هرچند در پی اعلام آتش بس در سوریه و آغاز روند تهیه مقدمات مذاکرات صلح، روسیه اعلام کرد که روند کاهش نیروهای خود را در سوریه آغاز می‌کند، اما به نظر می‌رسد این امر به معنای کاهش سطح حضور و نقش آفرینی مسکو در منطقه نیست. در همین راستا، ورود ناو هواپیمابر معروف روسیه به آب‌های لیبی و دیدارهای صورت گرفته میان مقامات نظامی دو کشور، بحث‌های تازه‌ای را برانگیخته است.
به گزارش «تابناک»، ظهر روز گذشته اعلام شد ناو هواپیمابر «آدمیرال کوزنتسف» روسیه که پیش‌تر برای مشارکت در عملیات سوریه به آب‌های این کشور اعزام شده بود، وارد آب‌های لیبی شده است. به فاصله اندکی پس از انتشار این خبر نیز اعلام شد که گروهی از نظامیان روس برای دیدار با خلیفه حفتر و عقیله صالح، از مقامات ارشد نظامی لیبی، وارد بندر «طبرق» شده‌اند.
خبرگزاری «رویترز» اضافه کرد که خلیفه حفتر، فرمانده ارشد نظامی لیبی که مخالف دولت فعلی این کشور است، فرصت بازدید از ناو روسی را پیدا کرده است. این خبرگزاری، تحول مذکور را نشانه‌ای از حمایت مسکو از این فرمانده لیبیایی دانست. رویترز همچنین مدعی است اقدام روسیه در حمایت از حفتر – که برخی از لیبایی‌ها وی را به عنوان مردی قدرتمند که توان بهبود اوضاع کشور را دارد می‌نگرند – این گمانه را به وجود آورده که روس‌ها می‌خواهند همچون سوریه، برای حمایت از متحد خود دست به اقدام نظامی بزنند.
اهمیت ماجرا به ویژه از آن جهت است که بر اساس گزارش رسانه‌های روس، حفتر پس از ورود به عرشه ناو روسی و بازدید از آن، از طریق ویدئو کنفرانس با سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه نیز گفت‌و‌گو کرده است. در اخبار رسانه‌های روسی آمده که دو طرف «درباره موضوعات مهم در زمینه مبارزه با گروه‌های تروریستی بین المللی در خاورمیانه با یکدیگر گفت‌و‌گو کردند».
اهداف روسیه در لیبی چیست؟
روزنامه انگلیسی «ساندی تایمز» با توجه به افزایش مراوده‌های مسئولان لیبیایی و روسی طی ماه‌های اخیر گزارشی در این خصوص نوشته است و در آن تأکید کرد که مسکو برای پایان بحران جنگی که از سال ۲۰۱۱ آغاز شده است، وارد بحران لیبی شد. ساندی تایمز افزود: «ولادیمیر پوتین معتقد است که کشورش فریب قطعنامه سازمان ملل که به ناتو اجازه بمباران لیبی و براندازی معمر قذافی را داده است، خورد و سقوط قذافی به روسیه که برای تأسیس پایگاه دریایی در بنغازی یک سال قبل از سقوط معمر قذافی قرارداد امضا کرده بود، ضربه زد».
ساندی تایمز در ادامه به نقل از «جاناتان ایال» مدیر مطالعات بین‌المللی در موسسه سلطنتی یونایتد سرویس انگلیس نوشت: «آشوب و درگیری در لیبی به منزله فرصتی برای رئیس جمهور روسیه و اثبات این مسئله است که مسکو بازیگر اصلی در حل درگیریها و کشمکشها بر سر قدرت است».
جاناتان ایال افزود: «پوتین تمایل زیادی به از بین بردن اهانتی که به وی درباره لیبی احساس می‌کند، دارد همانطوری که روسیه ابتدا در سوریه این نکته را اثبات کرد که در حل بحران‌های بین المللی نمی‌توان نقش این کشور را نادیده گرفت و بر این اساس، برای توافق با دونالد ترامپ درباره لیبی تلاش خواهد کرد».
