به گزارش تابناک، "مراسم تنفیذ" روسای جمهور یکی از ویژگی های خاص نظام جمهوری اسلامی است، در کشورهای دیگر دنیا که نظام ریاستی برقرار است، رئیس جمهور بعد ازتحلیف(قسم یاد کردن) رسما رئیس جمهور می شود اما در جمهوری اسلامی ایران قبل از مراسم تحلیف در پارلمان، رئیس جمهور باید "اذن شرعی" ریاست جمهوری خود را از مقام ولایت فقیه بگیرد، در واقع میتوان گفت مراسم تنفیذ حکم رئیس جمهور، ماهیتی غیر تشریفاتی هم دارد و تاکیدی عینی و قانونی بر نظریه "نصب الهی" ولایت فقیه است.
از سال ۱۳۵۸ تاکنون ۸ مراسم تنفیذ رئیس جمهور برگزار شده است، مروری بر اصل و حاشیه های این مراسم نکات جالبی را به همراه دارد:
مکان اولین مراسم تنفیذ، بهمن ۱۳۵۸ در بیمارستان قلب تهران(شهید رجایی فعلی) بود، زیرا به دلیل سکته قلبی بنیانگذار جمهوری اسلامی، امام خمینی(ره) در بیمارستان بستری بودند ولی ترجیح دادند مراسم تنفیذ حکم اولین رئیس جمهور(ابوالحسن بنی صدر) به تاخیر نیافتد و آنطوری که از فیلم های آن روز پیداست، امام خمینی با وجود کسالت و بی حالی در این مراسم کوتاه حاضر داشتند، حضور پزشکان امام خمینی پیرامون ایشان در مراسم تنفیذ بنی صدر نشان می دهد تا چه حد حال بنیانگذار فقید جمهوری اسلامی نامساعد بوده است.
اعضای شورای انقلاب، یاسر عرفات(مهمان ویژه) از جمله حاضران اولین مراسم تنفیذ بودند.
نکته جالب است که سنت بوسیدن دست ولی فقیه توسط رئیس جمهور، برای اولین بار در همین اولین تنفیذ صورت گرفت و ابوالحسن بنی صدر دست امام خمینی را بوسید، سنتی که بعدها کم و بیش در این مراسم تکرار شد.
نکته جالب دیگر حضور ثابت مرحوم سید احمد حمینی فرزند امام و مسئول دفتر ایشان در مراسم تنفیذها بود که تا تنفیذ آخرین رئیس جمهور در دوران حیات امام راحل بطوریک سنت دائمی درآمد و حکم های تنفیذ روسای جمهور را ایشان قرائت می کرد، سنتی که فقط تا زمان حیات مرحوم احمد خمینی و تنفیذ دور دوم آیت الله هاشمی(۱۳۷۲) ادامه یافت.
اما دومین مراسم تفیذ رئیس جمهور، مربوط به محمد علی رجایی، رئیس جمهور شهید است که در بالکن جسنیه جماران در مرداد ۱۳۶۰ برگزار شد، کوتاه ترین دوره ریاست جمهوری یک فرد درتاریخ جمهوری اسلامی متعلق به محمدعلی رجایی است که کمتر از ۴۰ روز در این منصب قرار داشت.
تنفیذ محمد علی رجایی، یک مهمان ویژه هم در بالکن داشت: آیت الله خامنه ای با دست مجروح ناشی از انفجار بمب در مراسم حاضر بود و امام خمینی در سخنرانی تنفیذ خود اشاره ای تفقد آمیز به ایشان داشتند.
نکته جالبی که از رصد عکسهای این مراسم به دست می آید، حضور چهره هایی مثل مهندس مهدی بازرگان در مراسم تنفیذ شهید رجایی بود، حضوری که در آن دوران خبری و رسانه ای نشد، اهمیت این حضور این بود که مهندس بازرگان از چهره های مغضوب در سال ۱۳۶۰ بود و نمایندگان حامی نهضت آزادی اصولا در جلسه رای گیری برای عزل بنی صدر شرکت نکردند یا رای مخالف دادند و تنش های سال ۱۳۶۰ تقریبا اپوزسیون محسوب می شدند.
مهمان ویژه مراسم تنفیذ رجایی این بار، خود رئیس جمهور منتخب شده بود، آیت الله سید علی خامنه ای ، سومین رئیس جمهور ایران بود. سومین و چهارمین مراسم تنفیذ مربوط به ریاست جمهوری آیت الله خامنه ای در مرداد ۱۳۶۰ و شهریور ۱۳۶۴ است که طبق سنت گذشته در حسنیه جماران برگزار شد.
