آنچه که باید یک سهامدار درباره فلز روی و صنعت آن بداند!

به گزارش بورس تابناک به نقل از نبض بورس، پویا احمدی | روی (Zn) یک ماده معدنی طبیعی است که در اطراف ما وجود دارد: از بدن، غذاها و داروها گرفته تا ساختمان هایی که در آن زندگی و کار می کنیم.

روی چگونه استخراج می شود؟

در سطح جهان، ۸۰ درصد از سنگ معدن روی در سراسر جهان به صورت زیرزمینی استخراج می‌شود، در حالی که ۸ درصد از معادن روباز استخراج و بقیه ۱۲ درصد از طریق هر دو روش استخراج می‌شود.

به گفته بریتانیکا، رایج ترین روش زیرزمینی استخراج سنگ معدن در طول فرآیند استخراج روی، روش استخراج کند و آکند کردن است. در اینجا، تونل‌هایی در اعماق متوسط حفر می‌شوند که از درگاه‌های معدن منشعب می‌شوند.

تولید روی از فرآیندی به نام فلوتاسیون کف (شناورسازی کف) شروع می شود. این فرآیند شامل خرد کردن سنگ معدن و آسیاب کردن آن با آب به ذرات معدنی کوچک برای تشکیل کنسانتره سولفید روی است. این کار معمولا در محل معدن انجام می شود تا هزینه های حمل و نقل به کارخانه های ذوب کم شود.

سپس کنسانتره مخلوط شده به اکسید روی تبدیل می شود. پس از آن، اکسید روی یا از طریق فرآیند هیدرومتالورژیکی یا پیرومتالورژیکی که در آن روی فلزی تشکیل می شود، پردازش می گردد.

شایان ذکر است هنگامی که گوگرد موجود در کنسانتره روی اکسید می شود، خالص شده و به اسید سولفوریک تبدیل می شود که یک محصول جانبی مهم تولید روی است.

روی، یک فلز مقاوم کننده: از زیرساخت ها تا آلیاژها

روی همچنین به عنوان "فلز گالوانیزه" به دلیل نقش آن در محافظت از فولاد شناخته می‌شود. در واقع گالوانیزه، حدود ۵۰ درصد از کل مصرف سالانه روی را تشکیل می‌دهد.

گالوانیزه کردن فولاد با روی، آن را به طرق مختلف بهبود می بخشد:

• استحکام – قدرت: افزودن روی به عنوان یک لایه محافظ، استحکام ضربه ای بالاتری به فولاد می دهد.
• طول عمر: پوشش روی در فولاد گالوانیزه حدود ۵۰ سال دوام می آورد و به سازه های ساخته شده از فولاد اجازه می دهد عمر بیشتری داشته باشند.
• مقاومت در برابر خوردگی: روی به عنوان یک پوشش برای فولاد زیرین اش عمل می کند و از آن در برابر خوردگی و زنگ محافظت می کند.

از ساختمان ها و پل ها با اسکلت فلزی گرفته تا مبلمان و قطعات بدنه خودرو، فولاد گالوانیزه نقش مهمی در ساخت زیرساخت های پایدار دارد.

طبق مطالعه انجمن ملی مهندسین خوردگی، خوردگی سالانه ۲.۵ تریلیون دلار در جهان هزینه دارد. با توجه به اینکه تنها ۶ درصد از کل فولاد تولیدی سالانه گالوانیزه می‌شود، افزایش استفاده از فولاد روکش شده با روی می‌تواند به طور بالقوه این تاثیر اقتصادی را کاهش دهد.

روی در آلیاژها:

علاوه بر گالوانیزه کردن، آلیاژسازی یکی از رایج ترین کاربردهای روی است. توانایی روی برای تامین استحکام و مقاومت در برابر خوردگی فلزات دیگر، آن را به یک ماده آلیاژی موثر تبدیل می کند.

حدود ۲۵ درصد از کل روی در آلیاژها، برای ایجاد فلزاتی مانند برنج استفاده می‌شود که معمولاً در وسایل خانگی، اتصالات لوله کشی، دستگاه‌های الکترونیکی و آلات موسیقی یافت می‌شود. علاوه بر این، آلیاژ‌های روی به دلیل سختی، استحکام و رسانایی، کاربرد‌های مهندسی زیادی دارند.

روی، یک فلز بهبود بخش: از سلامت تا بهره وری محصولات

روی نه تنها یک بخش طبیعی از بدن ما است، بلکه یک ماده مغذی حیاتی برای سیستم ایمنی بدن ما نیز هست.

