داستان دعوت رند پاول از ظریف برای دیدار با ترامپ در اتاق بیضی

ماه گذشته و در میانه تشدید آتش تنش‌ها بین واشنگتن و تهران، وزیر امور خارجه ایران، محمدجواد ظریف، یک دعوت غیرمنتظره برای دیدار با رئیس جمهور آمریکا دونالد ترامپ در دفتر بیضی دریافت کرد. به گفته منابع آمریکایی و ایرانی و یک دیپلمات آگاه، سناتور رند پاول، جمهوری‌خواه از کنتاکی، در دیدار با ظریف در نیویورک در پانزدهم ژوئیه این دعوت دیپلماتیک را انجام داد.

با توجه به استقبال رئیس جمهور ترامپ از این ایده، پاول چند هفته با مشورت با کاخ سفید و وزارت امور خارجه روی این ایده کار کرده بود. سه هفته پیش از آنکه ظریف در نیویورک برای جلساتی در سازمان ملل متحد حضور پیدا کند، یک واسطه از طرف پاول برای این مسأله به ایران اعزام شده بود. در چهاردهم ژوئیه، روز قبل از عزیمت به نیویورک، پاول با رئیس جمهور در حالی که در دور گلف ترامپ در استرلینگ ویرجینیا بازی می کرد، در مورد ایران گفت‌وگو کرد.

در پانزدهم ژوئیه، پاول و مشاور ارشد وی، داگ استافورد، با ظریف در محل اقامت زیبای سفیر ایران در سازمان ملل در خیابان پنجم، بلوکی از موزه متروپولیتن، ملاقات کردند. ظریف که عنوان دکترای خود را زیر نظر و راهنمایی کاندولیزا رایس در دانشگاه دنور تحصیل کرده بود، در دهه‌های اخیر به عنوان یک دیپلمات، یک فهرست کوچک با شماره‌های خصوصی اعضای مجلس و سنا ساخته است.

وی پس از آن هفته به من و گروه کوچکی از خبرنگاران گفت: من همیشه افرادی از کنگره را ملاقات می کنم؛ بدون ذکر نام شخصی خاص. اما این اولین ملاقات وی با پاول بود که در کمیته روابط خارجی سنا حضور دارد.

به گفته این منابع، این دو نفر در ابتدا درباره مسائل دیرینه، به ویژه برنامه هسته‌ای تهران و همچنین شعله‌های آتش اخیر در خلیج فارس صحبت کردند. در ماه می ‌و ژوئن، ایالات متحده تهران را متهم به خرابکاری در شش تانکر نفتی در آن سوی تنگه استراتژیک هرمز کرد.

در بیستم ژوئن، ایران یکی از پیشرفته‌ترین هواپیما‌های بدون سرنشین آمریکا را ساقط و ادعا کرد که در حال پرواز روی حریم هوایی ایران بوده است. ترامپ تلافی نظامی را در نظر گرفت، اما در آخرین لحظه، آن را به دلیل تلفات پیش بینی شده ملغی کرد.

در حالی که ظریف در نیویورک بود، ایالات متحده در ۱۸ ژوئیه یک هواپیمای بدون سرنشین ایرانی را ساقط کرد. با بالا گرفتن تنش ها، واشنگتن از احتمال بروز جنگ جدید در خاورمیانه نگران بود. مأموریت پاول این بود که از میان لایه‌های درهم و پیچیده درگیری و تنش یک کانال مستقیم دیپلماتیک را در بالاترین سطح راه اندازی کند. این کار، نسخه‌ای مینیاتوری از تاکتیک ترامپ در دور زدن دیپلماسی سنتی در دیدارمستقیم با رهبری کره شمالی بود.

در یک مکالمه یک ساعته، ظریف به پاول ایده‌هایی درباره چگونگی پایان دادن به بن بست هسته‌ای و پرداختن به نگرانی‌های ترامپ ارائه داد. وی بعداً برخی از آن‌ها را به گروه روزنامه نگاران ما و متعاقباً با جزئیات بیشتر برای من تشریح کرد.

