• تابناك: شما به عنوان يكي از حاضران جلسه رئيس‌جمهور با اقتصاددانان، طرح اخير رئيس‌جمهور را چگونه برانداز مي‌كنيد؟مؤمني: طرح تحول اقتصادي از چندين منظر قابل تأمل است؛ نخست اين كه دليل دولت براي ارايه اين طرح در يك سال پاياني دولت چيست؟ اگر منظور اين است كه در همين دوره يك ساله، تحول خاصي در اقتصاد كشور بيفتد و مسائل اقتصادي كشور حل شود، بايد گفت از اين كوزه‌اي كه چينن طرحي در آن است، چنين چيزي به بيرون ترواش نخواهد كرد. اگر گستره اين طرح بيش از يك سال است، در حالي كه دولت وقتي برايش مسلم نيست كه سال‌‌هاي بعد نيز در مسند امور است، در اين صورت يكسري تعهداتي براي دولت‌هاي بعد از خود ايجاد خواهد كرد كه از لحاظ اخلاقي درست نيست و دولت‌هاي بعدي بايد پاسخگوي پيامدهاي طرحي باشند كه خود در ارايه آن هيچ نقشي نداشته‌اند و اگر براي دولت مسجل است كه دوره بعد هم در رأس كار خواهد بود، بهتر است با همزمان شدن آغاز به كار دولت بعدي با نهايي شدن تدوين برنامه پنج ساله پنجم توسعه در صورتي كه واقعا ايده‌هاي راهگشايي يافته‌اند، سعي كنند آنها را در قالب اين برنامه به مجلس ارايه بدهند تا با برطرف كردن شائبه دور زدن مجلس، به نهاد قانونگذاري نيز اين مجال داده شود تا با استفاده از ظرفيت‌هاي فكري و نظارتي خود به وظايف قانون اساسي خويش بپردازد.
پرسشي كه مطرح است، اين‌كه چرا دولت عجولانه به طرح چنين برنامه تحولي پرداخته و نگذاشته تا اين طرح از راه گذراندن مجاري قانوني خود و مباني كارشناسي، به سر منزل مقصود برسد؟! و از آنجا كه ما در سال پاياني دولت هستيم، نمي‌‌توان برنامه‌اي به مفهوم واقعي آن تصور كرد كه هدف توسعه‌گرايانه داشته باشد.
با توجه به اين‌كه يك سري صلاحيت‌هاي روش‌شناختي و تئوريك و مشاركت كارشناسي لازم است تا بتوان به مجموعه اقدامات و جهت‌گيري‌ها نام برنامه گذارد، براي همين، با اين‌كه ترديد ندارم اعضاي ستاد تحول اقتصادي آن‌گونه كه آقاي رئيس‌جمهور گفتند يك سال و نيم است در حال تحقيق و مطالعه هستند گرچه طي چند روز اخير ناگهان مدت زمان مزبور به 5/2 سال ارتقاء يافت، ولي صريح و بي‌پرده بايد بگويم، آن چيزي كه در جمع اقتصاددانان عرضه شد، مطلب بسيار خام و بسيار ابتدايي بود و آن را در حد يك كلي‌گويي خيلي افراطي ارزيابي كردم و آنچه ارايه شد، تقريبا هيچ نسبتي با عنوان مصطلح برنامه نداشت، مگر آن‌كه دوستان بعدا اسنادي ارايه كنند كه نشان بدهند واقعا كارهايي در شأن يك برنامه انجام شده و به هر توجيهي آن كارها را در اين جمع ارايه نكرده‌اند، در آن صورت بايد پرسيد چرا از يك عده‌اي كه نمي‌خواستيد چيزهايي را به آنها بگوييد، دعوت كرديد؟ يا واقعا هنوز چيزي آماده نيست و وجود خارجي ندارد که باز هم به نظر مي‌رسد جاي اين پرسش باشد كه وقتي شما در طرح مسئله در يك جمع تخصصي اين اندازه شتابزده و غيركارشناسي عمل مي‌كنيد، در مقام اجرا بايد انتظار داشت كه چه اتفاقي بيفتد؟
• تابناك: هم‌اكنون بسياري از افراد از جمله اصحاب رسانه، اقتصاددانان، مردم و ... از كليات و جزييات طرح تحول اقتصادي دولت اظهار بي‌اطلاعي مي‌كنند، شما به عنوان يكي از اقتصاددانان حاضر در جلسه رياست‌جمهوري با اقتصاددانان، نمايه‌اي از اين طرح ترسيم مي‌كنيد؟مؤمني: آنچه كه ما ديديم، چند تا عدد و رقم بود كه به صورت غيرمنسجم به همراه چند جدول و نمودار و يكسري توضيحات ارايه شد. خيلي كلي بود و خيلي ناقص و به هيچ وجه نه مبناي نظري مشخصي داشت و نه حتي از يك انسجام و روش‌مندي و منطق خاصي پيروي مي‌كرد.