سازمان ملل، روی را «کامودیتی نجات‌بخش» نامیده است؛ افزایش دسترسی به روی می‌تواند سالانه از ۲۰۰ هزار مرگ در دوران کودکی جلوگیری کند. روی به دلایل مختلف یک ماده مغذی ضروری است:

• به مبارزه با عفونت ها کمک می کند
• برای طعم و بو حیاتی است
• حافظه و قدرت تفکر را تقویت می کند

علاوه بر این، اکسید روی، ترکیبی که از اکسید کردن روی فلزی تولید می‌شود، یک عنصر کلیدی در محصولات بهداشتی و دارویی مختلف از جمله لوازم آرایشی، افزودنی‌های غذایی و کرم‌های ضد قارچ است.

روی در محصولات زراعی:

روی علاوه بر نقش حیاتی اش در بدن انسان، یک ریزمغذی ضروری برای گیاهان نیز می باشد.

هنگامی که کشاورزان روی را به خاک در قالب اکسید روی اضافه می کنند، به محصولات آنها کمک می کند تا در شرایط سخت مانند خشکی، شوری و گرما مقاومت کنند. عرضه پایدار روی همچنین می‌تواند به محصولات کشاورزی کمک کند تا سطح تولید و عملکرد بالاتری داشته باشند.

با رشد جمعیت جهان، بهره وری محصولات کشاورزی در پرداختن به تقاضای بالاتر برای غذا مهم خواهد بود. روی نقش اساسی در مقاوم سازی و تولید بیشتر محصولات دارد.

روی، یک فلز حامی انرژی پاک

گذار به آینده انرژی پاک و کم کربن با مواد معدنی بسیار شدید خواهد بود و روی نقش کلیدی در تقویت این انتقال ایفا می کند.

باتری های روی-هوا (zinc-air) به سرعت به عنوان یک راه حل کارآمد برای ذخیره انرژی پاک ظاهر می شوند که می تواند برق تجدیدپذیر را در مناطق دورافتاده فراهم کند. سه عامل باعث می شود باتری های روی-هوا به بخشی جدایی ناپذیر از انتقال به انرژی پاک تبدیل شوند:

• کارآمد برای ذخیره انرژی تجدیدپذیر غیر ثابت
• به دلیل استفاده از روی، مقرون به صرفه هستند
• چگالی انرژی بالا

در واقع، سیستم های ذخیره انرژی روی-هوای NantEnergy، قبلاً تأثیر قابل توجهی بر پایداری گذاشته است؛ از جمله:

• از انتشار ۵۰۰۰۰ تن CO2 جلوگیری کرد
• کاهش ۴ میلیون لیتری مصرف سوخت دیزل را به همراه داشت
• امکان دسترسی ۲۰۰۰۰۰ نفر به انرژی را فراهم کرد

علاوه بر این، روی از فولاد مورد استفاده برای ساخت زیرساخت های انرژی تجدیدپذیر محافظت می کند. توربین های بادی دریایی از فولاد گالوانیزه شده با روی برای جلوگیری از خوردگی ساخته شده اند و پنل های خورشیدی PV از ویژگی های پوششی روی بهره می برند.

روی کجا یافت می شود؟

طبق آمار Statista، چین با استخراج ۴.۲ میلیون تن روی در سال ۲۰۲۱، بزرگترین تولیدکننده روی در جهان است. پرو و استرالیا به ترتیب با تولید ۱.۶ میلیون تن و ۱.۳ میلیون تن، دومین و سومین کشور‌های استخراج کننده معدن روی بودند.

در اشکال زیر به ترتیب واردکنندگان و صادرکنندگان عمده این فلز در سراسر دنیا نشان داده شده است. 

بزرگترین شرکت ها و معادن روی در دنیا

Glencore Plc (LSE: GLEN)

یک شرکت منابع طبیعی چندملیتی انگلیسی- سوئیسی که دفتر مرکزی آن در Baar سوئیس  می باشد، و بزرگترین تولیدکننده روی در جهان است. این شرکت مالک چندین معدن روی در سراسر جهان است، از جمله معدن روی کوه ایسا در کوئینزلند استرالیا، معدن رودخانه مک آرتور در قلمرو شمالی استرالیا، و معدن آنتامینا در آنکش پرو.

Vedanta Limited (NYSE: VEDL)

یک شرکت معدنی مستقر در هند با فهرست متنوعی از عملیات در زمینه منابع طبیعی از جمله نفت و گاز، روی، سرب، نقره، مس، سنگ آهن و فولاد.

