دولت برای سامانه نیما «تنخواه گردان» در نظر بگیرد

در حدود شش ماهی که از سال ۱۳۹۷ گذشته است، دولت با بخشنامه‌ها و تصمیمات مختلفی که گرفته، باعث شده تا کالا‌های زیادی در گمرک رسوب کند. دلیل انبار شدن برخی کالا‌ها در گمرک به عملکرد سامانه نیما بازمی‌گردد؛ بنابراین، می‌توان با بهبود عملکرد سامانه نیما، روند ترخیص این دسته از کالا‌ها را نیز سرعت بخشید. از همین روی، طی مصاحبه‌ای با رئیس کنفدراسیون صادرات، راهکار‌های بهبود عملکرد سامانه نیما بررسی شده است.

به گزارش «تابناک اقتصادی»؛ از آغاز سال جاری تاکنون، بخشنامه های مختلفی توسط دولت درباره واردات و صادرات کالاها و همچنین موضوعات ارزی منتشر شده که هر یک از آنها و تصمیمات به گونه ای بر روند واردات و صادرات کالاها تأثیرگذار بوده و باعث شده اند تا برخی کالاهای وارداتی در انبارهای گمرک رسوب کنند، به گونه ای که طبق مصاحبه بیستم شهریور 1397 مسعود خوانساری رئیس اتاق بازرگانی تهران، ۱۳۹ هزار کانتینر در بنادر کشور رسوب کرده که شامل ۷ میلیون تن کالا و ۲.۵ میلیون تن کالای اساسی است.

البته در یک ماه اخیر سعی شده است با لغو یا بهبود برخی از بخشنامه های سابق به روند ترخیص کالا از گمرک سرعت بخشیده شود؛ اما با این حال باز هم هنوز آن گونه که باید این روند رضایت بخش نیست.

به طور کلی در یک گروه بندی، پنج گروه کالا پشت درب های گمرک منتظر ورود به کشور هستند که دلیل رسوب هر دسته با دسته دیگر متفاوت است.

گروه نخست؛ شامل ۱۳۳۹ قلم کالایی است که وارداتشان توسط دولت و به دلیل حمایت از تولید ملی و داشتن مشابه داخلی، ممنوع شده است.

گروه دوم؛ شامل کالاهایی هستند که واردکنندگان بر حسب اعتبار خود و نسیه از فروشندگان خارجی خریداری کرده‌ و برای ترخیص این دسته از کالاها، خریداران باید نسبت به پرداخت بدهی ‌َشان اقدام کرده و برای تهیه ارز مورد نیازشان به صرافی ‌ها مراجعه کنند.

گروه سوم؛ مربوط به کالاهای اساسی کشاورزی است که بنا به روال گذشته در ابتدا این کالاها به گمرک کشور وارد و در مرحله بعد تأمین ارز می‌ شدند که به ‌دلیل مشکلات ایجاد شده در روابط بانکی، ترخیص این دسته از کالاها هم با مشکل رو به ‌رو شده‌ است.

گروه چهارم؛ مربوط به کالاهایی بود که با ارز متقاضی وارد گمرکات کشور شده بودند و به تازگی واردات آن ها آزاد اعلام شد.

گروه پنجم؛ کالاهایی هستند که واردکنندگان آن ها نتوانسته ‌اند به راحتی و به میزان کافی از سامانه نیما ارز تهیه کنند.‌ در واقع این دسته از واردکنندگان قبل از تأمین ارز، ثبت‌ سفارش کرده‌ اند و بنابراین هم اکنون کالاهای آنها در گمرک مانده است. بخشی از واردکنندگان این دسته معتقدند که فرآیند و مدت زمان طولانی تأمین ارز از سامانه نیما باعث شده است تا آن ها نتوانند ارز مورد نیاز خود را تأمین کنند و به همین علت، کالاهای آن ها در گمرک مانده است. آن ها می گویند که باید شانزده مرحله در سامانه نیما طی شود تا به ارز مورد نیاز خود دسترسی پیدا کنند که این شانزده مرحله دو تا سه ماه به طول می انجامد.

حالا و با توجه به این مشکل، ما جهت بررسی وضعیت کنونی سامانه نیما و یافتن پیشنهادهایی برای بهبود این سامانه به سراغ محمد لاهوتی، رئیس کنفدارسیون صادرات رفتیم و با وی مصاحبه ای را ترتیب دادیم.

لاهوتی در آغاز با تأیید این موضوع که برای دریافت ارز از سامانه نیما باید شانزده مرحله پیموده شود، گفت: به نظر می رسد، اطلاع رسانی راجع به سامانه نیما از سوی بانک مرکزی کامل و دقیق نبوده و این سامانه فقط به معنی خرید ارز شناخته شده است. در صورتی که در سامانه نیما، اظهار، درخواست و فروش ارز انجام شود. بنابراین این شانزده مرحله، مربوط به یک پروسه و فرآیند کامل است و شاید در برخی مواقع واردکننده ارز مورد نیاز خود را در سامانه نیما ثبت نماید، ولی این ارز را در خارج از سامانه و از یک صادرکننده تأمین کند. در این حالت مشخصاً نیازی به پمودن شانزده مرحله نیست.

