شاید مهمترین اتفاق سال ۹۸ در آبان ماه رقم خورد. زمانی که از ساعت صفر ۲۴ آبان ماه بنزین سهمیه بندی شد و قیمت آن نیز افزایش یافت. از روز ۲۴ آبان ماه ۱۳۹۸، قیمت بنزین سهمیه‌ای با رشد ۵۰ درصدی به ۱۵۰۰ تومان و قیمت بنزین آزاد با رشد ۲۰۰ درصدی به ۳۰۰۰ تومان افزایش یافت. آخرین باری که دولت قیمت بنزین را افزایش داده بود به سال ۱۳۹۴ بازمی‌گشت که بنزین تک نرخی و به هزار تومان افزایش یافت.
به گزارش «تابناک اقتصادی»؛ دولت در راستای افزایش قیمت بنزین اهداف مختلفی را دنبال می کرد؛ یکی از این اهداف دولت، توزیع عادلانه یارانه بنزین بود.
بررسی‌های سال ۱۳۹۷ مرکز آمار ایران نشان می‌داد که ۵۳.۲ درصد از خانوارهای شهری و ۳۲.۳ درصد از خانوارهای روستایی دارای خودرو و همچنین ۱۴.۱ درصد از خانوارهای شهری و ۲۸.۴ درصد از خانوارهای روستایی دارای موتور سیکلت بوده اند. با این آمار مشخص بود که بخشی از خانوارهای ایرانی از یارانه پرداخت شده برای بنزین بهره‌ای نمی‌بردند.
همچنین قبل از آن که بنزین توسط دولت سهمیه بندی شود و قیمت آن افزایش یابد طبق برآورد‌های انجام شده ـ که در سایت سازمان برنامه و بودجه منتشر شد ـ دولت حدود ۱۲۳ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان به بنزین اختصاص داده بود که از این میزان حدود ۱۱ هزار میلیارد تومان سهم سه دهک پایین (کم درآمد) و حدود ۶۷ هزار میلیارد تومان سهم سه دهک بالا (پردرآمد) بود. یعنی سه دهک بالا حدود شش برابر بیشتر از سه دهک پایین از یارانه‌های بنزین نفع می‌بردند.
به هر صورت، دولت با افزایش قیمت بنزین سعی کرد مازاد رقم حاصل از افزایش قیمت را به صورت یارانه معیشتی در اختیار خانوارها قرار دهد و با این کار یک قدم به عادلانه تر شدن توزیع یارانه بنزین نزدیک شود.
اما گویا در اجرای عدالت در توزیع یارانه بنزین دولت آن گونه که باید موفق نبود و در همین رابطه، مالک شریعتی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در نوزدهم مرداد ماه ۱۳۹۹ گفت: در اوضاع کنونی، نوع سهمیه بندی بنزین برای خانوارهایی که خودرو دارند، خوب است. وی با بیان اینکه ۵۰ درصد خانواده‌ها فاقد خودرو هستند و از یارانه انرژی بی‌بهره‌اند، ادامه داد: در شرایط فعلی نحوه توزیع یارانه سوخت ناعادلانه است و حتماً باید اصلاح شود. نماینده تهران در مجلس از تدوین طرحی از سوی نمایندگان برای تغییر در نحوه سهمیه‌بندی بنزین خبر داد.
طرح جدید مجلس برای تغییر سهمیه بندی بنزین چیست؟
این طرح که با نام "سهمیه بندی بنزین سرانه خانوار" شناخته می شود و طبق گفته نمایندگان مجلس، باقی مانده از مجلس قبل است و بازنویسی شده، قرار است در صورت اجرا، برای رعایت بیشتر عدالت، مبنا را از هر خودرو به هر خانوار تغییر و سهمیه ای نیز متناسب با پیمایش به خودروهای حمل و نقل عمومی و تاکسی های اینترنتی اختصاص دهد.
بیشتر بخوانید:
همچنین مالک شریعتی، نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس در مجلس یازدهم درباره این طرح گفت: انتظار داریم با تصویب و اجرای طرح مبتنی بر تخصیص سهمیه بنزین به هر خانوار به ازای هر کدملی، کاهش آثار تورمی در دهک های پایین تر و کاهش فاصله طبقاتی و ضریب جینی در اقتصاد ملی از نتایج مهم طرح "سهمیه بندی بنزین سرانه خانوار" باشد.
سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس اضافه کرد: اگر روزانه به هر فردی ۷ دهم لیتر بنزین تعلق بگیرد، مثلا یک خانواده ۵ نفره ماهیانه ۱۰۰ لیتر بنزین تعلق می گیرد.
شریعتی با اعلام اینکه در این طرح برای هر فرد ماهیانه ۲۰ لیتر بنزین در نظر گرفته شده است، افزود: در این طرح پیش بینی شده تا سامانه ای برای فروش بنزین افرادی که خودرو ندارند پیش بینی شود.
