کشاورزان باز هم در دام تار عنکبوت افتادند/ مصرف بی رویه آب برای تولید گوجه و محصول نهایی برای خوراک دام

منابع آب در ایران در وضعیت خوبی نیست. آمار‌ها نشان می‌دهند، برای تولید هر عدد گوجه فرنگی به وزن ۷۰ گرم، حدود ۱۳ لیتر آب مصرف می‌شود. این در حالی است که در چند روز اخیر، کلیپ‌هایی در فضای مجازی منتشر شده که نشان می‌دهد کشاورزان به دلیل ارزان بودن قیمت گوجه فرنگی، این محصول کشاورزی را به مصرف دام‌های خود می‌رسانند!

به گزارش «تابناک اقتصادی»؛ چند روزی است کلیپ هایی در فضای مجازی پیرامون تولید انبوه و وضعیت اسفناک محصولات کشاورزی از جمله گوجه فرنگی دست به دست می چرخد که تماشای آن ها جز افسوس برای مصرف کننده و کشاورز عایدی دیگری ندارد. در این کلیپ ها کشاورزان به دلیل ارزان بودن قیمت گوجه فرنگی، این محصول کشاورزی را به خوراک دام تبدیل کرده و با بی مهری با حاصل دسترنج خود برخورد می کنند! این وضعیت در حالی رقم خورده است که در سال گذشته در چنین روزهایی، گوجه فرنگی و رب آن چنان رشد قیمت سرسام آوری را تجربه کردند که مسئولین مجبور شدند ممنوعیت صادرات این دو قلم کالا را به منظور جلوگیری از افزایش قیمت آن ها اعلام کنند.

هر چند در سال جاری قیمت گوجه فرنگی در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته به طرز محسوسی کاهش یافته است اما قیمت رب گوجه فرنگی همچنان بسیار بالاست و این پارادوکسی را در ذهن مصرف کننده ایجاد کرده است!

گوجه فرنگی کیلویی چند؟

هر چند شهریور ماه به پایان رسیده است هنوز مرکز آمار ایران، گزارش وضعیت قیمتی اقلام خوراکی در این ماه را منتشر نکرده است. بنابراین آخرین گزارش در دسترس برای بررسی قیمت اقلام خوراکی، گزارش مرداد ماه سال جاری است. این گزارش نشان می دهد که قیمت متوسط یک کیلوگرم گوجه فرنگی در مرداد ماه سال جاری 3547 تومان بوده که در مقایسه با تیرماه سال جاری 17.1 درصد کاهش و در مقایسه با مرداد ماه سال گذشته 32.5 درصد رشد داشته است.

شایان ذکر است، قیمت گوجه فرنگی در شهریور ماه سال جاری به دلیل عرضه گسترده این محصول کاهش چشمگیری داشته است و این محصول را سر زمین کشاورزی از کشاورز کیلویی 800 تا 1000 تومان خریداری می کنند.

این کاهش قیمت گوجه فرنگی در حالی اتفاق می افتد که در سال جاری، هزینه های تولید برای این محصول رشد چشمگیرتری در مقایسه با سال گذشته داشته اند؛ برای نمونه در سال جاری قیمت هر کیلو بذر وارداتی حدوداً به 400 هزار تومان یا هزینه شخم زدن هر هکتار زمین با تراکتور به 50 هزار تومان افزایش یافته است. همچنین در کنار این موارد می توان به افزایش هزینه های کارگر، سم و علف کش، حمل و نقل، جعبه، کود و آب نیز اشاره نمود.

عرضه رب گوجه فرنگی با قیمت گوجه سال گذشته!

بررسی ها نشان می دهد که متوسط قیمت یک کیلوگرم رب گوجه فرنگی در مرداد ماه سال جاری در مقایسه با تیرماه با افزایشی 0.2 درصدی به 21 هزار و 909 تومان رسیده است. همچنین این قیمت در مقایسه با مرداد ماه سال گذشته حدود 200 درصد رشد داشته است.