این شرکت صاحب دومین معدن بزرگ روی جهان یعنی رامپورا آگوچا است که توسط شرکت تابعه هندوستان روی اداره می شود. دیگر معادن سرب روی ودانتا در هند شامل راجپورا دریبا، سیندسار خرد، زوار و کایاد می‌شود.

 Teck Resources (NYSE: TECK)

یک شرکت معدنی برجسته که دفتر مرکزی آن در ونکوور، کانادا قرار دارد؛ و بر روی مس، روی، طلا، نقره و سرمایه گذاری در دارایی‌های انرژی محور متمرکز است. این شرکت معدن سگ قرمز آلاسکا را در اختیار دارد. این بزرگترین معدن روی در سال ۲۰۱۹ از نظر حجم تولید بود.

معدن زیجین (HKG: 2899)

یک گروه بزرگ معدنی چندملیتی که در استان شاندونگ چین مستقر است و در سراسر جهان به اکتشاف و توسعه فلزات روی، مس، طلا و باتری مشغول است. این شرکت معادن روی داخلی و خارج از کشور را اداره می کند.

گروه صاحب معدن سرب و روی Miaogou/Sanguikou در مغولستان، معدن سرب و روی Wulagen در استان سین کیانگ، و معدن چند فلزی روی Kyzyl-Tash Turk در روسیه و همچنین معدن روی و مس بیشا در شرق آفریقا است.

Industrias Peñoles (BMV: PE&OLES)

یک شرکت مستقر در مکزیک که در بخش های تجاری از جمله فلزات گرانبها، فلزات اساسی و متالورژی فعالیت می کند. این شرکت یکی از بزرگترین تولیدکنندگان سولفات روی و سدیم در سراسر جهان است. همچنین یکی از تولیدکنندگان عمده نقره، سرب و طلای تصفیه شده در جهان است.

Nexa Resources (NYSE: NEXA)

این شرکت مستقر در سائوپائولو یکی از بزرگترین تولیدکنندگان روی، مس و سرب در جهان است که در برزیل و پرو فعالیت دارد. این شرکت دارای 100 درصد سهام معادن روی-سرب-نقره Vazante و معدن Cerro Lindo است.

شرکت معدنی Hecla (NYSE: HL)

بزرگترین تولید کننده نقره در ایالات متحده است. این شرکت مالک بزرگترین معدن نقره آمریکا - معدن گرینز کریک در آلاسکا - با منابع فراوان از جمله روی، طلا و سرب، و لاکی فرایدی، یک معدن نقره سرب و روی در آیداهو است.

Silvercorp Metals (TSX: SVM)

یک شرکت معدنی مستقر در کانادا که بر روی دستیابی، اکتشاف و توسعه فلزات گرانبها از جمله نقره، روی و سرب در چین تمرکز دارد. این شرکت دارای چندین معدن زیرزمینی نقره-روی در ناحیه یانگ مینگ استان هنان، معدن BYP در استان هونان و معدن GC در استان گوانگدونگ است.

گذشته و آینده روی، و قیمت آن

با در نظر گرفتن تمام تجزیه و تحلیل داده ها و پیش بینی قیمت روی و همچنین عرضه و تقاضای انجام شده توسط سازمان هایی مانند ILZSG، رویترز، S&P Market Intelligence، روند قیمت روی می تواند همچنان با نوسانات مواجه شود.

بحران انرژی بی‌سابقه در اروپا، تورم فزاینده، و تهدید احتمالی رکود اقتصادی جهانی ممکن است بر عملکرد قیمت روی تاثیر بگذارد. با این حال، پایه های بنیادی این فلز پایه، قوی باقی می مانند.

قیمت روی تا به حال به ۲۴۰۰ دلار در هر تن کاهش یافته است که پایین‌ترین سطح از ۲۱ ژوئیه است؛ زیرا نگرانی‌ها در مورد بهبود آهسته خریدار اصلی (چین) بر چشم انداز تقاضا تأثیر گذاشته است. به طور خاص، داده‌های ضعیف تولید و مشکل بخش املاک نشان می‌دهد که احتمالاً به اقدامات محرک بیشتری برای تقویت بزرگترین اقتصاد جهان نیاز است. با نگاه به آینده، S&P Global پیش‌بینی می‌کند که تقاضای روی تصفیه‌شده در سراسر جهان در سال ۲۰۲۳ رشد متوسط ۱.۴ درصدی را تحت تأثیر تورم مداوم و سیاست‌های پولی سختگیرانه در ایالات متحده و اروپا داشته باشد. همزمان، انتظار می‌رود عرضه جهانی روی تصفیه‌شده ۱.۹ درصد افزایش یابد که به سال پایه پایین و کاهش هزینه‌های انرژی در اروپا نسبت داده می‌شود؛ در حالی که تولید کارخانه‌های ذوب روی در چین به دلیل محدودیت‌های برق محدود شده است.

