«سید حسین موسویان» متخصص امور هسته ای و خاورمیانه دانشگاه پرینستون و معاون پیشین سیاست خارجی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی گفت: رهبران عربستان و ایران برای تحقق همکاری های منطقه، باید مانع گسترش خصومت شوند.
به گزارش ایرنا، موسویان در مقاله ای در مجله 'قاهره' با طرح 6 پیشنهاد استراتژیک برای بهبود روابط عربستان و جهان عرب با ایران نوشت: توسعه و رونق هردو کشور و منطقه ایجاب می کند که کشورهای منطقه درکنار هم در سایه صلح و دوستی زندگی کنند.
وی ادامه داد: قدرت های بزرگ از منطقه می روند اما ایران و عربستان می مانند و ناچارند باهم زندگی کنند.
موسویان اشاره کرد که ائتلاف های جدید منطقه ای و بین المللی در خلیج فارس و خاورمیانه درحال شکل گیری است، به طوری که متحدین آمریکا ازجمله اسراییل، عربستان و امارات درمقابل جبهه روسیه، ایران، عراق، سوریه، حزب الله و نیروهای مقاومت مردمی همچون الحشد الشعبی عراق قرار گرفته اند.
وی توضیح داد :ائتلاف اول برای امنیت منطقه، بدنبال تثبیت سلطه آمریکا برمنطقه است درحالیکه ائتلاف دوم برای تامین استقلال خود، درصدد شکل گیری نظم چندقطبی درمنطقه است. ایران و عربستان نقش محوری درتحقق اهداف ائتلاف 'هژمونی آمریکا' یا 'نظم چند قطبی' ایفاء می کنند.
موسویان در ادامه به موارد ذیل اشاره دارد :
نقش آمریکا و قدرت های منطقه ای
تغییرات معادلات سیاسی و اقتصادی درجهان، موجب شده که آمریکا برای مهار قدرت های نوظهور مثل چین و هند، حضورخود درخارج از خاورمیانه را تقویت کند. این مهم موجب ایجاد خلاء و تشدید رقابت عربستان و ایران در منطقه شده است. گسترش نفوذ منطقه ای ایران و ترس از پرکردن این خلاء توسط ایران، ائتلاف آمریکا را به وحشت انداخته است بویژه دردوران فعلی که جهان عرب دردوران افول بسر می برد.
دراین راستا سیاست عربستان برسه محور متمرکز شده:
1-تثبیت اقتدار و سلطه آمریکا برخلیج فارس،
2-اتحاد با اسراییل جهت بهره مندی از لابی قدرتمند جهانی صهیونیست
3- مقابله با ایران و متحدین منطقه ای آن.
متقابلا ایران نیز استراتژی منطقه ای خود را برچهارمحور متمرکز کرده:
1-مقابله با هژمونی آمریکا،
2-حمایت از نیروهای مقاومت مثل حماس و حزب الله و حوثی های یمن،
3-مقابله باگروههای تروریستی تکفیری-وهابی مثل داعش و القاعده
4- ممانعت از سلطه عربستان برکشورهای کوچک عربی خلیج فارس
تاثیر منطقه ای شکاف ریاض-تهران سوریه و عراق:
ایران نقش کلیدی درشکست سلطه داعش بر عراق و سوریه ایفاء کرده که این مهم موجب افزایش نگرانی های عربستان از تقویت نفوذ ایران در کشورهای عربی شده است.
یمن:
زیدیها و حوثی ها که حدود یکهزار سال بریمن حکومت داشتند و بعد از تجاوزنظامی مصر در اوایل دهه 60 متحد عربستان شدند، با حمله نظامی ریاض به یمن به سمت ایران چرخش کردند. باوجودیکه درمورد دخالت ایران در یمن اغراق شده، واقعیت این است که:
* ایران از حوثیها درمقابل تجاوز نظامی عربستان حمایت نموده است. عربستان، یمن را حیاط خلوت خود تلقی کرده و نگران سلطه ایران است و ایران نیز مخالف سلطه عربستان بر یمن و نادیده گرفتن حقوق زیدی ها و حوثی هاست.
* تجاوزعربستان به یمن، بزرگترین فاجعه انسانی راخلق کرده، 7 میلیون نفر رادرمعرض قحطی قرارداده، 20 میلیون انسان رامحتاج کمکهای انسانی کرده و موجب دهها هزارکشته و زخمی و میلیونها آواره شده است.
ضروری است عربستان و ایران سریعا گفت وگوهای دوجانبه برای راه حل جامع بحران یمن شامل آتش بس فوری، تسهیل کمک های فوری انسانی وگفت وگوی ملی برای تشکیل دولت اتحاد ملی با مشارکت همه بازیگران اصلی را آغاز کنند.