اگر واقعا اين طرح در حد همين چيزي باشد كه به ما ارايه شد، بايد مؤكدا به همه دستگاه‌هايي كه دل در گرو اسلام و ايران دارند، هشدار دهيم با اين پايه مطالعاتي هر كاري شود، قطعا به ضرر كشور تمام خواهد شد.
• تابناك: آيا به نظر شما، چنين طرح‌هايي علاج اقتصاد بيمار ماست؟مؤمني: اگر دولت واقعا درصدد چاره‌انديشي براي برون‌رفت از معضلات اقتصادي است، بهترين و فوري‌ترين راهكار، انضباط مالي و درست هزينه كردن است، سال‌هاست دولت‌ها به بي‌انضباطي مالي روي آورده‌اند.
صرف نظر از اين‌كه هم‌اكنون در چه شرايطي هستيم، نكته‌اي كه به نظر من مسئله را نگران‌كننده مي‌كند، اين است كه وقتي شما به اسناد لايحه بودجه سال 1387 نگاه مي‌كنيد، بلافاصله مشخص مي‌شود ما حجم بسيار گسترده‌اي از كسري‌هاي آشكار و پنهان در لايحه بودجه سال 87 داريم به گونه‌اي كه در سه ماهه نخست سال، آموزش‌وپرورش دست‌كم پنج هزار ميليارد تومان كسري اعتبارات داشت يا مثلا دولت تاكنون چند بار تلاش كرده براي جبران خشكسالي، مجوزهايي از مجلس دريافت كند و يا مواردي از اين قبيل كه با توجه به ميل گسترده به بي‌انضباطي مالي، در عمل بايد فاتحه هر نوع گرايش به تحول سازنده اقتصادي را خواند.
• تابناك: به سال آخر دولت نهم اشاره كرديد، چه مقدار از انگيزه ارايه طرح مذكور را سياسي مي‌دانيد؟ مؤمني: علاوه بر آن كسري‌ها يك واقعيت ديگر هم هست كه درواقع اين طرح، يك نوع شوك‌درماني است و امسال، سال آماده شدن براي انتخابات بوده و طبيعتا رئيس دولت علاقه‌مند است در دوره بعدي هم جزو كانديداها باشد. علاوه بر آن كسري‌هاي آشكار و پنهان بودجه يك مقدار قابل توجهي منابع هم اختصاصي براي اين سال خاص نياز دارند؛ بنابراين، مسئله اين است كه از چه راهي مي‌توان منابع مالي قابل توجهي را در كوتاه‌مدت به دست آورد.
• تابناك: به نظر شما آيا براي گروه ايشان مثمرثمر خواهد بود؟
مؤمني: خير، حتي در كوتاه‌مدت نيز نتيجه قابل قبولي نخواهد داشت.
تابناك: طرح مذكور همان طرح هدفمند كردن يارانه‌هاست يا بحث نقدي كردن يارانه‌ها را پيگيري مي‌كند؟مؤمني: آنچه كه از صحبت‌هاي رئيس‌جمهور و ديگر اعضاي ستاد تحول اقتصادي برمي‌آيد آن است كه دولت به دنبال نقدي كردن يارانه‌هاست و خسارت‌‌بار بودن اين كار به اندازه‌اي واضح است كه حتي اعضاي اين ستاد بر تورم‌زا بودن اين طرح اذعان دارند و بيان داشته‌اند بر اثر اجراي طرح مذكور، شاهد جهش قيمت‌ها خواهيم بود.
متأسفانه برخي افراد غيرمتخصص در سنجش معايب و مزاياي يك طرح اقتصادي، ده حسن يا مزاياي يك طرح را در مقابل تورم مقايسه و پس از اين مقايسه در كادر چند حسن و فقط يك عيب به نام تورم، برنامه يا دستورالعمل ارايه‌شده را مثبت تلقي مي‌كنند، در صورتي كه بايد توجه داشت تورم، فقط يك اشكال به تنهايي كه به طرح مشخصي وارد است نبايد در نظر گرفته شود، سرچشمه بسياري از بيماري‌هاي اقتصادي است.
در اقتصادهاي رانتي، آثار مخرب تورم به مراتب وخيم‌تر است و با وجود اين‌كه تورم 12 سوءكاركرد مهم اقتصادي دارد، اما تورم يكسري سوء آثار اخلاقي هم دارد كه باعث گسترش و تعميق انواع مفاسد اخلاقي و اجتماعي است و شايد به همين دليل باشد كه تورم از ديدگاه برخي نظريه‌پردازان اقتصاد سياسي ظالمانه‌ترين مالياتي است كه از جيب فقرا در راستاي خدمت‌رساني به اغنيا پرداخت مي‌شود.