وی ادامه داد: باید گفت، همه این شانزده مرحله در سامانه نیما اتفاق نمی افتد، بلکه این شانزده مرحله در دستگاه های جدا از هم، پیگیری می شود، ولی در نهایت چون این پروسه به سامانه نیما جهت تأمین ارز ختم می شود، شاید به همین دلیل، این مشکلات به نام سامانه نیما ثبت می شود. ممکن است به عنوان نمونه در ثبت سفارش که مربوط به وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت است دچار مشکل شوید، ولی نهایتاً این مشکل به نام سامانه نیما تمام شود؛ بنابراین، باید هر مشکل را در جایگاه خود بررسی کرد. ضمن اینکه به هر حال موضوعات دیگری نیز وجود دارد که ثبت سفارش و تخصیص و تامین ارز را با مشکل مواجه کرده است؛ به عنوان نمونه، امروزه برای ثبت سفارش کارت های حقیقی مشکلاتی ایجاد شده است، یا برای کسانی که پروانه بهره برداری ندارند ولی شرکت تجاری هستند، عملاً ثبت سفارش انجام نمی شود، یا واحدهایی وجود دارند که هم شرکت هستند و هم دارای پروانه بهره برداری، ولی چون در گذشته واردات کالای درخواست شده را نداشتند، الان ثبت سفارش آن ها تأیید نمی شود. بعد از اینکه واردکننده مرحله ثبت سفارش را انجام داد تازه به سامانه نیما جهت تأمین ارز می رسد.
واردکننده در این سامانه نیز با مشکلاتی مواجه می شود؛ مثلا اینکه آیا ارز مورد نیاز وی در این سامانه تأمین بشود یا نه؟ آیا بانکی که می خواهد پول را حواله بکند، معادل واحد پول مورد نیاز واردکننده را داشته باشد یا خیر؟ در مجموع همه این موارد موجبات طولانی شدن تأمین ارز از سامانه نیما را فراهم می کند.

اما پیشنهاد برای بهتر شدن عملکرد سامانه نیما چیست؟

در ابتدا باید گفت که دولت سامانه نیما را راه اندازی کرد تا نظارتی بر تجارت خارجی داشته باشد و بتواند در این زمینه برنامه ریزی کند؛ بنابراین، خود دولت هم باید در این راه به نوعی کمک کند.

پیشنهاد اول اینکه بانک مرکزی با مدیریت شناور باید تلاش کند، فاصله نرخ نیما و بازار آزاد کم شود و حداکثر به یک تا دو درصد برسد تا انگیزه صادرکنندگان برای فروش ارز در سامانه نیما افزایش یابد.  

پیشنهاد دوم آنکه بانک مرکزی تنخواه گردان ارزی و یا ریالی برای سامانه نیما در نظر بگیرد و در شرایطی که صادرکننده ارز خود را در این سامانه قرار داد و خریداری برای آن وجود نداشت، با آن تنخواه گردان ارز خریداری شود و در روزهایی که تقاضای ارز بر عرضه آن فزونی یافت این ارز خریداری شده به فروش برسد.

پیشنهاد سوم اینکه وزارت صمت و جهاد کشاورزی شفاف و برای مدت مشخصی، فهرست کالاهای ممنوعه جهت واردات را منتشر نماید و برای بقیه کالاهای مجاز روند ثبت سفارش را به حالت قبلی برگرداند تا یک واردکننده بتواند به راحتی ثبت سفارش کند و از این طریق صف های ثبت سفارش کوتاهتر شده و در نتیجه ظرف 48 ساعت تا 72 ساعت به درخواست های مربوط به ثبت سفارش رسیدگی می شود.

پیشنهاد چهارم به صادرکنندگانی کالاهای غیر پایه نفتی  اجازه داده شود.  واردات کالاهای مجاز را  اعم از اینکه آن کالا در رشته فعالیت خودشان باشد یا نباشد یا اینکه در واحد تولیدی خودشان بخواهند استفاده بکنند یا نکنند، بدون ثبت سفارش و فقط با یک ثبت آماری ساده وارد نمایند تا از این طریق، هم کالاهای مجاز وارد کشور شده و از کمبود مواد اولیه جلوگیری شود و هم صادرکننده به راحتی ارز صادراتی خود را به چرخه اقتصادی کشور بازگرداند.

در پایان باید گفت، این پیشنهادها به معنی عدم نظارت دولت نیست بلکه تسهیل کننده شرایط است و نتیجه آن تسریع در واردات، افزایش  فعالیت  سامانه نیما و تسریع در برگشت ارز صادراتی به چرخه اقتصادی خواهد شد.