اما چرا با کاهش شدید قیمت گوجه فرنگی، قیمت رب همچنان بالاست؟

علیرضا بوستانی رئیس انجمن صنایع تبدیلی کشاورزی خراسان رضوی طی مصاحبه ای در دوم شهریور ماه سال جاری با بیان این که ۸۰ درصد قیمت یک قوطی رب گوجه‌فرنگی را خود گوجه تشکیل می‌دهد، گفت: مشکلاتی داریم که گاه می‌گویند قیمت گوجه‌فرنگی ارزان شده اما رب گران است، در حالی که این گونه نیست. ما در صنایع تبدیلی دو ماه تولید برای دوازده ماه مصرف کشور انجام می‌دهیم. اگر به تاریخ تولید روی قوطی نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که قیمت بالای رب، مربوط به زمانی بوده که گوجه‌فرنگی گران به کارخانه رفته است.

گوجه فرنگی نیز در تار عنکبوتی گیر کرد!

چرا یک سال قیمت گوجه فرنگی در صدر می نشیند و یک سال قیمت این محصول به قعر می چسبد؟ دلیل این فراز و فرودهای قیمتی محصولات کشاورزی چیست؟

در علم اقتصاد این فراز و فرود قیمتی محصولات کشاورزی را با "قضیه تار عنکبوتی" توضیح می دهند. قضیه تار عنکبوتی به این معناست که در قیمت و میزان تولید محصولات فاسدشدنی کشاورزی تعادل معنایی وجود ندارد و چنانچه نمودار تغییرات قیمت آن ها طی چند سال ترسیم شود، طرحی شبیه تارعنکبوت نمایان می‌ شود. دلیل اصلی رخ دادن قضیه تار عنکبوتی برای محصولات کشاورزی فاسد شدنی به بحث عرضه و تقاضای این محصولات کشاورزی برمی گردد. در سالی که قیمت در اوج است تولیدکنندگان تصمیم می گیرند برای سال زراعی آینده جهت کسب سود بیشتر اقدام به تولید آن محصول کنند و همین عامل باعث افزایش میزان تولید و عرضه می شود و با توجه به مشخص بودن میزان تقاضا در بازار این محصول، اضافه عرضه ایجاد شده و قیمت می شکند و به حدی می رسد که کفاف هزینه های تولید را نخواهد داد. حالا این بار گوجه فرنگی است که دام قضیه تار عنکبوتی گرفتار شده است.

خرید حمایتی گوجه فرنگی تنها راه حل دولت برای حمایت از کشاورزان

خرید حمایتی گوجه فرنگی تنها اقدام دولت در سال جاری برای حمایت از کشاورزان بوده است. حسین شیرزاد مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران در تشریح روند اجرای طرح خرید حمایتی گوجه طی مصاحبه ای در 26 شهریور ماه سال جاری گفت: تاکنون بیش از ۷۳ هزار تن گوجه فرنگی به ارزشی بالغ بر ۷۳۱ میلیارد ریال از کشاورزان خریداری شده است، که سهم استان فارس بیش از ۵۴ هزار تن، استان خراسان رضوی بیش از ۱۳هزار تن و استان های اصفهان و اردبیل بیش از ۵ هزارو ۳۰۰ تن است.

وی افزود: از ابتدای سال زراعی جاری تا کنون بالغ بر ۸۹ هزار تن گوجه فرنگی با قیمت توافقی توسط شرکتها و اتحادیه های تعاون روستایی زیر مجموعه این سازمان در استانهای جنوب کرمان، هرمزگان، فارس، اصفهان، مرکزی، خراسان جنوبی و همدان از کشاورزان خریداری و به منظور صادرات در کارخانجات فرآوری تبدیل به رب گوجه بسته بندی شده است. شیرزادی اظهار کرد: مجموع گوجه فرنگی مازاد بر نیاز بازار تازه خوری و صنعتی که به صورت حمایتی و توافقی از کشاورزان خریداری شده، بالغ بر ۱۶۲ هزار تن است.

