رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در نشست جایگاه کتاب در ایران و نقش یونسکو گفت: ممیزی امری لازم است، اما نباید به صورت مکانیکی و ماشینی انجام شود و ممیزان هم باید همه جوانب را در نظر داشته باشند.
به گزارش خبرنگار مهر، نشست تخصصی جایگاه کتاب در ایران و نقش یونسکو ظهر امروز شنبه 2 آذر با حضور غلامعلی حداد عادل، سیدعباس صالحی، معاون فرهنگی وزیر ارشاد، محمدرضا سعید‌آبادی دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران، محمد اللهیاری دبیر هفته کتاب، هیراناند پورکیت مدیر دفتر منطقه‌ای یونسکو در تهران، علی شجاعی صائین، مدیرعامل موسسه خانه کتاب، محمود آموزگار دبیر انجمن ناشران و کتابفروشان تهران، محمدرضا وصفی مدیرکل دفتر مجامع و تشکل‌های فرهنگی هنری وزارت ارشاد در محل کمیسیون ملی یونسکو برگزار شد.
حداد عادل در این برنامه گفت: من همیشه در زندگی‌ام، به دلایل کاری دغدغه کتاب داشته‌ام. می‌توانم بگویم اگر هرشب با یک بغل کتاب به خانه نروم، شاید راهم ندهند. بنابراین به نظرم رسید این جلسه و به دلیل شکل‌گیری فضای جدید در ارشاد و معاونت فرهنگی، فرصتی برای طرح برخی مسائل است. همان‌طور که در علم پزشکی از علائم حیاتی نام برده می‌شود، کتاب هم یکی از علائم حیاتی یک فرهنگ زنده است و علامتی است که نشان از سطح فکری، علمی، اقتصادی و فرهنگی جامعه دارد.
وی افزود: فکر می‌کنم کلاف سردرگم کتاب در یک تمثیل، شبیه به یک نمودار پیچیده الکترونیکی و گسترده است. همان‌طور که وقتی مدار کار نمی‌کند باید از مهندس مسلط بر آن کمک گرفت و کار تعمیر را جز به جز جلو برد، باید معاونت فرهنگی وزارت ارشاد هم که متولی و مسئول امور کتاب در کشور است، مدار مشکل‌دار کتاب را مرحله به مرحله بررسی کند و مناطق قطعی آن را که حتما هم قطعی وجود دارد، شناسایی و تعمیر کند. از لحاظ اقتصادی، امر کتاب را می‌توان به دو مقوله تولید و توزیع تقسیم کرد. در حوزه تولید 3 موضوع زیرساختی مهم وجود دارد. اول تولید کاغذ است که می‌تواند موجب وابستگی به دیگر کشورها شود و باید در این زمینه به سمت تولید داخلی برویم. اگر کاغذ نباشد، مدارس تعطیل می‌شوند. پس طبق سخنان مقام معظم رهبری باید برای تامین کاغذ کشور در درازمدت، برنامه داشته باشیم.
رئیس سابق مجلس شورای اسلامی ادامه داد: دوم، تجهیزات چاپ است که باید در این مورد، تولید ماشین‌آلات چاپ و وسایل را در ایران تشویق کنیم. البته نه این که به زودی به تولید پیشرفته‌ترین‌ها برسیم. این نکته با همکاری بین ارشاد و وزارت صنعت و معدن حل می‌شود. چون کارهایی هم که تا به حال در این زمینه انجام شده، ذوقی و جسته و گریخته بوده است. سومین مورد در حوزه تولید نیز، مربوط به تربیت نیروی انسانی در همه سطوح است. ما مهندس و متخصص برق و ساختمان زیاد داریم اما در حوزه چاپ چند متخصص در کشور داریم؟ متناسب با جمعیت و نیازهایمان، باید مراکز تربیت متخصصان امر را داشته باشیم که این کار، برنامه‌ریزی می‌طلبد. بومی کردن و توجه به تامین این زیرساخت‌ها، از وظایف حاکمیتی است و نباید انتظار داشت مسئولان چاپ در این زمینه، برنامه‌ریزی کنند بلکه از وظایف حکومت و دولت است.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: اما در حوزه توزیع، مسئله پخش بسیار اهمیت دارد. امروز با هر ناشری که سر و کار داشته باشید و صحبت کنید، از مسئله پخش می‌نالد. پخش یک بیماری مزمن است؛ هم در عرصه مطبوعات و هم نشر کتاب. در کل، توزیع ما، روان نیست و در خیلی جاها نقطه کور دارد. ما در کشور مناطقی داریم که کتاب در حکم کالای نایاب و کمیاب است. بنابراین باید ساز و کار زیرساختی برای آن تبیین کنیم؛ چون حتی اگر به تعداد کافی علاقه‌مند به کتاب داشته باشیم، کتابخانه‌ها مجهز و کافی باشند و مردم هم سرمایه خرید کتاب را داشته باشند، ولی سیستم توزیع روان نباشد، مشکل حل نمی‌شود.