قرار است، بر اساس این طرح، اگر صاحب خودرویی تمام سهمیه خانوار خود را استفاده نکند، سهمیه باقی مانده از طریق سامانه های بانکی، قابل واگذاری به دیگران باشد یا در پایان هر ماه به شرکت پالایش و پخش بازگردد و معادل قیمت متوسط ماهانه آزاد بنزین در کارت بانکی صاحب خودرو شارژ شود تا بتواند کالای ایرانی خریداری نماید که این خود کمک به جهش تولید داخلی خواهد بود.
قیمت دوم و آزاد بنزین در این طرح به صورت شناور و معادل ۹۰درصد قیمت بنزین فوب خلیج فارس با نرخ تسعیر سامانه نیما خواهد بود. بیشتر منابع حاصل از این طرح به اصلاح و گسترش سیستم حمل و نقل عمومی اختصاص خواهد یافت و بخشی نیز صرف دوگانه سوز کردن خودروهای عمومی و تاکسی های اینترنتی خواهد شد.
همچنین در این طرح هرگونه افزایش نرخ خدمات حمل و نقل عمومی توسط دولت، شوراهای شهر و روستا و شهرداری ها ممنوع و وزارت صمت نیز مکلف شده است سهم خودروهای پایه گازسوز با موتور داخلی را به ۳۵درصد افزایش دهد.
طرح سهمیه بندی بنزین سرانه خانوار به کجا رسیده است؟
سیدمحسن دهنوی عضو هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی امروز (چهارشنبه ۲۲ مرداد) طرح سهمیه‌بندی بنزین سهمیه خانوار را اعلام وصول کرد.
نظر وزیر نفت در مورد طرح جدید سهمیه بندی بنزین مجلس چیست؟
بیژن زنگنه امروز چهارشنبه مورخه ۲۲ مرداد ماه ۱۳۹۹ در حاشیه جلسه هیات دولت در جمع خبرنگاران گفت: تغییر سهمیه‌بندی بنزین در دولت بحث نشده و بستگی دارد چه چیزی تصویب شود. وی افزود: در طرح مجلس پیشنهاد اختصاص ۲۰ لیتر بنزین به هر فرد در ماه مطرح شده که به معنای ۰.۷ لیتر در روز است.
زنگنه ادامه داد: در این صورت میزان بنزین سهمیه‌ای در روز عددی حدود ۶۰ میلیون لیتر در روز خواهد بود که با میزان فعلی برابر است. برای ما فرق ندارد و ما به یک قیمت می‌دهیم و مابقی باید در حساب یارانه‌ای افراد واریز شود.
طرحی که از سال ۱۳۹۲ مطرح بود!
در آذر ماه ۱۳۹۲ نیز طرحی اینچنینی در رسانه ها مطرح و در روزنامه های آن زمان اعلام شد: در مرحله نخست بر اساس تجمیع بانک اطلاعاتی به دست آمده از هدفمند کردن یارانه ها و کارت هوشمند سوخت، سهمیه ۶۰ لیتر بنزین یارانه ای به هر خانواده به جای هر وسیله نقلیه اختصاص یابد. همچنین مبلغ مابه تفاوت قیمت ۶۰ لیتر بنزین یارانه ای با ۶۰ لیتر بنزین آزاد به حساب خانوارهای فاقد وسیله نقلیه واریز شود با این کار توزیع یارانه بنزین میان تمامی خانوارهای دارای وسیله نقلیه اعم از خودرو و موتورسیکلت یا فاقد وسیله نقلیه برابر و عادلانه می شود و به خانوارهایی که بیش از یک وسیله نقلیه دارند، سهمیه و یارانه اضافه ای اختصاص نمی یابد. در مرحله دوم با تک نرخی کردن بنزین و تخصیص مقدار مشخصی یارانه به هر فرد به جای هر خانواده می توان به وضعیت عدالت توزیعی مناسب تری دست یافت.
همچنین در آذر ماه سال ۱۳۹۷مرکز پژوهش های مجلس طی گزارشی با عنوان "مساله بنزین و رویکرد و مخاطرات" سه سناریو را برای قیمت‌گذاری و شیوه توزیع بنزین پیشنهاد داده و در بخشی با عنوان یارانه بنزین به همه ایرانیان آورده بود: اگر هدف سیاستگذار توزیع یارانه به طور مساوی است، رویکردهای این بخش می تواند مورد توجه قرار گیرد. در این طرح که بدیل های گوناگون دارد، یارانه بنزین نه به خودرو، بلکه به شخص تعلق گیرد.