این روزنامه انگلیسی در ادامه به اوضاع سیاسی کنونی لیبی اشاره کرد و افزود: «قدرت واقعی در دست گروهی از نهادهای مسلح در شهرهای اصلی لیبی و گروهی از سیاستمداران است که بر نهادهای دولتی و وزارتی سیطره دارند». از سوی دیگر، تلاش‌های مارتین کوبلر نماینده سازمان ملل در امور لیبی در معرض شکست قرار دارد، زیرا نتوانسته خلیفه حفتر فرمانده کل ارتش لیبی و مخالفان وی را برای انجام مذاکره دور هم جمع کند.
ساندی تایمز در ادامه به درگیری نیروهای خلیفه حفتر با عناصر داعش و القاعده اشاره کرد و نوشت: «نیروهای وابسته به خلیفه حفتر بر مناطق زیادی از شرق لیبی و همچنین منطقه هلال نفتی مسلط شدند». روسیه خواستار ایفای نقش فرماندهی خلیفه حفتر در عملیات سیاسی شده است. گنادی گاتیلوف معاون وزیر خارجه روسیه گفت: حفتر همه تلاش خود را برای مقابله با داعش و کمک به دولت لیبی برای بازپس گیری مناطق نفتی را به کار می‌گیرد.
لیبی پس از سوریه؟
فعال شدن روسیه در لیبی و افزایش تماس مقامات روس با مقامات نظامی لیبی، این گمانه را به طور جدی مطرح کرده که مسکو پس از دستیابی به اهداف اصلی خود در سوریه، اکنون متوجه لیبی شده و تأمین منافع خود در این کشور را هدف قرار داده است. در این زمینه، جوزف می‌کالف، تحلیلگر نظامی در سایت «military.com» نوشت: «پس از به دست گرفتن موضوع سرنوشت حکومت اسد، کرملین توجه خود را معطوف به یکی دیگر از اقمار سابق شوروی در خاورمیانه، یعنی لیبی کرده است».
در این مطلب اشاره شده که طی ماه‌های اخیر، کرملین حمایت خود را از خلیفه حفتر افزایش داده و وی را به عنوان «یک شخصیت پیشرو سیاسی و نظامی» و فردی که «برای مبارزه با داعش و کمک به دولت جهت احیای کنترل بر تولید نفت کارهای زیادی انجام داده» توصیف کرده است. در همین حال، روسیه دولت وحدت ملی لیبی را که تحت نظارت سازمان ملل تشکیل شده، مورد انتقاد قرار داده و آن را ناکارآمد توصیف کرده است.
«العربیه» نیز در مطلبی به قلم عظیم ابراهیم، پژوهشگر کالج جنگ ارتش آمریکا نوشت: «جنگ داخلی سوریه تقریباً به فرجام رسیده و نتیجه آن را باید موفقیت کامل ولادیمیر پوتین دانست. هیچ طرف دیگری در این منازعه نمی‌تواند ادعا کند که به اندازه پوتین منفعت کسب کرده است؛ حتی خود رئیس جمهور اسد. پوتین اکنون انگیزه این را دارد که روی موفقیتی که کسب کرده سرمایه گذاری کند... اکنون همه شواهد نشان از آن دارد که او می‌خواهد از فرصتی که در سوریه کسب کرده، برای پیروزی در جنگ داخلی لیبی نیز استفاده کند».
به این ترتیب، تقریباً درباره این نکته در میان تحلیلگران اتفاق نظر وجود دارد که گرم شدن روابط مسکو با گروه‌های و شخصیت‌هایی خاص در لیبی، امری اتفاقی و بدون انگیزه‌های بلند مدت نیست، بلکه در پس آن، تلاشی برای توسعه بخشیدن به نفوذ در منطقه خاورمیانه و تبدیل شده به بازیگر اصلی و تعیین کننده در این منطقه نهفته است.
