حکایتی نگران کننده از یک ماده کشنده که در نانوایی ها استفاده می شود!

پس از تلاش های فراوان مسئولان برای حذف مصرف جوش شیرین در نانوایی ها ـ که گفته می شد، زیان های بسیاری برای سلامتی دارد ـ هم اکنون گزارش هایی منتشر می شود که نشان می دهد، برخی نانوایی ها به منظور تسریع در فرایند پخت و افزایش کیفیت ظاهری نان به سمت یک ماده شیمیایی خطرناک به نام «سدیم دیتیونیت»، رفته اند؛ ماده ای که برای سلامتی شهروندان بسیار خطرناک است و  امکان تشخیص استفاده از آن نیز به آسانی ممکن نیست.
 
به گزارش «تابناک»؛ چند سالی هست که ورود افزودنی های شیمیایی به بازار صنایع غذایی مثل روغن، سوسیس، کالباس، انواع نوشیدنی ها و... به یکی از جدی ترین نگرانی های عمومی در مورد سلامت شهروندان تبدیل شده است؛ افزودنی هایی که هرچند غیرمجاز و سمی هستند، به دلیل جذابیت ها و تأثیری که بر ماندگاری مواد غذایی دارند، هر تولید کننده ای را برای استفاده از آنها تحریک می کند. مثل برخی نانواهای کشور که با ممنوع شدن استفاده از جوش شیرین، حالا به استفاده از «سدیم دیتیونیت» یا جوهر قند روی آورده اند.

هرچند استفاده از افزودنی های شیمیایی و غیرمجاز در هیچ یک از مواد غذایی مجاز نیست و به تبع خسارت های جانی خود را بر سلامت افراد بر جای خواهد گذاشت، این مهم در مورد نان و محصولات وابسته، از آن جهت نگران کننده تر است که این ماده غذایی یکی از مهم ترین و متداول ترین محصولاتی است که مورد استفاده شهروندان قرار می گیرد.

پیشتر «آرش رشیدیان»، معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی تهران بارها و در موضع گیری های متعدد خود به استفاده از جوهر قند در تولید نان اعتراض کرده و گفته بود، در تهران نانوایی های وجود دارد که در آنها آزادانه از جوهر قند برای بهبود کیفیت ظاهری نان استفاده می شود، در حالی که این ماده شیمیایی برای سلامتی به شدت خطرناک و سرطان زاست.

دامنه استفاده از جوهر قند به نانوایی های استان تهران محدود نیست و زمستان سال گذشته، معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز ضمن تأیید استفاده از این ماده در استان خراسان رضوی گفته بود: جوهر قند به ‌هیچ عنوان یک ماده افزودنی مجاز در نان نیست و هرچند ترکیب آن با نان مشکلات بهداشتی و گوارشی به‌ همراه خواهد داشت و وجود آن در نان تخلف محسوب می‌شود، متأسفانه برخی سودجویان برای سفید کردن نان خود از این ماده استفاده می‌کنند.

در تازه ترین واکنش ها به این اقدام غیر قانونی و در روز گذشته، رمضانعلی ملک، مدیر عامل شرکت غله و خدمات بازرگانی منطقه دو کشور (استان های شمالی) گفت: هرچند جوش شیرین از نانوایی حذف شده است، نانوایان از ماده دیگری به نام جوهر قند در پخت نان استفاده می‌کنند که سمی و کشنده است و نباید در پخت نان استفاده شود.

موضوع به این ختم نمی شود؛ در اسفندماه سال گذشته، «اسماعیل عطاپور»، معاون نظارت و بازرسی سازمان صنعت معدن و تجارت آذربایجان‌شرقی نیز به تخلف بیش از 1100 واحد صنفی آرد و نانِ این استان در استفاده از جوهر قند، اشاره کرد و ادامه داد، پرونده این واحدهای متخلف برای رسیدگی و مجازات به تعزیرات ارسال شده است.

در رابطه با درستی یا نادرستی استفاده از جوهر قند توسط نانوایی ها، «ی . ح» یکی از نانواهای قدیمی تهران ضمن تأیید موضوع به «فارس» گفت: خمیری که جوهر قند دارد اصطلاحاً سریع تر ورز می آید و باعث می شود کیفیت ظاهری نان افزایش یابد؛ موضوعی که به شدت مشتریان به آن اهمیت می دهند.

 در مورد دلایل دیگر استفاده از جوهر قند توسط نانوایان، «اصغر شهریاری»، کارشناس تغذیه و مدیرعامل یکی از کارخانه های بزرگ تولید نان در کشور، به «جام جم آنلاین» گفت: نانواهای متخلف استفاده از جوهر قند را به صرفه تر از به کاربردن خمیرمایه عادی نان می دانند و به جای آن استفاده می کنند، چون هم اکنون هر کیلو خمیر مایه 6 هزار تومان و هر کیلو جوهر قند 12 هزار تومان است اما نسبت استفاده از خمیرمایه به آرد نان، یک به صد است در حالی که میزان جوهرنمک استفاده شده برای هر صد کیلو آرد فقط به اندازه یک بطری آب است و با این حال تأثیر منفی اش را بر سلامت مصرف کننده می گذارد.