وی به ما گفت: من به عنوان یک دیپلمات، همیشه باید در مورد گزینه‌های جایگزین فکر کنم؛ از جمله این ایده‌ها یکی این بود که پارلمان ایران می‌تواند قانوناً فتوایی را که از طرف مقام معظم رهبری ایران در اصل در سال ۲۰۰۳ و بار دیگر در سال ۲۰۱۰ برای منع تولید یا استفاده از سلاح‌های هسته‌ای صادر شد، تبدیل به قانون کند.

آیت الله علی خامنه‌ای در سال ۲۰۱۰ گفت: ما استفاده از این قبیل سلاح‌ها را حرام می‌دانیم و معتقدیم که وظیفه همه است برای امنیت بشریت در برابر این فاجعه بزرگ تلاش کنند.

ظریف پیشنهاد کرد، اگر ترامپ چیز بیشتری بخواهد، او نیز باید پیشنهاد بیشتری ارائه می‌داد. یکی دیگر از احتمالها، جلو بردن یکی از مراحل توافق هسته‌ای میان ایران و شش قدرت اصلی جهان در سال ۲۰۱۵ بود؛ توافق نامه‌ای که ترامپ در ماه مه سال ۲۰۱۸ از آن خروج کرد.

وی گفت که ایران می‌تواند تصویب به اصطلاح پروتکل الحاقی را، که در حال حاضر قرار است تا سال ۲۰۲۳ اجرا شود، بالقوه برای سال جاری به جلو اندازد. این پروتکل، که قبلاً توسط یکصد و چهل و شش کشور امضا شده و به تصویب رسیده است، باعث می‌شود بازرسی‌های بین المللی دقیق‌تر - هم در سایت هسته‌ای اعلام شده و هم اعلام نشده در کشور‌های عضو - دائمی انجام شود.

داریل کیمبال، مدیر اجرایی انجمن کنترل تسلیحات، روز جمعه به من گفت: "پروتکل الحاقی وسیله مهمی است که با آن جهان تأیید می‌کند که ایران به دنبال دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای نیست. اگر به ایرانی‌ها اعتماد ندارید، باید بازرسی‌ها را دائمی انجام دهید. با تصویب پروتکل، ایران یکی از بند‌های به اصطلاح غروب در توافق ۲۰۱۵ که باعث شک و تردید عمیق در میان جمهوری خواهان، برخی از دموکرات ها، اسرائیل و عربستان سعودی شده بود را از بین می برد. در عوض، ظریف اظهار داشت، ترامپ می‌تواند به کنگره برود تا تحریم‌های ایران را برطرف کند، همانطور که در ابتدا با توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ این اقدام انجام شده بود، اما در قانون آمریکا تصویب نشده است. سپس هر دو طرف در تعهدات مورد نظر در توافق اصلی احساس امنیت بیشتری می‌کنند.

پاول پیشنهاد کرد که دیپلمات ایرانی، شخصی ایده‌های خود را به ترامپ ارائه دهد. منابع ایرانی و دیپلماتیک به من گفتند که پاول گفته رئیس جمهور به او اجازه داده است که دعوتنامه‌ای برای ملاقات در دفتر بیضی را در اوایل هفته صادر کند. سخنگوی کاخ سفید از اظهار نظر در مورد دعوت خودداری کرد.

ترامپ مدت هاست که از سخنان اعضای تندرو میان کارمندان خود، به خصوص مشاور امنیت ملی جان بولتون ـ که در مورد پتانسیل دیپلماسی موفق سطح بالا با ایران شک و تردید داشتند ـ سرپیچی می کند. روز چهارشنبه، یک مقام ارشد دولت در یک کنفرانس تلفنی به خبرنگاران گفت: رئیس جمهور ترامپ آماده گفت‌وگو با رهبری ارشد در تهران است و مطمئناً مانع برقراری ارتباط هیچ یک از دوستان یا متحدین ما با ایران نشده است. ترامپ در ماه ژوئن پیامی در مورد دیپلماسی احتمالی را از طریق نخست وزیر ژاپن شینزو آبه به رهبر ایران ارسال کرد. این مقام گفت: رئیس جمهور هیچ محدودیتی برای گفت‌وگوی مقامات منتخب با همتایان خارجی ندارد.

