سررسید گواهی سپرده های ریالی چقدر در بر هم ریختن بازار ارز موثر بوده است؟

پس از آن که نرخ ارز در بهمن ماه سال 96 افسار گسیخت، بانک مرکزی برای مهار آن بسته ای سه گزینه ای را در مورخه 25 بهمن ماه 1396 رونمایی کرد.

به گزارش تابناک اقتصادی،  این بسته از 28 بهمن ماه 1396 در بانک های سراسر کشور به مدت دو هفته به اجرا درآمد و مهلت اجرای آن در تاریخ 10 اسفند 1396 به پایان رسید. سه گزینه این بسته عبارت بودند از فروش اوراق سپرده ریالی با نرخ سود 20 درصد، فروش گواهی سپرده ارزی و پیش فروش سکه. گزینه اول این بسته که مربوط به انتشار گواهی سپرده ریالی بود، باعث می شد تا مردم پول های خود را در سپرده های یک ساله با نرخ سود 20 درصد قرار دهند. همچنین در این گزینه این موضوع مطرح شده بود که اگر فردی می خواست قبل از یک سال انصراف دهد سود 14 درصد به وی تعلق گیرد. حداقل قیمت فروش این اوراق یکصد میلیون ریال بود.

این گزینه علاوه بر اینکه بخشنامه بانک مرکزی مبنی بر کاهش نرخ سود بانکی به 15 درصد را زیر پا می گذاشت، نتوانست آن گونه که باید نقدینگی را از سطح جامعه جمع آوری کند و کارشناسان بیشتر معتقد بودند که سپرده های سرمایه گذاری یک ساله با نرخ سود 15 درصد به این اوراق سپرده ریالی تبدیل شده اند.

در مورخه 7 اسفند ماه 1396 ولی الله سیف رئیس کل وقت بانک مرکزی طی مصاحبه ای اعلام کرد مردم از گواهی سپرده ارزی و پیش فروش سکه استقبال نکردند، اما از ۲۸ بهمن تا ۳ اسفندماه (یعنی در مدت 6 روز از اجرای طرح)، ۱۰۱ هزار میلیارد تومان اوراق سپرده ریالی فروخته شد. هر چند این آمار سیف مربوط به شش روز اجرای این طرح بود اما کوروش پرویزیان رییس کانون بانک ‌ها و موسسات اعتباری خصوصی طی مصاحبه ای در مورخه 15 اسفند 1396 عنوان نمود: در دو هفته فروش اوراق گواهی سپرده ریالی با سود ۲۰ درصد حدود ۲۴۰ هزار میلیارد تومان از نقدینگی جذب شده است.

وی افزود: بیشتر این رقم تبدیل سپرده های بلندمدت ۱۵ درصدی و همچنین سپرده های دیداری به اوراق گواهی سپرده ریالی با سود جذاب تر بود. همچنین در جلسه مشترکی که بین مدیران عامل بانک ‌ها در مورخه 19 اسفند ماه 1396 برگزار شد، موضوع اوراق گواهی سپرده به بحث گذاشته شد که در این جلسه نیز برخی مدیران بانک ‌ها تاکید کردند که بالغ بر ۷۰ درصد و شاید هم بیشتر، از سپرده‌ های مدت ‌دار و حتی کوتاه ‌مدت آنها به اوراق ۲۰ درصد تبدیل شده است.

به هر صورت زمان سررسید این گواهی ها 28 بهمن تا 10 اسفندماه 1397 بود و بانک مرکزی باید این پول ها را با نرخ سود 20 درصد باز می گرداند که اولاً این موجب رشد نقدینگی خواهد شد و ثانیاَ آزاد شدن این حجم از سپرده ها باعث برهم ریختگی در بازارهای مختلف از جمله بازار ارز می شد. موضوعی که به نوعی توسط عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی در همان زمان نیز تایید شد.

وی در اسفندماه سال گذشته طی یادداشتی در صفحه شخصی خود در اینستاگرام نوشت: "در روزهای اخیر، به مدد اظهارات و انذار برخی افراد در خصوص احتمال رد لایحه پالرمو و یا سررسید شدن سپرده های 20 درصدی، یا وضعیت بودجه 98 و جو منفی ناشی از تلاش برای ارائه برخی طرح ها و اقدامات غیرمتعارف، عواملی که علاقمند به برهم زدن بازار ارز و ایجاد نوسان در آن هستند تلاش کرده اند بر موج افزایشی سوار شده و نوساناتی هر چند اندک را در بازار ایجاد کنند".

وحید شقاقی شهری عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی و کارشناس مسائل اقتصادی در سال گذشته در گفتگو با خبرنگار اقتصادی گفت: قطعا موضوع سررسید گواهی سپرده های ریالی بر روی بازارهای مختلف از جمله بازار ارز تاثیر خواهد گذاشت و این هم یکی از دلایل نوسانات بازارها در روزهای اخیر بوده است.

البته در سال گذشته بانک مرکزی برای کم کردن آثار سررسید این گواهی سپرده های ریالی، پیشنهاد تمدید این گواهی سپرده‌ها را با سود ۱۸ درصد ارائه داد و اجرا کرد اما آمار دقیقی از میزان گواهی سپرده های ریالی تمدید شده منتشر نشد.

هم اکنون بعد از گذشت یک سال از تمدید گواهی سپرده های ریالی، زمان سررسید این گواهی ها با نرخ سود 18 درصد فرا رسیده است و طبق پیگیری هایی که توسط خبرنگار تجارت نیوز  از بانک‌های عامل در خرید و فروش گواهی سپرده از جمله بانک ملی و سپه انجام شده است در سال جاری هیچ گونه بخش‌نامه‌ای از سوی بانک مرکزی برای تمدید یا عدم تمدید آن به بانک‌ها ابلاغ نشده است.

بنابراین در همین روزها که نرخ دلار به بهانه ورود ایران به فهرست سیاه FATF در حال افزایش می باشد، یک عامل دیگری نیز می توانسته است بر نرخ ارز و بازارها تاثیرگذار باشد و آن هم سررسید شدن گواهی سپرده های ریالی با نرخ سود 18 درصد بوده است.