بطور کلی عوامل مؤثر بر قیمت روی را می‌توان به پنج دسته تقسیم کرد: ۱) قیمت مواد اولیه، ۲) سطح موجودی انبار، ۳) چشم‌انداز عرضه جهانی، ۴) چشم‌انداز تقاضای جهانی و ۵) چشم‌انداز اقتصاد جهانی.

صنعت روی در ایران

در ایران، ۱۹۵ معدن فلزی وجود دارند که ۴۳ عدد از این معادن، مربوط به استخراج سرب و روی هستند. از این تعداد، ۲۱ معدن فعال، ۱۵ معدن غیرفعال و ۷ معدن در حال تجهیز می‌باشند. مهم‌ترین کمربندهای سرب و روی ایران در زنجان، یزد، گلپایگان، طبس، نای‌بند، انارک و آذربایجان قرار دارند.

ایران بعد از چین، قزاقستان و هند، جایگاه چهارم تولید روی در آسیا را دارد. ۳ درصد از ذخایر جهانی سرب و روی (در حدود ۱۲ میلیون تن) در ایران قرار گرفته و این کشور با تولید ۲/۱۲ درصد از روی جهان، رتبه‌ی پانزدهم تولید را به نام خود ثبت کرده است. ظرفیت اسمی تولید شمش روی ۴۵۰ هزار تن است که در حالت عملی این رقم به ۲۰۰ هزار تن می‌رسد.

از بین معادن موجود در کشور، انگوران مهم‌ترین معدن کشور است و پیش‌بینی می‌شود پس از اتمام ذخایر و قابلیت استحصال از این معدن، معدن مهدی‌آباد جایگزین آن شود، اگرچه ذخایر این معدن عیار مناسبی ندارد. در شکل زیر معادن مهم روی کشور آورده شده است:

میزان محصول تولیدی کشور، به‌اندازه نیاز داخلی مصرف و مابقی صادر می‌شود. قیمت‌گذاری محصولات داخلی بر مبنای نرخ جهانی روی در بورس فلزات لندن (LME) بوده و در بورس کالای ایران انجام می‌شود. قیمت صادراتی نیز بر اساس نرخ‌های LME و با در نظر گرفتن تخفیفات تعیین می‌شود

شرکت‌های فعال در حوزه سرب و روی ایران به دو حوزه دارای معدن و فاقد معدن تقسیم می‌شوند. بر اساس طبقه‌بندی دیگر، شرکت‌ها در دو گروه فرآوری (تبدیل کانسنگ به کنسانتره) و ذوب (تولید شمش) جای می‌‌‌گیرند.

شرکت های بورسی این حوزه: کاما - کبافق - فاسمین - فروی - فرآور - فسرب - کیمیا - فزرین - فتوسا - فگستر.

شرکت‌های اصلی دارای معدن شامل نمادهای «کاما» و «کبافق» می‌‌‌شوند. این شرکت‌ها دارای معادن فعال سرب و روی هستند. شرکت‌های مذکور پس از استخراج ماده معدنی، اقدام به تغلیظ و تولید کنسانتره می‌کنند. این دو شرکت فاقد واحد ذوب هستند و از این رو عمده کنسانتره تولیدی آنها صادر یا به صورت کارمزدی توسط شرکت‌های ذوب به شمش تبدیل می‌شود. اما تعداد زیادی از شرکت‌های ایرانی فاقد معدن هستند. این شرکت‌ها عمدتا در استان زنجان واقع شده و ماده معدنی موردنیاز خود را از معدن انگوران تهیه می‌کنند.

شرکت‌های دارای معدن اهرم مالی بالاتری دارند. سودآوری این شرکت‌ها در زمان رشد قیمت‌های جهانی رشد به مراتب بیشتری نسبت به سایر شرکت‌ها دارد. این وضعیت در شرایط رشد قیمت دلار نیز وجود دارد. از آنجا که شرکت‌ها هزینه‌ای بابت معدن (جز حقوق دولتی) نمی‌پردازند، بنابراین سودآوری قابل ملاحظه‌ای در اثر افزایش قیمت فروش عاید این شرکت‌ها می‌شود، اما شرکت‌های ذوب به دلیل خریداری خاک، همزمان با افزایش قیمت جهانی یا قیمت دلار، شاهد افزایش بهای تمام شده تولید هستند.