لبنان:
موفقیت حزب الله بعنوان یک قدرت سیاسی و نظامی در دفع تجاوزات اسراییل به لبنان، موجب شده که نگرانی عربستان از قدرت یافتن متحد ایران در لبنان افزایش یابد. همچنین نقش موثر حزب الله در مقابله با داعش درلبنان و سوریه و عراق، بر نگرانی های عربستان بخاطر نفوذ منطقه ای حزب الله افزوده است. بنابراین در هرطرحی برای بهبود روابط عربستان و ایران باید بهبود روابط حزب الله و عربستان هم مدنظر قرار گیرد.
فلسطین و اسراییل:
اخیرا روابط محرمانه و اتحاد مخفی عربستان با اسراییل جهت مقابله با ایران افشاء شده است و لذا از نظر ایران، عربستان از خط قرمز عبور کرده زیرا تهران همکاری ریاض با تل آویو برای مقابله با منافع ایران را تحمل نمی کند. اخیرا افشاء شد که دولت ترامپ و تل آویو، عربستان را برای تسلیم کردن فلسطینی ها به کار گرفته اند.
ازنظر ایران تشکیل دولت یهود، شکست مقاومت فلسطین، پذیرش اشغالگری های اسراییل و تسلیم شدن جهان اسلام درقضیه فلسطین، زمینه ساز سلطه دولت صهیونیستی برخاورمیانه می باشد. لذا ایران با اشغالگری اسراییل درفلسطین مقابله می کند.
مصر:
با بروز بهار عربی، مصر جایگاه رهبری جهان عربی خود را به عربستان واگذار کرده است. باوجودیکه دولت السیسی در قاهره درزمینه مقابله با گروه های تروریستی درکشورهایی مثل سوریه با مواضع ایران نزدیکتر بوده، منتهی «جان کری» افشاء کرد که کشورهای عربستان و امارات و مصر در گفت وگوها با دولت اوباما، خواهان حمله نظامی به ایران بوده اند. با این وجود ایران و مصر با برخورداری از دوتمدن بزرگ بشری، درموارد مهمی مثل مقابله با ایدئولوژی وهابیگری، مقابله با تروریست های تکفیری داعشی، خلع سلاح اتمی اسراییل و عاری سازی خاورمیانه از سلاح های کشتار جمعی دارای مواضع و منافع مشترک هستند.
خلیج فارس:
شورای همکاری های خلیج فارس متشکل از عربستان، قطر،امارات،عمان، کویت و بحرین در سال 1980 برای مقابله با انقلاب اسلامی ایران شکل گرفت و از آن زمان به بعد هم کشورهای ضو این شورا صدها میلیارد دلار ثروت خود را خرج تسلیحات آمریکایی کرده اند. منتهی درسال 2017، بحران در روابط عربستان و قطر نشان داد که عربستان بدنبال سلطه برکشورهای کوچک عربی خلیج فارس است.
ایران با بازکردن مرزهای خود، تحریم سعودی-امارات علیه قطر را درنطفه خفه کرد و موجب شکست طرح تغییر رژیم در قطر وحفظ حاکمیت ملی قطرشد. با مشاهده طرح سعودی ها برای قطر، ایرانی ها متوجه شدند که ریاض بدنبال سلطه بر کشورهای کوچک عربی حاشیه خلیج فارس برای تشکیل 'بلوک سعودی' است و نه 'بلوک خلیج فارس'. بهرحال موضوع قطر مثال خوبی است برای سعودی که مسیر همکاری با ایران را انتخاب کند یا تقابل.
مسیر تقابل:
مسیر تقابل سعودی-ایران نه تنها خصومت های دوجانبه را تشدید بلکه حل و فصل بحران های جاری منطقه را غیرممکن خواهد کرد. سال ها طول خواهد کشید تا دوقدرت عربی سوریه و لیبی قدرت گذشته خود را بازیابند. قدرت های عربی مصر و عراق هم با بحران های متعدد تروریسم و بحران های سیاسی و اقتصادی و امنیتی داخلی مواجه هستند. واقعیت این است که جنگ عربی-عربی درجریان است. ثروت عربستان و قطر و امارات بجای توسعه و رونق جهان عرب، صرف جنگ و خونریزی درجهان عرب شده است. اتحادیه عرب سقوط کرده و موضوع فلسطین هم بخاطر سازش سعودی-امارات، دیگرمنشاء همگرایی درجهان اسلام نیست. نهایتا اسراییل برنده اصلی این تحولات شده است. تقابل عربستان و ایران به تضعیف بیشتر جهان اسلام و متعاقبا تحکیم و اقتدار بیشتر اسراییل خواهد انجامید. پیروزی ایران یا عربستان بر یکدیگر هم همین نتیجه را خواهد داشت.