دیپلمات‌های اروپایی و ایران به من گفته اند که دولت ترامپ در دو سال اول خود، حداقل ۸ بار درخواست دیدار با مقامات ایرانی را داشته است؛ از جمله دو بار وقتی که ترامپ و رئیس جمهور ایران، حسن روحانی، هر دو در مجمع عمومی آمریکا بودند. یکی از آن درخواست ها، که از طریق رئیس جمهور فرانسه امانوئل مکرون در سال ۲۰۱۷ ارجاع شده بود، در همان روزی انجام شد که ترامپ در مجمع عمومی علیه ایران سخنرانی کرد. ترامپ جمهوری اسلامی را یک دیکتاتوری فاسد نامید که رهبران آن این کشور ثروتمند را به "یک کشور سرکش به لحاظ اقتصادی نابسامان تبدیل کرده اند که عمده صادرات آن خشونت، خونریزی و هرج و مرج است. روحانی که با این سخنان به وی توهین شده بود دعوت به ملاقات خصوصی را رد کرد.

ظریف به پاول گفت که تصمیم ملاقات با ترامپ در دفتر بیضی در اختیار او نیست و باید با تهران مشورت کند. این منابع به من گفتند که ظریف ابراز نگرانی کرده از اینکه هر جلسه‌ای می‌تواند به چیزی برای عکس انتخاباتی و بدون نتیجه مشخص ختم شود. دسامبر گذشته، هنگام مصاحبه با ظریف در مجمع دوحه، وی گفت که تهران بیش از یک عکس و یک سند دو صفحه‌ای از هر گفت‌وگویی آینده انتظار دارد - اشاره‌ای به نتیجه محدود اجلاس نخستین ترامپ با رهبر کره شمالی، کیم جونگ اون در سال گذشته در سنگاپور.

وی گفت: ما فقط برای فرصت یک عکس و یک سند دو صفحه‌ای صحبت نمی‌کنیم. ما یک سند صد و پنجاه صفحه‌ای داریم که اشاره‌ای به توافقنامه هسته‌ای دقیقی است که ترامپ آن را رها کرده است.

ظریف پس از دیدار با پائول، موضوع دعوت را برای رهبران ایران بازگو کرد. آن‌ها برگزاری جلسه در این زمان را تأیید نکردند. قرار است روحانی ماه آینده در مجمع عمومی ایالات متحده آمریکا حضور یابد.

بنا بر گزارش‌ها سناتور لیندسی گراهام، جمهوری خواه از کارولینای جنوبی نیز با دولت آمریکا در خصوص ایران همکاری می‌کند؛ هرچند در مسیری متفاوت. او بخشی از گروهی بود که در ۱۴ ژوئیه با ترامپ گلف بازی و درباره ایران گفت‌وگو کردند. به گزارش روزنامه دیلی بیست، گراهام که از پاول تندروتر است، در چارچوب توافق نامه گسترده‌تر با متحدین آمریکا مشورت کرده است. این چهارچوب گسترده از تهران می‌خواهد که موافقت نامه موسوم به ۱۲۳ را که در قانونگذاری مصوب ۱۹۵۴ تشریح شده است، بپذیرد. این توافق در ازای همکاری آمریکا در فناوری هسته‌ای ۹ ضمانت را در مورد استفاده از مواد هسته‌ای تحمیل می‌کند - تا مطمئن شود که برای ساخت بمب منحرف نشوند. ایالات متحده با چهل و نه کشور و تایوان این قرارداد را امضا کرده است.