حداد عادل در بخش دیگری از سخنانش گفت: مشکل بعدی، شمارگان کتاب است که باید از رقم معقولی برخوردار شود. بالا بودن بودن قیمت کتاب، محسوس است و ناشران از کسادی بازار می‌نالند. چون در سبد خانوار، اولویت با ارزاق عمومی و خوراک و پوشاک است که اگر درآمد به این ارزاق کفاف ندهد، ناچارند بحث فرهنگی را حذف کنند. هر زمان که مشکلات اقتصادی در جامعه پیدا می‌شود، اولین تاثیرش را بر فرهنگ می‌گذارد. این در حالی است که فعالیت کتاب در کشورمان در خیلی از ابعاد، اقتصادی نیست و توجیه اقتصادی ندارد. امروز به دشواری می‌توان تصور کرد که مترجم یا مولفی بتواند زندگی‌اش را از طریق چنن شغلی اداره کند و تالیف یا ترجمه شغل اولش باشد. آن‌هایی هم که در زمینه تالیف و ترجمه فعال‌اند، برای دل خود کار می‌کنند. پس کار کتاب به هیچ وجه، تامین‌کننده نیست.
وی در ادامه گفت: مسئله دیگر، تبلیغ است. معرفی و جدی گرفتن جلسات نقد کتاب نیز مسئله دیگری است. کتابخوانی یک تربیت است و اگر در دبستان ایجاد نشود، در دبیرستان و سنین بالا، با سخنرانی و توصیه، نمی‌توان مردم را کتابخوان کرد. این هم مستلزم این است که مدارس ما، کتابخانه داشته باشند و دانش‌آموزان موفقیت در امتحانات و درس خواندنشان را منوط به استفاده از کتاب بدانند. توجه داشته باشیم که در همه‌جای ایران 80 میلیونی، دسترسی به کتاب وجود داشته باشد. متاسفانه در بسیاری از شهرها و شهرستان‌ها مردمی که به خرازی‌ها مراجعه می‌کنند، همراه خرید جوراب زنانه و مردانه و دکمه قابلمه‌ای، چند کتاب هم می‌خرند. یعنی ارشاد باید در این زمینه یک بررسی سرزمینی در مقیاس ملی انجام دهد و ببیند در کدام مناطق کتابفروشی وجود ندارد.
حداد عادل همچنین گفت: از مهم‌ترین وظایف وزارت ارشاد، تامین زیرساخت‌های حقوقی نشر است. مجلس در این زمینه می‌تواند کمک کند، اما کارهای کارشناسی باید در ارشاد انجام شود. این مسئله از آن اموری نیست که نمایندگان با گفتگو و چرخیدن در صحن علنی مجلس آن را حل کنند. فعالان و سرمایه‌گذاران نشر، هیچ تامین حقوقی ندارند. مسئله دیگر، ممیزی است که یک موضوع بسیار مهم است. شخصاً معتقدم ممیزی لازم است و هر ملتی که اخلاقیات، هویت ملی و مقدساتی داشته باشد، باید حریم آن الزامات را حفظ کند. ممیزی ربطی هم به ملت ایران یا انقلاب اسلامی ندارد. انقلاب هم که نشده بود، ملیت و حریم‌هایی داشتیم که البته چندان رعایت نمی‌شدند. ولی به هر حال در هر کشوری، حریم‌هایی وجود دارد که رعایت می‌شوند. اما نکته این‌جاست که افرادی که می‌خواهند در زمینه ممیزی کار کنند، باید همه جهات را در نظر بگیرند. این کار نباید، به صورت ماشینی و مکانیکی انجام شود. صرف وجود یک لغت در کتاب، دلیل بد بودن آن یا صرف نبودنش، دلیل خوب بودن کتاب نیست. ممکن است کتاب ظاهر خوبی داشته باشد، اما باعث اختلاف ترک و لر یا شیعه و سنی شود.
عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی گفت: وزارت ارشاد باید به ناشران کشور مشاوره حقوقی بدهد. به نظرم در مورد مسائل حقوقی باید یک دفتر تخصصی در ارشاد وجود داشته باشد که مشاوره رایگان و خصوصی بدهد. همین‌طور ارشاد باید راهی باز کند تا ایرانیان مقیم خارج از کشور، به ناشران داخل کشور دسترسی داشته باشند و بتوانند برای انتشار آثارشان در کشور اقدام کنند. آخرین و کمترین توقعی هم که در این زمینه از همه وجود دارد، پاسداری از زبان فارسی است. تا امروز در فرهنگستان، بیش از 40 هزار معادل فارسی وضع شده است و در حال حاضر، 70 گروه واژه‌گزینی در فرهنگستان فعال هستند.
