفه است و نسبت به مادرى که در رحم او کشت شده نیز محرم مى باشد، بى آن که از او ارث ببرد.
٢ – فروش یا اهداء عضوی که با اجرای حد قطع شده
سؤال: عضوى که در حدود یا قصاص قطع مى شود، در اختیار چه کسى قرار مى گیرد؟ آیا صاحبش حقّ فروش، یا اهداى آن را خواهد داشت؟
جواب:متعلّق به صاحب آن عضو است.
٣ – پیوند تخمدان زن اجنبیه به زوجه
سؤال: در مورد پیوند تخمدان زن اجنبى (مانند پیوند کلیه) براى باردار شدن زوجه، لطفاً به سؤالات زیر پاسخ دهید:
الف) آیا این کار جایز است و دیه دارد؟
ب) آیا تخمدان را مى توان فروخت؟
ج) حکم اولاد زوجه چگونه است؟
د) آیا زن اجنبى حقّى مانند مادر بودن پیدا مى کند؟
جواب:چنانچه ضرورتى براى این کار نباشد از آن صرف نظر شود. و اگر ضرورتى وجود دارد، بعد از پیوند این عضو جزء بدن آن زن مى شود، و فرزند مال خود اوست. و در فرض فوق دیه ندارد، و خرید و فروش آن جایز است; هرچند بهتر است که پول را در مقابل اجازه برداشتن عضو مزبور بگیرد، نه در مقابل خود آن.
٤ – وصیت به فروش اعضاء پس از مرگ
سؤال: آیا انسان بالغ مى تواند وصیّت کند که پس از مرگ اعضاى بدنش را (مانند قلب و کلیه و...) بدون اخذ وجهى به بیماران نیازمند داده، سپس او را دفن کند؟ آیا مى تواند شرط کند که اعضا را بفروشند و در مواردى که وصیّت مى کند خرج کنند؟
جواب:این وصیّت تنها در صورتى نافذ است که ضرورتى ایجاب کند که اعضاى بدن او را بردارند. و بهتر آن است که رایگان در اختیار نیازمندان بگذارند، هرچند گرفتن پول به صورتى که در بالا گفته شد مانعى ندارد.
5 – خرید و فروش اعضاء برای پیوند
سؤال: خرید و فروش اعضا براى پیوند چه حکمى دارد؟
جواب:جایز است، ولى بهتر است پول را در برابر اجازه برداشتن عضو بگیرد.
٦ – خرید و فروش عضو قطع شده در حد یا قصاص
سؤال: آیا فروش عضو قطع شده در حدّ یا قصاص، یا واگذارى آن به مسلمان دیگر جایز است؟
جواب:اگر به منظور پیوند به انسان دیگرى باشد (همان گونه که در پیوند کلیه مرسوم است) با اجازه صاحب آن جایز است.
٧ – خرید و فروش مواد استخراج شده از عضو پیوندی
سؤال: خرید و فروش موادّى که از اعضاى پیوندى انسان استخراج مى گردد، نظیر پروتئین، فاکتور تحریک کننده استخوان سازى، و نظایر آن چه حکمى دارد؟
جواب:جایز است، هرچند بهتر است پول را در مقابل اعمالى که روى آن مواد انجام مى دهند بگیرند.
٨ – خرید و فروش و پیوند مو
سؤال: آیا خرید و فروش و پیوند مو جایز است؟
جواب:جایز است.
٩ – خرید و فروش اجساد کفار برای پیوند
سؤال: اجسادى از کفّار موجود است که برخى اعضاى آن را، جهت کارهاى تحقیقاتى یا پیوند و مانند آن، به مبالغ هنگفتى خریدارى مى کنند. آیا خرید و فروش این اعضا جایز است؟ آیا میان اجسادى که شناسایى نشده و اولیایى ندارند، با دیگر اجساد تفاوتى وجود دارد؟
جواب:هرگاه این کار براى حفظ جان افراد زنده، یا درمان بیمارى مهمّى ضرورت داشته باشد مانعى ندارد. و فرقى میان افراد شناخته شده و غیر آنها نیست.
١٠ – فرو ش اعضا توسط محکومین به اعدام
سؤال: آیا محکومین به اعدام یا قطع عضو، مى توانند قبل از اجراى حکم، اعضاى بدن خود را بفروشند، یا به کسى اهدا کنند؟
جواب:درصورتى که منافع عقلایى براى پیوند بر آن مترتّب باشد، اشکالى ندارد
١١ – فرو ش اعضا توسط محکومین به اعدام
سؤال: آیا محکومین به اعدام یا قطع عضو، مى توانند قبل از اجراى حکم، اعضاى بدن خود را بفروشند، یا به کسى اهدا کنند؟
جواب:درصورتى که منافع عقلایى براى پیوند بر آن مترتّب باشد، اشکالى ندارد.
١٢ – خرید و فروش خون و کلیه
سؤال: بعضى از افراد براى کمک به درمان بیمارانى که نیاز به فرآورده هاى خونى یا اعضاى بدن دارند، حاضرند خون یا مثلاً کلیه یا چشم خود را بفروشند، خرید و فروش این اعضا چه حکمى دارد؟
جواب:فروختن خون و کلیه در صورتى که خطرى براى دهنده ایجاد نکند اشکالى ندارد; ولى بهتر آن است که پول را در مقابل اجازه برداشتن کلیه یا گرفتن خون بگیرند; ولى در مورد چشم مطلقاً جایز نیست.
١٣ – فروش عضو قطع شده در حد یا قصاص
سؤال: آیا فروش عضو قطع شده در حدّ یا قصاص یا واگذارى آن به مسلمان دیگر جایز است؟
جواب:اگر به منظور پیوند به دیگرى باشد (همان گونه که در پیوند کلیه مرسوم است) با اجازه صاحب آن جایز است.
١٤ – اهداء اندام بدن بعد از مرگ
سؤال: اهداء اندام بدن بعد از مرگ به دیگران چه حکمی دارد ؟
جواب:در صورتی که حفظ جان یا عضو مهم مسلمانی متوقف بر آن باشد اشکالی ندارد.
١٥ – خرید و فروش اعضای بدن انسان
سؤال: حکم خرید و فروش اعضای بدن انسان از نظر معظم له چیست؟ در صورت حکم جواز، آیا شرایط خاصی باید وجود داشته باشد؟
جواب:فروش اعضایی که بدل دارد مانند یکی از دو کلیه اشکالی ندارد ولی احتیاط آن است که پول را در مقابل اجازه برداشتن عضو بگیرد نه خود عضو.
١٦ – خرید و فروش کلیه
سؤال: خرید و فروش کلیه براى مقاصد پزشکى چه حکمى دارد؟
جواب:خرید و فروش کلیه براى مقاصد پزشکى جایز است ولى بهتر آن است که پول را در مقابل اجازه برداشتن کلیه از شخص بگیرند نه در مقابل خود آن.
١٧ – فروش عضو قطع شده در حد یا قصاص
سؤال: آیا فروش عضو قطع شده در حدّ یا قصاص یا واگذارى آن به مسلمان دیگر جایز است؟
جواب:اگر به منظور پیوند به دیگرى باشد (همان گونه که در پیوند کلیه مرسوم است) با اجازه صاحب آن جایز است.
١٨ – فروش کلیه
سؤال: آیا تقدیم کلیه یا عضوی از بدن که بدون آن می توان زندگی کرد اشکال دارد؟ فروش آن چطور؟
جواب:اشکال ندارد ولی بهتر آن است که پول در مقابل آن عضو نگیرند بلکه در مقابل اجازه برداشتن آن عضو گرفته شود.
