در ماه‌های اخیر، وجود ویروسی ناشناخته، جدید و کشنده موجب شد تا شرایطی خاص و پر استرس بر جهان حاکم شود. ویروسی که به راحتی در مدت زمان کوتاهی قادر است حیات انسان‌ها را تهدید کرده و به خطر اندازد و اینکه انسان تا کنون نتوانسته درمان خاصی در مقابل حمله آن برای محافظت خود انجام دهد. همین ناتوانی موجب شده است تا استرس و نگرانی گسترده‌ای در دنیا پدید آید.
به گزارش ایسنا، این ویروس فقیر و غنی و قوم و ملیت خاصی را در بر نمی گیرد و جهان شمول شده است و با حالتی تصاعدی و پر سرعت پراکنده شده و شیوع پیدا کرده است.
این سرعت انتشار و عدم توانایی در درمان و کنترل آن، استرس و اضطراب بالایی را ایجاد کرده است؛ اضطرابی که حالتی مبهم و ناخوشایند ازهراس و نگرانی است. درباره وقایعی که امکان دارد اتفاق بیفتد و این موضوع موجب شده تا انسان را بیشتر متوجه قدرت لایزال الهی کرده و جویای مدد از یگانه خالق هستی کند. عاملی که علاوه بر تهدید بر سلامتی، تهدیدهای اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای را فراهم کرده است. احساس خطر جدی و ناتوانی در دفع آن، استرس زیادی را به همراه آورده که عاملی تهدید کننده برای سلامت روانی و آرامش انسان‌ها است.
در همین راستا، دکتر سودابه عضدالملکی، پژوهشگر پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش و عضو هیئت علمی دانشگاه به تبیین راه‌های مقابله با استرس در این ایام پرداخت و اظهار کرد: همواره میزان کمی از استرس می‌تواند در رفتار ما نوعی موتور محرکه محسوب شود که عاملی موثر در پیشرفت و انجام امور است و ما را در رسیدن به هدف کمک می‌کند. اما از سوی دیگر می‌تواند موجب تغییرات بدنی شود که آمادگی ما را برای موارد اضطراری به صورت پاسخ جنگ یا گریز فراهم کند و در واقع پاسخی است که انسان در حالت تهدید سلامت جسمی یا روانی از خود نشان می‌دهد و برای مقابله با موقعیت ناخوشایند عمل می‌کند.
وی افزود: ترشح هورمون کورتیزول از غدد فوق کلیوی موجب آزاد شدن بیشتر چربی‌ها و پروتئین‌ها شده و در افزایش انرژی ما و مقابله با استرس نقش مهمی ایفا می‌کند.
این دکترای علوم تربیتی و پژوهشگر پژوهشکده خانواده و مدرسه پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش با بیان اینکه استرس روانی معمولا با شرایط اجتماعی ناگوار، رویدادهای ناخوشایند زندگی و یا گرفتاری‌های روزمره ارزیابی می‌شوند که با مسائل تندرستی ارتباط دارند گفت: این استرس می‌تواند در مدت زمان طولانی اختلال در عملکرد سیستم ایمنی را ایجاد کرده و موجب بیماری‌های سختی در انسان شود. همچنین با کند کردن فعالیت گوارشی در زمانی که خون به مغز، قلب، دست و پاها جاری است می‌تواند مشکلات معده‌ای و روده‌ای ایجاد کند. این حالت آماده باش و دفاعی در بدن می‌تواند در نهایت به ضعف سیستم ایمنی منجر شده و بدن را برای ابتلا به بیماری‌ها مستعد می‌کند.
عضدالملکی ادامه داد: در شرایط کنونی باید هوشیارانه و با حفظ آرامش و شکیبایی تنش‌های حاصله از این استرس را کنترل ودفع کنیم. در این میان گروه‌های آسیب پذیری که بیشتر در معرض این آسیب‌ها و تنش‌های این ویروس قرار دارند، کودکان و سالمندان هستند که حمایت و توجه بیشتری را می‌طلبند و شرایط حساس‌تری نسبت به دیگران دارند.
وی افزود: آنها نیاز به محیطی آرام و بدون استرس را دارند. توانایی سیستم ایمنی برای مقابله با بیماری‌ها در نوجوانی افزایش می‌یابد ولی بعد از ۲۰ سالگی افت می‌کند و این روند تا ۵۰ سالگی سیر کاهشی دارد که در اثر کاسته شدن برخی هورمون‌ها در بدن است و مقاومت ما را در برابر بیماری‌ها کم می‌کند.
این پژوهشگر پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش با بیان اینکه در این برهه توجه به بهداشت روانی در کنار بهداشت جسمی می‌تواند جوی سالم را برای گذری امن آماده کند گفت: عنایت به برخی نکات و راهکارها با دقت و بصیرت، انسان‌ها را در دفع این استرس و عدم امنیت یاری می‌کند.