تعامل و همکاری:
سعودی ها نفوذ ایران در کشورهای عراق و لبنان و سوریه و یمن را درراستای احیاء 'امپراطوری فارس' تلقی می کنند. درنقطه مقابل، ایرانی ها هفت نگرانی واقعی دارند ازجمله اینکه:
اول: آمریکایی ها با اتحاد با سعودی و اسراییل دنبال تغییر رژیم در ایران هستند،
دوم: ایرانی ها هنوز تجاوز صدام به خاک ایران با حمایت آمریکا و عربستان و متحدینش را ازیاد نبرده اند، تجاوزی که به قصد تجزیه ایران و تغییر رژیم در ایران صورت گرفت،
سوم: آمریکا دراطراف مرزهای اعراب حضورنظامی دارد و سیل ارسال صدها میلیارد دلاری تسلیحات پیشرفته به کشورهای همسایه عرب ایران را ادامه می دهد،
چهارم: ایران تحت شدیدترین تحریم های آمریکا قرار دارد،
پنجم: آمریکا و متحدین منطقه ای از همه روشهای خصومت علیه ایران استفاده کرده و می کنند، ازجنگ سایبری تا حمایت از گروهک تروریستی منافقین که دستش به خون 17000 ایرانی آغشته است،
ششم: آمریکا گزینه حمله نظامی علیه ایران را روی میز نگه داشته و آنطور که جان کری افشاء کرد، متحدین عربش نیز از این گزینه حمایت می کنند،
هفتم: تهدید تروریست های تکفیری داعشی در 60 درصد مرزهای ایران همچنان وجود دارد.
ایران 'حضور منطقه ای بعنوان یک استراتژی بازدارنده' را برای مقابله با تهدیدهای مذکور و حفظ امنیت ملی خود ضروری می داند ضمن اینکه عربستان هم تلاش می کند ایران را مقصر همه ضعفها، ناکارآمدی ها ، فسادها و دیکتاتوری ها در جهان عرب جلوه دهد.
آنچه برای کاهش تنش ها و خصومت ها و آغاز روند همکاری لازم است:
1- عربستان و ایران نیاز دارند که درک صحیح از نگرانیها و تهدیدات امنیت ملی یکدیگر داشته باشند. لازمه همکاری ایران و عربستان نیزاین است که ریاض وتهران بدون هرگونه پیش شرطی گفت وگوهای دوجانبه را آغاز و همه نگرانیهای خود را روی میز مذاکره بگذارند.
2- مجمع گفت وگوهای ایرانی-عربی برای بهبود روابط ایران و اعراب تشکیل شود.
3- برای مهار تقابل فرقه گرایی و اختلافات شیعه و سنی، مجمع گفت وگوهای رهبران جهان تشیع و تسنن از جامعه الازهر مصر، جهان اهل سنت و حوزه های علمیه قم و نجف هر چه سریعتر تشکیل شود.
4- نشست وزرای خارجه هشت کشور حاشیه خلیج فارس شامل ایران، عراق، عربستان و سایر اعضاء کشورهای حوزه خلیج فارس با قصد گفت وگوهای باز و صریح جهت رسیدن به تفاهمی ملموس و منصفانه برگزار شود.
5- طبق بند 8 قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان ملل، دبیرکل سازمان ملل موظف است گفت وگوهای خود با کشورهای حاشیه خلیج فارس برای تامین امنیت و ثبات منطقه را آغاز کند. این قطعنامه باید مبنای آغاز گفت وگوی منطقه ای و سازمان ملل برای تشکیل 'سیستم همکاری و امنیت در خلیج فارس' شده و از تجربه اروپاییها در مورد تشکیل سازمان امنیت و همکاری اروپا و اتحادیه اروپا استفاده شود.
6- برای تامین ثبات و امنیت پایداردر حوزه خلیج فارس، سیستم مذکور همکاریهای جامع سیاسی، اقتصادی،فرهنگی، امنیتی و نظامی و عاری سازی منطقه از سلاح های کشتار جمعی را شامل گردد.
قدرت های بزرگ درمنطقه می آیند و می روند اما ایران و عربستان و سایر کشورهای حوزه خلیج فارس می مانند و ناچارند باهم زندگی کنند. رهبران عربستان و ایران برای تحقق همکاری های منطقه، باید مانع گسترش خصومت شده و اجازه ندهند تخم خصومت دائمی کاشته شود. توسعه و رونق هردوکشور و منطقه ایجاب می کند که کشورهای منطقه درکنار هم در سایه صلح و دوستی زندگی کنند.