در ادامه آمده بود: در این طرح که توسط مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی تدوین شده است به هر ایرانی دارای کد ملی (به جز ساکنین خارج کشور)، به اندازه مشخصی اعتبار استفاده از بنزین به طور ماهیانه تعلق می گیرد. این سهمیه ها به جای کارت سوخت در کارت ملی هوشمند افراد و یا کارت بانکی بارگذاری می شود. در این طرح، روزانه ۵۶ میلیون لیتر بنزین بین مردم (به ۸۰ میلیون ایرانی، هر نفر روزانه ۰.۷ لیتر و یا ماهیانه ۲۰ لیتر) تقسیم شده و البته برای کنترل قیمت حمل و نقل عمومی به ماشین‌های ارائه کننده خدمات عمومی مانند تاکسی‌ها (اعم از سنتی و اینترنتی)، وانت‌ها و آمبولانس و ... در ابتدای طرح ۲۵ میلیون لیتر بنزین تخصیص می‌یابد. (این سهمیه با استفاده از تکنولوژی‌های رصدکننده جابجایی در ماه تعیین خواهد شد). با شروع سهمیه بندی ظرف مدت شش ماه با ایجاد فراخوان تمام خودروهای عمومی با وام های بدون بهره با قسط های بلندمدت CNG سوز خواهند شد و این سهمیه حذف می شود. البته لازم به ذکر است که در این طرح نرخ CNG به مدت سه سال ثابت خواهد ماند. درآمد حاصل از مابه التفاوت فروش ۲۵ میلیون لیتر بنزین بابت پرداخت یارانه سود تسهیلات در اختیار شهرداری‌های کل کشور قرار گرفته تا صرف سرمایه گذاری و حمل و نقل عمومی شده و مطابق آن ماهانه به اطلاع مردم خواهد رسید.
قیمت بنزین در این طرح بر اساس درصدی از قیمت فوب تعیین می شود (مثلا 90 درصد قیمت فوب) و در مقابل به هر ایرانی معادل ما به التفاوت ارزش ۲۰ لیتر بنزین نسبت به قیمت پایه ۱۰۰۰ تومانی یعنی ۴۰۰۰۰ تومان در کارت اعتباری سرپرست خانوارها تخصیص می‌یابد. قیمت دوم بر مبنای نرخ ارز سامانه نیما و ۹۰ درصد قیمت فوب تعیین خواهد شد.
سخن پایانی
همان گونه که ملاحظه می‌گردد، طرحی که هم اکنون برای سهمیه بندی بنزین در مجلس اعلام وصول شده است، طرحی است که می‌تواند عدالت را در توزیع یارانه پنهان بنزین به درستی به اجرا درآورد؛ اما باید گفت تقریبا از سال ۱۳۹۲ این طرح مطرح شده و حتی در سال ۱۳۹۷ مرکز پژوهش‌ها تقریبا مطابق با همین طرح را جهت اجرا پیشنهاد کرده است. همچنین به اذعان خود اعضای حال حاضر کمیسیون انرژی مجلس این طرح از مجلس قبل باقی مانده و الان بازنویسی صورت گرفته و به جریان افتاده است. پرسش این که اگر این طرح کارشناسی شده و خوب بود، چرا نمایندگان دوره گذشته مجلس به دنبال اجرایی کردن آن نرفتند و به نوعی در این زمینه فرصت سوزی کردند؟ اگر این طرح ایراداتی داشت که قابل اجرا نبود، آن ایرادات چه بود و چرا هم اکنون نمایندگان مجلس به دنبال اجرایی کردن آن هستند؟ آیا آن ایرادات هم اکنون برطرف شده است؟
شاید مهمترین اتفاق سال ۹۸ در آبان ماه رقم خورد. زمانی که از ساعت صفر ۲۴ آبان ماه بنزین سهمیه بندی شد و قیمت آن نیز افزایش یافت. از روز ۲۴ آبان ماه ۱۳۹۸، قیمت بنزین سهمیه‌ای با رشد ۵۰ درصدی به ۱۵۰۰ تومان و قیمت بنزین آزاد با رشد ۲۰۰ درصدی به ۳۰۰۰ تومان افزایش یافت. آخرین باری که دولت قیمت بنزین را افزایش داده بود به سال ۱۳۹۴ بازمی‌گشت که بنزین تک نرخی و به هزار تومان افزایش یافت.
این چه طرح مسخره ایه، کسی که 10تا بچه زاد و ولد کرده ماشین هم نداره باید ماهی 240 لیتر بنزین بگیره، بعد خانواده های دو سه نفره که اکثریت جامعه هستن باید 40لیتر بگیرن واسه ماشینشون!توی روستاها هرکدوم یه دوجین بچه دارن، اکثریت ماشین هم ندارن، پس دیگه از حالا کشاورزی دامداری هم میذارن کنار بشینن تو خونه جمعیت و بدبختی رو زیاد کنن و پول یارانه و کمک معیشتی بگیرن و بنزین بفروشن! 
برادر من چند نفر مگه 10 تا بچه دارن.؟؟اگه به نظرت این طرح روستایی ها رو ثروتمند میکنه شما هم میتونی بری روستا زندگی کنی و پولدار بشی. 