• تابناك: افزايش ترم و نرخ بيكاري را در كشور چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟مؤمني: نرخ رشد بيكاري در بين جوانان همواره بيشتر از نرخ بيكاري جامعه بوده است و در اقتصاد سياسي، افزايش نرخ بيكاري در كشورهايي كه ساختار سني آنها جوان است، نوعي تهديد عليه امنيت ملي است.
هنگامي كه در يك ساخت جمعيتي وزن جوانان زياد باشد و بخش مهمي از آنها بيكار باشند، هزينه فرصت حضور آنان در ناآرامي‌ها و آشوب‌ها افزايش مي‌يابد و آمارهاي واقعي كه در اين زمينه موجود است، زنگ خطري براي دلسوزان نظام به صدا درآورده است.
تورم «غده سرطاني» است و در حالي كه ايران از لحاظ بالا بودن تورم، جزو ده كشور نخست دنياست، بايد پرسيد كه لزوم اجراي طرحي كه باعث افزايش جهشي قيمت‌هاست، چيست؟
• تابناك: در حالي كه «اكونوميست» خبر از بيكاري 5 / 12 درصدي در ايران مي‌دهد، مركز آمار ايران اين نرخ را تك‌رقمي اعلام مي‌كند. به نظر شما اين تفاوت‌ها از كجا نشأت مي‌گيرد؟مؤمني: نرخ‌هاي بيكاري اعلام شده از سوي دستگاه‌هاي دولتي قابل تأمل است. از آنجايي كه دولت عرضه‌كننده انحصاري آمار در كشور است و مؤسسات و مراكز غيردولتي قادر به ارايه و پردازش يا حتي نظارت علمي بر آمارهاي ارائه شده نيستند و چون در اقتصاد سياسي، براي سياستگذاري اشتغال و تجزيه و تحليل كاركرد اين سياست‌ها، آمار اشتغال و بيكاري بسيار تعيين‌كننده و مهم است، نوعي نظارت مدني براي مراكز تهيه و انتشار آمار اشتغال و بيكاري نياز است. مثلا دستگاه‌ها يا ارگان‌هايي كه مستقل از بازه چهار يا هشت ساله فعاليت يك مجلس و دولت در يك ثبات سياسي، بتوانند به تجزيه و تحليل شاخص‌هاي آماري كشور بپردازند. تا زمان رسيدن به چنين شرايطي ناگزير درباره مواجهة علمي با ارقام و آمار رسمي اعلام شده در زمينه امور راهبردي از قبيل تورم، بيكاري و … مي‌بايست به صورت روشمند از يك سلسله متغيرهاي كنترل جهت سنجش ميزان صحت آمارها استفاده نمود. چند ماه پيش براي سنجش ميزان صحت يك رقمي شدن نرخ بيكاري با بررسي پنج متغير كنترلي نتيجه گرفتم كه روند بيكاري بايد شديدتر شده باشد و الان كه نزديك به هفت ماه است از طرح اين موضوع به طور رسمي مي‌گذرد، مراكز و دستگاه‌هاي مرتبط هيچ واكنشي نشان نداده‌اند و به اين ترتيب مي‌توان نتيجه گرفت كه قادر به دفاع از ادعاي خود نيستند.
در اقتصاد سياسي يك دسته بر اين باورند كه افزايش شديد تورم، باعث مخاطرات امنيتي و پايه‌گذاري ناآرامي‌هاي سياسي است و گروهي ديگر، بر اين باورند كه افزايش روزافزون بيكاري باعث بالا رفتن احتمال بروز ناآرامي‌هاي سياسي است.
اما در ايران از يك سو، دو مسئله تورم و بيكاري با هم ارتباط تنگاتنگ و ناگسستني دارند و از سوي ديگر، بنا به آمار واقعي جامعه هر دو متغير مزبور در مرز بحراني قرار دارند؛ بنابراين، دولتمردان بايد در نظر داشته باشند هرگونه تصميم عجولانه و غيركارشناسي در باب اقتصاد، شايد پيامدهاي ناخوشايند و غيرقابل‌پيش‌بيني را در سطح جامعه داشته باشند.
و همين جا لازم مي‌دانم از رئيس‌جمهور به دليل مطرح كردن طرح تحول اقتصادي پيش از ابلاغ بخشنامه‌اي در رسانه‌ها و در جمع كارشناسان تشكر كنم، زيرا باعث شد تا هشدارها، انتقادها و پيشنهاد در يك فاصله زماني درباره اين موضوع مطرح شود. در عين حال، ناگزير همچنان ايشان را نسبت به برخورداري شتابزده برحذر مي‌دارم و درباره عواقب نگراني‌كننده چنين كاري هشدار مي‌دهم.
