تغییر وضعیت بارندگی در منطقه، افزایش دمای هوا، بالا رفتن سطح زیر کشت، برداشت بیش از حد از آبهای زیر سطحی، افزایش نیازهای آبی در صنعت و کشاورزی و در نمایی کلی اسراف آب در ایران سبب شده منابع آبی در تمامی دشتهای ایران به پایین ترین سطح در 50 سال اخیر برسد.
به گزارش خبرنگار مهر، بارش باران و برف در سراسر کشور با تاخیری طولانی و مطابق پیش بینی سازمان هواشناسی کشور در میانه فصلهای بارش یعنی از دی ماه و در اوج آن در بهمن و اسفند رخ می دهد این در حالی است که کشورهای منطقه خاورمیانه در هفته های گذشته با تغییر الگوی بارش، وضعیت مناسبتری پیدا کرده اند.
ایران اما با وجود بارشهای نسبتا مطلوب روزهای گذشته همچنان در وضعیت خشک و نابسامانی بسر می برد به طوری که پرویز رضا زاده مدیرکل پیش بینی هواشناسی کشور این تغییر را نا چیز می داند و معتقد است: تمامی منطقه شامال کشورهای غرب و شرق و خاورمیانه در شرایط خشک و کم بارشی به سر می برند.
این کارشناس هواشناسی تاکید می کند؛ کشورهای ترکیه، عراق، سوریه و کل منطقه خاورمیانه و آسیای مرکزی مانند ترکمنستان وضعیتی مشابه ایران دارند و در طول برگزاری چهارمین کنفرانس تغییر اقلیم در تهران، گزارشهای مشابهی از وضعیت هوای منطقه از سوی متخصصان بومی ارائه شد که نشان دهنده وضعیت خشکسالی در این کشورها است.
رضازاده اضافه کرد: تغییر وضعیت بارش از غرب به شرق اتفاق می افتد و هر چه اقلیم به غرب نزدیکتر شود شدت تغییرات بیشتر و زودتر اتفاق می افتد. بنابراین تغییرات آب و هوایی و کم و بیش شدن نرم بارشها در اردن، سوریه عراق، ترکیه و به طور کلی در شرق مدیترانه زودتر خود را نشان می دهد.
وی اظهار داشت: تغییر شکل الگوی کم بارش و پر بارش در منطقه به هیچ وجه به تغییرات اقلیمی مربوط نیست چرا که چنین شرایط خشک و خیلی خشک و کم بارشی را کشور ایران 40 سال پیش نیز تجربه کرده است. ایران در طول ماههای بهمن و اسفند زمستانی مشابه به اروپای امسال دارد.
این کارشناس هواشناسی مشکل اساسی را نه خشکی هوا و کاهش بارندگی در سالهای اخیر که کاهش سهمگین ذخیره های آبی کشور به دلایل متعدد از جمله افزایش سطح زیر کشت دانست و گفت: چهل سال پیش سطح زیر کشت یک سوم امروز بود ولی شرایط کنونی به شدت عوض شده است.
رضازاده تاکید کرد: تغییر وضعیت بارندگی در منطقه، افزایش دمای هوا، بالا رفتن سطح زیر کشت، برداشت بیش از حد از آبهای زیر سطحی، افزایش نیازهای آبی در صنعت و کشاورزی و عوامل دیگر برداشت آب را حداکثری و چند برابر کرده است.
مدیرکل پیش بینی هواشناسی کشور با اشاره به پایین رفتن سطح آبهای زیر زمینی اضافه کرد: در دشتهای کشور برداشت از منابع زیر سطحی در تمامی مناطق نسبت به 40 تا 50 پیش رشد غیر مترقبه ای داشته به نحوی که عمق و بستر آب از 10 تا 15متر به 100 تا 150 و در برخی مناطق کشور حتی به 200 متر رسیده است.
وی افزود: قناتها و کاریزها در مناطق کم آب و کویری از کار افتاده اند. یزد مظهر کم بارشی در ایران بود و به همین دلیل با احداث قنات در هزارن سال پیش آب به سطح کشیده می شد و مورد استفاده قرار می گرفت ولی اکنون و در سالهای اخیر آب دریافتی از قناتها به پائین ترین حد خود رسیده و در نوسان است و اگرچه هنوز آب قناتها قطع نشده اما به پائین ترین سطح ممکن رسیده است.
وی تاکید کرد: در حال حاضر 60 درصد کاریزهای کویری که آب را از دل خاک بیرون می آورند آب ندارند و این نشان دهنده پائین رفتن سطح آبها است و بد تر از آن تداخل آب شور و شیرین در برخی مناطق کشور است.
کاهش بارشهای سالانه در ایران و افزایش روند خشکسالی، افزایش بی قاعده نیاز آبی با ذخایر فعلی کشور و نبود مدیریت درست منابع آبی و همچنین ترکیب این وضعیت با اقلیم خشک ایران به عنوان یکی از کم بارش ترین مناطق جغرافیایی دنیا هشداری جدی برای در پیش بودن شرایط سخت و غیر قابل مهار بحران آبی است.
متخصصان و کارشناسان هواشناسی معتقدند: تغییر الگوی مصرف، مصرف بهینه و کنترل نیازهای کشاورزی و صنعتی و کاهش کشاورزی غرق آبی و استفاده از شیوه های مدرن آبیاری در ایران می تواند از تنش شدید آبی در سالهای آینده در ایران جلوگیری کند. در غیر این صورت ایران به عنوان اقلیمی خشک با نبود آب دیگر سرزمینی بی ارزش و فاقد ارزشهای زیستی است.
ایران با 90 درصد اقلیم خشک جزو کشورهای شدیدا بیابانی است به طوری که کارشناسان برآورد کرده اند اکنون تراز آبی کشور 130 میلیارد متر مکعب است که 10 میلیارد به نسبت سال 55 کمتر شده که این یعنی به مرحله اضطرار رسیده ایم و از ذخیره استراتژیک آب مصرف می کنیم.
پیش از این و در سال 2006 سازمان ملل اعلام کرد: در حالی که ارزشهای طبیعی بیابان را حفظ می کنیم با خطر بیابانزایی باید مقابله کرد چرا که خطر بیابانی شدن بسیار شدید است. به طوری که همان سال خطر بیابانی شدن در دنیا بعد از گرمایش زمین، تغییرات اقلیمی و کمبود آب به عنوان سومین خطر جهانی اعلام شد.