عضدالملکی در ادامه و به صورت فهرست وار نکاتی که توجه به آنها در اعمال و رفتار روزمره متضمن شکست بیماری و غلبه بر استرس است را مطرح کرد:
- همگان بر نرخ ابتلا و میزان شیوع بیماری و جهانی بودن آن واقفیم پس با جستجو و پیگیری‌های بیش از حد، در پی اطلاع از آمار و ارقام لحظه به لحظه مرگ ومیرها نباشیم تا فضایی پر تنش مملو از فشار روانی را برای خود و عزیزان را فراهم نکنیم و از گزارشات و اخبار منفی که جوی استرس زا را ایجاد می‌کند پرهیز کنیم
- می‌پذیریم که موضوع بیماری و خطر آن جدی است ولی می‌تواند همچون بیماری‌ها و خطرات دیگر قابل پیشگیری و مدیریت باشد و راه حل و درمانی برای آن به دست خواهد آمد. البته که برخی مسائل در این ویروس در اختیار ما نیست، پس به سراغ رفتارهایی برویم که قابل کنترل و اراده ماست، مثل رفتارهای خود مراقبتی، رعایت بهداشت فردی و کنترل و مدیریت هیجانی و تماس و ارتباط با دیگران است.
- از واقعیت مسئله فرار نکنیم و بر عکس با شناخت خوب وصحیح از آن، افکار و احساسات مقابله‌ای و مفید را بکار ببریم ولی تمرکز بیش از حد و وسواس گونه‌ای که اضطراب را افزایش می‌دهد پرهیز کنیم، فقط با این تفکر که بهترین کار و رفتار در شرایط فعلی چیست به مقابله و دفع آن بپردازیم.
- سبک زندگی سالم را در شرایطی که رفتارهای عادی و روزمره ما محدود و کنترل شده است انتخاب کنیم. تغذیه مناسب و صحیح، خواب و استراحت به موقع، ورزش و حرکات بدنی، ایجاد فعالیت‌های پرنشاط و سرگرم کننده به شادی و آرامش خود و اعضای خانواده را موجب می‌شود.
- مطالعه مطالب آرامش بخش و خواندن کتاب که بر انبساط فکری و کاهش تنش منتهی می‌شود توصیه می‌شود.
- مثبت نگری و توجه به جنبه‌های خوب زندگی و تمرکز بر داشته‌هایمان، لذت کنار عزیزان بودن و شکرگزاری این نعمت بزرگ باشیم.
برای آرامش و سلامتی خود دعا کنیم. دعا کردن موجب اتصال ما به قدرت لایزال الهی است که امید و آرامش و روحیه خوب را در ما تقویت می‌کند . همچنین استفاده از کلمات و جملات آرامش بخش مفید است.
- ارتباط با افراد شاد، مثبت نگر، خوشبین و شوخ طبع مقاومت روانی ما را تقویت می‌کند روابط با دوستان و حمایت‌ها و همدلی‌های اجتماعی در مصونیت ما در برابر استرس کمک شایانی می‌کند و برعکس پرهیز از ارتباط و صحبت با افراد غمگین و دلسرد استرس و ناامیدی را به همراه دارد.
- از تلقین و یادآوری اینکه سالم، قوی و شاد هستیم و آمادگی مقابله با هر سختی و دشواری را داریم استفاده کنیم. این فرمان موجبات تقویت روحیه مثبت و مقاوم را در ما فراهم می‌کند.
- به هیجانات منفی اجازه رشد و گسترش ندهیم و با تقویت سیستم ایمنی به جنگ ویروس برویم.
- خشم و ناامیدی کمکی به ما نخواهد کرد، خنده و نشاط می‌تواند سیستم ایمنی را تقویت کند. روش‌های مفید کاهش خشم رفتارهایی هستند که برای سلامتی اهمیت زیادی دارند، اگر افراد به جای خشم و تند خویی، جسور باشند و به جای عکس‌العمل‌های انفجاری گفت‌وگو کنند، می‌توانند مشکلات، عواقب و بیماری‌های ناشی از استرس زیاد را کاهش دهند.
- در اوقات فراغت در کنار اعضای خانواده به انجام کارهای عقب افتاده بپردازیم.
- در شرایطی که در قرنطینه خانگی هستیم مدیریت و برنامه‌ریزی کارهای همیشگی‌مان را حفظ کنیم و کارهای عادی را طبق روال قبل با حفظ برنامه صحیح خواب و تغذیه انجام و آن را دچار تغییر و تحول و بی نظمی نکنیم.
- به خودمان و اعضای خانواده گوشزد کنیم که انسان موجودی هوشمند و توانمند است و قدرت مقابله با مسائل و کنترل شرایط سخت را دارد.
- برای کودکان بیشتر وقت بگذارید و نگرانی و استرس را با توجه به توان کمی که آنها برای شرایط سخت دارند انتقال ندهیم. سالمندان در بین اعضای خانواده هم از نظر جسمی هم از نظر عاطفی ـ روانی آسیب پذیرترند، سعی کنیم بیشتر به همدلی و مراقبت و ملاطفت بپردازیم.