گراهام به دیلی بیست گفته: من به رئیس جمهور گفتم: ۱۲۳ را با ایرانیان بر سر میز بگذارید. بگذار آن‌ها بگویند نه. من فکر می‌کنم ایرانی‌ها به این پیشنهاد نه خواهند گفت و فکر می‌کنم که این کار دست اروپایی‌ها را باز می گذارد. از زمانی که ترامپ توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ را کنار گذاشت، ایالات متحده و اروپا بیشتر از هر مسأله دیگری از زمان اتحاد غربی پس از جنگ جهانی دوم، بر سر مسأله ایران به شکلی عمیق دچار شکاف شده اند. انگلیس، فرانسه و آلمان بار‌ها و بار‌ها تعهد خود به توافق هسته‌ای اولیه را گوشزد کرده اند. در ماه ژوئن، آن‌ها مکانیسم مالی instex را برای کمک به شرکت‌ها در دور زدن تحریم‌های ایالات متحده در صورت انجام تجارت با ایران، راه اندازی کردند. با افزایش تنش‌ها در خلیج فارس، متحدان دیرینه کمپین "فشار حداکثری" دولت آمریکا را در پانزده ماه گذشته سرزنش کرده و این رویکرد را تحریک واکنش تهاجمی ایران می‌دانند. ماه گذشته، اروپایی‌ها از پیوستن به عملیات سنتینل، برنامه‌ای آمریکا برای تأمین امنیت ترافیک نفتکش‌ها و امنیت دریایی در خلیج فارس، مقاومت یا از آن امتناع کردند و در عوض تصمیم گرفتند ترتیبات خود را در این خصوص بسازند.

در ۳۱ ژوئیه بدون چشم انداز موفقیت در افق نزدیک، دولت ترامپ ظریف را برای رفتار "سزاوار سرزنش"، به دلیل پیوند با سپاه پاسداران ـ که در ماه آوریل به عنوان یک سازمان تروریستی خارجی معرفی شد ـ و برای عملکرد به عنوان یک وزیر تبلیغاتی، نه یک وزیر خارجه تحریم کرد.

از نظر فنی، این تحریم‌ها بدان معنیست که ایالات متحده می‌تواند هرگونه اموالی را که ظریف در آمریکا در اختیار دارد تصاحب کرده، وی را از سفر به آمریکا منع کند و هر شخص، شرکت یا مؤسسه مالی را که با ظریف همکاری می‌کند، تحریم کند. از نظر عملی، این حرکت ممکن است تأثیر محدودی داشته باشد. طبق منشور سازمان ملل، ایالات متحده، به عنوان کشور میزبان، موظف است به دیپلمات‌هایی که در سطح جهانی جهانی مشغول کارند، مجوز سفر به آمریکا بدهد. این تعهد به ندرت نقض می‌شود. ظریف معمولاً سالانه سه یا چهار بار از سازمان ملل بازدید کرده است. هیأت مستقر ایران در سازمان ملل انتظار دارد که وی در ماه آینده در مجمع عمومی حضور یابد. در همین حال، اروپایی‌ها با قاطعیت به این اقدام اعتراض کردند. وزارت امور خارجه فرانسه در توئیت خود گفت: ما معتقدیم که همه‌ی کانال‌های دیپلماتیک به خصوص در شرایط کنونی تنش‌ها باید باز بمانند.

ظریف از رسانه مورد علاقه ترامپ برای پاسخ دادن استفاده کرد. ظریف در توییت نوشت: دلیل ایالات متحده برای تحریم من این است که من سخنگوی اصلی ایران در سراسر جهان هستم. آیا حقیقت واقعاً تا این حد دردناک است؟ این تحریم هیچ تأثیری بر من و خانواده من ندارد، زیرا من خارج از ایران هیچ ملک یا منافعی ندارم. متشکرم که من را چنین تهدید بزرگی برای دستور کار خود می دانید.

دفتر پاول اظهار نظر رسمی در خصوص این گزارش ها نداشته است. دفتر مطبوعاتی وی به من گفت: من باید شما را به توییتر ارجاع کنم. سناتور پاول در حساب توییتر خود، گزارش آسوشیتدپرس را در مورد اقدام دولت علیه ظریف به اشتراک گذاشته بود، که در بالای آن نوشته: اگر دیپلمات‌ها را تحریم کنید، دیپلماسی کمتری خواهید داشت.