اما اولین مراسم تنفیذ بعد از ارتحال امام خمینی(ره) در مرداد ۱۳۶۸ با حضور آیت الله خامنه ای و رئیس جمهور منتخب(هاشمی رفسنجانی) در حسینیه جماران برگزار شد، مراسمی که به احترام امام خمینی که دو ماه قبل درگذشته بودند برای آخرین بار در جماران برگزار شد، با حال و هوایی عاطفی تر از مراسمات تنفیذ قبل و بعد آن برگزار شد، بطوری که هاشمی رفسنجانی در سخنرانی بعد از تنفیذ، بغض کرد و اشکش جاری شد، اتفاقی که دیگر تکرار نشد.
مراسم تنفیذ بعدی مرداد ۱۳۷۲ در حسینیه امام خمینی برگزار شد و این آخرین حضور سید احمد خمینی در مراسم تنفیذ بود، قاب سه نفره ای از"ایت الله خامنه ای، هاشمی رفسنجانی و سید احمد خمینی" که دیگر تکرار نشد.
در تنفیذ سال ۱۳۷۶، هاشمی رفسنجانی حکم تنفیذ حجت الاسلام سید محمد خاتمی را به او تقدیم کرد، سنت دیگری که در این سالها در خصوص مراسم تنفیذ شکل گرفت این بود که رئیس جمهور قبلی حکم تنفیذ رئیس جمهوری بعدی را به او تقدیم می کرد.
در مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد در سال ۱۳۸۴ برای نحستین بار در دوران رهبری آیت الله خامنه ای، رئیس جمهور منتخب دست رهبرمعظم انقلاب را بوسید اما در تنفیذ سال ۱۳۸۸ محمود احمدی نژاد بعد از گرفتن حکم تنفیذ ریاست جمهوری، این بار شانه رهبری را بوسید.
اتفاقی که در دوره احمدی نژاد با وقفه ای مواجه شد و قاب متفاوتی از تنفیذ در مرداد ۱۳۸۸ شکل گرفت: وقتی که وحید حقانیان، معاونت اجرایی دفتر رهبرانقلاب، حکم ریاست جمهوری دور دوم محمود احمدی نژاد را به او تقدیم کرد.
آخرین حضور وحید حقانیان در قاب مراسم تنفیذ ریاست جمهوری مربوط به تنفیذ حکم ریاست جمهوری حسن روحانی در ۱۳۹۲ بود.
نکته دیگر اینکه خواندن متن حکم تنفیذ بعد از سید احمد خمینی بر عهده حجت الاسلام محمدی گلپایگانی رئیس دفتر رهبرانقلاب قرار داده شده است و همه احکام تنفیذ از ۱۳۷۲ تاکنون با قرائت رئیس دفتر رهبری بوده است ، چهره ثابت همه مراسم تنفیذ از ۱۳۶۸ تا کنون.
نکته جالب دیگر این است که از ۱۳۵۸ تا ۱۴۰۳ در همه ۹ مزاسم تنفیذ آیت الله خامنه ای یا به عنوان مهمان، رئیس جمهور یا رهبر حضور داشته اند.
به گزارش تابناک، پررنگ ترین نکته در مراسم تنفیذ ۱۴۰۰ ریاست جمهوری سید ابراهیم رئیسی متاثر از کرونا بود، حاضران با ماسک و فواصل معین در کنار هم نشسته بودند، در مراسم تنفیذ حجت الاسلام رئیسی، روسای جمهور سابق و اسبق هردو حاضر بودند: حسن روحانی و محمود احمدی نژاد.
می توان انتظار داشت و پیش بینی کرد دکتر محمد مخبر کفیل فعلی ریاست جمهوری، حکم تنفیذ را -به نیابت از رئیس جمهور فقید -به دکتر پزشکیان تقدیم کند.
حالا در آستانه مراسم تنفیذ مسعود پزشکیان سنت تنفیذ ریاست جمهوری در ایران وارد ۴۵ سالگی شده است، مراسمی که جزو مراسم رسمی و اصلی نظام جمهوری اسلامی ایران شده است.
مراسم تنفیذ را می توان نمادی از پیوند نیم قرن جمهوریت و اسلامیت دانست و نماد نیم قرن حضور رئیس جمهور در ساختار حکومتی ایران، مقامی که تا قبل از ۱۳۵۸ در تاریخ و سیاست ایران وجود نداشت و اینک یکی از ارکان حکمرانی در نظام برآمده از انقلاب اسلامی پس از نظام سلطنتی است.
داوود اردشیر شیرالی
