چند سالی می‌شود، دیگر سوغاتی‌ها خاص یک شهر یا استان نیستند و می‌توان آنها را همه جا پیدا کرد. از ترشی آناناس با رنگ‌های خوراکی متنوع و کوکی داغ آمریکا در شهرهای شمالی کشور گرفته تا قهوه‌های بی‌کیفتی که در اصفهان عرضه می‌شوند.
به گزارش ایسنا، این روزها، حکایت سوغاتی در شهرهای مختلف، اصطلاح پرکاربرد «ریختن قیمه‌ها در ماست» است که تازگی کاربرد زیادی بین مردم پیدا کرده .
عرضه محصولاتی غیر بومی به عنوان سوغات در بسیاری از شهرهای ایران یا حتی محصولات غیر ایرانی که خودشان را در بازارهای کشور ما جا کرده‌اند، فرهنگ سوغاتی و خوراکی‌های بومی ایران را تحت الشعاع قرار داده است.
تلاش کارخانه‌ها برای به روز کردن و ایجاد تنوع در محصولات و حفظ مشتری‌هایشان موجب شده، سوغاتی‌ها و خوراک‌های بومی اصالت خودشان را از دست بدهند. این اتفاق بیشتر از همه در شهرهای شمالی ایران دیده می‌شود.
زمانی در اطراف جاده شمال فقط صنایع دستی حصیری و کلوچه‌های سنتی دیده می‌شد اما این روزها انواع ترشی‌ها از فلفل دلمه‌های رنگی گرفته تا لواشک کیوی و شیرینی‌های بسته بندی شده صنعتی بیشتر از صنایع دستی و سوغاتی‌های بومی دیده می‌شوند. از طرفی فروشگاه‌هایی از همین محصولات در شهرهای مختلف برپا شده است تا اگر کسی در سفر به شمال فراموش کرد سوغاتی بخرد، بتواند مایحتاج خود را از این فروشگاه‌ها خریداری کند.
هر یک از محصولاتی که جای خودشان را در شمال ایران باز کرده‌اند، توسط تاجاری وارد شهرهای ایران شده‌اند.
گفته می‌شود، تخم چای و سه هزارگلدان نهال چای را محمد میرزا قوانلو قاجار که بعدها توسط مظفرالدین شاه ملقب به کاشف السلطنه شد، وارد ایران کرد و این صنعت در لاهیجان و تنکابن گسترش پیدا کرد. بعد از مرگ او نیز چهار چینی استخدام شدند تا راه کاشف السلطنه را ادامه دهند. گرچه با اشباع بازار از چای وارداتی، به نظر می‌رسد، حال معدود کارخانه‌های چای فعال در شمال کشور هم خوب نیست و ممکن است تا چند سال آینده وضعیت این محصول وارداتی هم دگرگون شود.
طبق گفته صاحبان فروشگاه‌های سوغاتی در شهر لاهیجان، کوکی داغی که در همه‌ی کلوچه فروشی‌های این شهر عرضه می‌شود نیز حدود ۷۰ سال پیش توسط محمد علی بگلری صاحب یکی از قدیمی‌ترین و معروفترین برندهای کلوچه، از آمریکا وارد ایران شد.
بسیاری او را به عنوان پدر صنعت کلوچه سازی در کشور می‌شناسند زیرا او اولین کسی بود که کارگاه سنتی کلوچه پزی در لاهیجان راه اندازی و اولین واحد صنعتی در این زمینه را احداث کرد. بگلری کارش را در سال ۱۳۳۲ با پخت نوعی شیرینی سنتی و در کارگاه کوچکی که داشت شروع کرد؛ او آرد گندم، آرد برنج، مغز گردوی ساییده شده، شکر و... را با یکدیگر مخلوط می‌کرد و آنها را در فری که در کارگاه داشت می‌پخت و به مغازه‌ها، شیرینی فروشی‌ها و... می فروخت؛ کاری که بیش از ۲۰ سال به همین روش انجام داد و بعد از شرکت در یک سمینار تصمیم گرفت کارگاه خود را صنعتی کند.
در اصل کوکی با شکلات پخته می‌شده که بعدها به آن گردو و کشمش اضافه شد و در حال حاضر طرفداران آن بیشتر از کلوچه سنتی گیلان است. بسیاری از عرضه کنندگان کوکی معتقدند چون پخت کلوچه شمال سخت است، داغ آن زیاد عرضه نمی‌شود اما عرضه کوکی داغ راحت‌تر است.
اما مینا رضایی- پژوهشگر اهل گیلان - معتقد است این تهاجم به صورت ناخواسته وجود دارد. میوه کیوی هم در گیلان وجود نداشت اما در حال حاضر جایگزین پرتغال می‌شود. ما در زمان گذشته توتون کاری داشتیم که فرهنگ خاص خودش را به همراه خودش داشت. در کنار آن کنف و نوغانداری نیز داشتیم و مردم توتستان‌های زیادی داشتند که برنجکاری جای آنها را گرفت.
او با بیان اینکه این اتفاقات در دنیای امروز به دلیل مخاطبان و خریداران ایجاد می‌شود، گفت: باید در این زمینه فرهنگ‌سازی کنیم تا استفاده از محصولات زنجیره‌ای که وارد استان‌ها و سپس عرضه می‌شوند، تحریم کنیم. در واقع نمی‌توان جلوی سرمایه‌گذار را گرفت اما وقتی سرمایه‌گذار ببیند مخاطبی نیست، دیگر آن محصول را عرضه نمی‌کند.
این پژوهشگر با اشاره به اینکه ما فرهنگ قهوه خانه نشینی را هم در گیلان داشتیم که در هیچ جای ایران به این شکل نبوده است، ادامه داد: قهوه خانه‌های ایران حکم گروه‌های شبکه اجتماعی را داشتند. اخبار هر روز روستا و شهر در این فضا رد و بدل و به اشتراک گذاشته می‌شد. حتی امور سیاسی هم در قهوه خانه‌ها شکل می‌گرفت. همچنان هم بسیاری از این قهوه خانه‌ها در روستاهای گیلان وجود دارد و در آنجا چای به شکل سنتی سِرو می‌شود و هر شکلی از استکان و چای آن تعریف خاص خودش را دارد.
رضایی بیان کرد: فکر کنید به جای قهوه خانه، یکی از برندهای معروف قهوه در شهری مثل رشت شعبه بزند، بدیهی است که بسیاری از جوانان و نسل جدید ترجیح می‌دهند به کافه‌های این چنینی و جدید مراجعه کنند.
او با اشاره به باغلوای معروف گیلان، اضافه کرد: ما باغلوای معروفی در گیلان داریم که با شهد و مغز پسته درست می‌شود. برای من همیشه از بچگی چگونگی درست کردن آن سوال بود اما حالا فروشگاهی در رشت جلوی چشم مردم مراحل تولید این محصول را به نمایش گذاشته و آن را عرضه می‌کند که با استقبال خوبی هم مواجه شده است و حتی در کنار این باغلوا، چای هم سِرو می‌کند.
این پژوهشگر پیشنهاد داد: به نظرم باید مقاله‌ها، برنامه‌ها و مستندهایی از نحوه تهیه و تولید کلوچه در گیلان ساخته در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها منتشر و پخش شود تا در این باره فرهنگ سازی شود و مردم با نحوه‌ی تولید این محصولات و ضرورت استفاده از آنها آشنا شوند. باید این موضوع بین نسل جدید نهادینه شود و جا بیفتد .