هر چند به نظر می رسد این طرح جهت حفظ قیمت گوجه فرنگی در بازار اجرایی شده است، وضعیت فعلی بازار گوجه فرنگی نشان می دهد که اجرای این طرح چندان موفقیت آمیز نبوده است.

طرح الگوی کشت به کجا رسید؟

شاید اجرای طرح الگوی کشت تا حدودی بتواند مشکل عرضه بیش از اندازه محصولات کشاورزی را حل کند. این طرح به دنبال آن است تا با بررسی ظرفیت های هر استان، اعلام کند که چه محصولی در چه استان و به چه میزان کاشته شود. با اجرای این طرح می توان امیدوار بود که تعادل به عرضه و تقاضای محصولات کشاورزی باز گردد و دیگر شاهد مازاد عرضه با کاهش قیمت یا مازاد تقاضا با افزایش قیمت نباشیم. اما اجرای این طرح به کجا رسیده است؟

علیمراد اکبری معاون حفاظت از آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی طی مصاحبه ای در پنجم شهریور 1398 گفت: معاونت زراعت و اصلاح نباتات، طرح الگوی کشت را اجرایی می‌کند و گزارش آن در شورای عالی آب به بحث گذاشته شده و به زودی در معاونت زراعت اجرایی خواهد شد.

 وی افزود: اجرای الگوی کشت بسیار سخت است، الزاماتی دارد که باید همه آنها مدنظر قرار بگیرد این الزامات از آمایش سرزمین گرفته تا ملاحظات اقتصادی کشاورزان را شامل می‌شود.

برای تولید هر عدد گوجه فرنگی 13 لیتر آب مصرف می شود

شرایط وضعیت منابع آب در ایران بحرانی است و آمارها نشان می دهند برای تولید هر یک عدد گوجه فرنگی به وزن 70 گرم حدود 13 لیتر آب مصرف می شود. از سوی دیگر یکی از کارشناسان ارشد مهندسی عمران-آب با بارگذاری کلیپی از ناراحتی گوجه کاران میاندوآبی طی توئیتی اعلام کرد: به ازای تولید هر کیلوگرم گوجه فرنگی های میاندوآب که در حال خوراک دام شدن است، 420 لیتر از حق آب دریاچه ارومیه مصرف شده است. وی در ادامه با انتقاد از عملکرد ضعیف جهاد کشاورزی در این زمینه نوشت: مادامی که عملکرد ضعیف وزارت جهاد کشاورزی با دست اندازی رایگان به منابع آب کشور سرپوش گذاشته می شود، امیدی به حل بحران آب ایران نیست.

با این میزان آب مصرف شده برای تولید گوجه فرنگی در شرایطی که منابع آب کشور در شرایط بحرانی به سر می برد، به نظر جایز نیست که محصولاتی چون گوجه فرنگی به خوراک دام تبدیل شوند. از سوی دیگر در سال حمایت از تولید ملی فاجعه ای برای تولید داخلی و کشاورزان بی پناه در حال رخ دادن است که چنانچه اقدام عاجلی صورت نپذیرد، شمار زیادی از کشاورزان ورشکست شده و برای همیشه تولید را کنار خواهند گذاشت.

چه پیشنهادهایی می توان ارائه کرد؟

به نظر می رسد می توان راهکارهای زیر را به دولت و دستگاه های مرتبط از جمله وزارت صمت و وزارت جهاد کشاورزی ارائه کرد:

• مذاکره عاجل با کشورهای واردکننده گوجه فرنگی از جمله عراق جهت تسریع صادرات و حذف عوارض گمرکی صادرات و واردات از سوی دو کشور
• ترغیب صاحبان صنایع تبدیلی به افزایش ظرفیت تولید با حمایت از این صنایع
• در اختیار گذاشتن سوله ها و فضاهای بلااستفاده دستگاه های دولتی و نهاد های عمومی برای نگهداری موقت محصولات برداشت شده با توجه به نبود بازار مصرف.