از سوی دیگر، خمیر نان و تخمیر کامل پیش از پخت، به قول نانواها باید حدود دو ساعت استراحت کند و در محیطی مناسب با درجه رطوبت و حرارت معین بماند؛ بنابراین، نانوا برای آماده کردن خمیر باید هم محیطی مناسب در اختیار داشته باشد و هم وقت کافی صرف کند، ولی نانواهایی که نمی خواهند برای آماده کردن خمیر وقت صرف کنند و محیط کارشان غیراستاندارد و ناسالم است، با جوهرقند به سرعت خمیر را آماده پخت می کنند و نیازی هم به مناسب سازی محیط تخمیر نیست.

علت اینکه مخالفت های متعددی در برابر استفاده از این ماده شیمیایی وجود دارد، زیان های فراوانی است که این ماده شیمیایی بر سلامت شهروندان بر جای می گذارد. در رابطه با خسارت های این ماده شیمیایی «علی میلانی»، استاد دانشگاه و متخصص سیاست های غذا و تغذیه نیز به «جام جم آنلاین» گفت: از لحظه استفاده و افزودن جوهر قند به نان، عوارض چشمی، گوارشی و پوستی اش در بدن نانوایی که آن را به نان می افزاید، آغاز می شود اما فاجعه اصلی وقتی ظاهر می شود که مردم نان آلوده به این ماده را می خورند.

به گفته او «سدیم دیتیونیت» یا جوهر قند با از بین بردن پرزهای داخل روده مانع جذب مواد غذایی مفید در بدن می شود. به خصوص که برخی پژوهش ها ثابت کرده این ماده تنظیم انسولین را در بدن به هم می زند و باعث دیابت زودرس و مانع از عملکرد مناسب آنتی اکسیدان ها در بدن انسان ها می شود.
 
گذشته از برخوردهای کم و بیش مسئولان با استفاده کنندگان این ماده خطرناک، باید تأکید کرد که «سدیم دیتیونیت» یا جوهر قند فارغ از نقشی که در آسان کردن کار نانوا و افزایش رضایت لحظه ای مشتری از خرید دارد، کاربرد اصلی اش در صنعت به عنوان رنگ بر است و به عنوان مثال جوهر و نوشته ها را به خوبی از روی کاغذ باطله برای بازگشت به چرخه کاغذ سفید حذف می کند. استفاده از چنین ماده ای در مواد غذایی به ویژه نان به دلیل افزایش ضریب ابتلا به سرطان، از بین رفتن پرز روده و معده، بی‌ اثرسازی آنتی‌اکسیدان‌ها و اختلال در گوارش، بیماری های پوستی و چشمی غیرقانونی بوده و پیگیرد قانونی دارد.
 
اینکه مسئولان به چه میزان توانسته اند در کشف موارد تخلف موفق باشند و سفره شهروندان ایرانی را از این ماده خانمان برانداز و کشنده خالی کنند، جای سئوال و نگرانی جدی دارد. از سوی دیگر، باید از مسئولان پرسید، آیا با موارد تخلف به گونه ای که بتواند نقشی بازدارنده در تکرار چنین رفتاری داشته باشد، برخوردی داشته اند یا خیر؟
 
به نظر می رسد، اگر سلامتی شهروندان برای متولیان بهداشت و درمان و نیز صنعت کشور مهم است، باید در درجه اول نسبت به اطلاع رسانی همگانی و هشدارهای لازم این مطالبه عمومی را در شهروندان در مورد دقت در خرید نان از مراکز معتبر افزایش دهند و در کنار این اقدام با افزایش کمیت و کیفیت بازرسی ها ضمن شناسایی موارد تخلف، با آنها به گونه ای موثر برخورد کنند که تکرار چنین فعلی به صفر نزدیک شود و یک بار برای همیشه پایان یابد؛ رفتاری که قطعاً نتیجه اش افزایش ضریب امنیت غذایی شهروندان ایرانی خواهد بود، زیرا می دانیم، جوهر قند یک ماده شیمیایی خطرناکی است که برخی نانوایی های متخلف آن را جایگزین جوش شیرین کرده اند و به دلیل صرفه اقتصادی، تسریع در فرایند آماده سازی خمیر نان، افزایش کیفیت ظاهری نان و... علاقه مندی های فراوانی در آنها برای استفاده از جوهر قند وجود دارد؛ ماده ای که البته شیمیایی است و استفاده از آن سلامت شهروندان را به شدت تهدید می کند و راه تشخیص استفاده از آن در نان نیز به آسانی راه تشخیص استفاده از جوش شیرین نیست.