فتاوای آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله)
١ – دليل تحريم اشتراک در فيس‌بوك
سؤال:جمعى از برادران و خواهران در نامه‌هاى متعدّد خود نوشته‌اند: اگر حضرت آيت الله العظمى مكارم شيرازى (دامت بركاته) دليل حرمت اشتراك در فيس بوك را بيان كنند ممنون خواهيم شد و پاسخى براى پرسش‌گران خواهد بود.
جواب:عزيزان من! دليل آن روشن است و همان نشر گسترده فساد و انواع گناهان از اين طريق مى‌باشد.زيرا فيس بوك مانند شهر بى در و دروازه‌اى است كه همه كس از دانشمندان و افراد نخبه گرفته تا دزدان و شيّادان و كلاهبرداران و كسانى كه به انواع فساد آلوده‌اند؛ هر كدام در اين شهر مغازه‌اى دارند و در اين مغازه‌ها گاه وسائل ضرورى زندگى و در بسيارى از موارد ابزار گناه و مفاسد و انحراف‌هاى اخلاقى فراگير و ايجاد اختلاف در ميان ملّت‌ها با برچسب‌هاى زيبا و پوشش‌هاى فريبنده در اختيار همگان قرار مى‌گيرد.حال اگر ورود در اين شهر براى همه ممكن شود از جوانان كم سن و سال گرفته تا بزرگ‌سالان ناآگاه و غير آنها آيا هيچ فرد آگاهى مى‌تواند ورود به چنين شهرى را براى همه آزاد بگذارد؟ حتى جاسوسان و مفسدان فى الارض مى‌توانند در اين شهر بى در و پيكر مبادله اطّلاعات كنند و با رموز و اشاراتى بذر توطئه بپاشند. ما مى‌گوييم بايد بر مطبوعات و رسانه‌ها به طور عام نظارتى باشد تا افراد فاسد و مفسد نتوانند از اين طريق جامعه را آلوده كنند.با اين حال چگونه فيس‌بوك بايد از هر قيد و شرطى آزاد باشد، آيا آزادى بى قيد و شرط در دنيا داريم؟ پاره‌اى از محدوديّت‌هاى غربى به هيچ وجه مشكلى را حل نمى‌كند و تكثير اشكال، حلّ اشكال نيست.آرى اگر ورود در اين شهر مخصوص افراد دانشمند و فرهيخته كه خوب و بد را كاملاً مى‌شناسند و سِره از ناسِره را تشخيص مى‌دهند آن هم براى تحقيقات اجتماعى آزاد بود، مانعى نداشت؛ درست مانند كتب ضلال كه فقها مطالعه آن را براى عموم تحريم مى‌كنند ولى براى محققان مذهبى آزاد شمرده مى‌شود.والسلام عليكم و رحمة الله وبركاته.
٢ – انتشار تفکرات التقاطی
سؤال:اشخاصى هستند که تفکّرات التقاطى و سوابق فکرى مغایر با نظرات اکثریّت فقهاى شیعه، و فقه حاکم بر نظام مقدّس جمهورى اسلامى (نظیر بحث ولایت فقیه) دارند. آیا مى توان دیدگاه ها و نظرات آنها را در جامعه انتشار داد، تا مردم با شنیدن اقوال مختلف بهترین آن را انتخاب کنند؟ در صورتى که پاسخ منفى باشد، آیه شریفه (فَبَشِّرْ عبادِ الّذینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ اَحْسَنَه) را چگونه تفسیر مى فرمایید؟
جواب:این کار در صورتى که موجب بدآموزى نگردد، کار خوبى است. و این مشکل عمدتاً از طریق نحوه بیان مناسب نظرات مخالفین تأمین مى شود، به این معنى که نظرات آنها به صورت موذیانه و مخرّب و تؤام با دروغ و تهمت و جوسازى بیان نگردد. البتّه باید توجّه داشت که مسائل مختلف است; بعضى از مسائل را مى توان در سطح عموم مطرح کرد، و بعضى از مسائل باید در سطح حوزه و دانشگاه و محافل علمى مطرح گردد; زیرا احتیاج به آگاهى هاى تخصّصى دارد. به یقین اشتباه این دو دسته از مسائل به یکدیگر، سبب بروز مشکلاتى در سطح جامعه مى گردد.
٣ – حکم اجازه والدین در روابط اینترنتی دختر با جنس مخالف
سؤال:حکم اینکه به دخترم در خانه اجازه میدهم که چت بکند چیست؟ البته از همه نظر به ایشان اطمینان دارم و ارتباط او با جنس مخالف از این طریق خطری برایش ندارد فقط از نظر شرعی چه حکمی دارد؟
جواب:جایز نیست ممکن است فعلاً خطری نداشته باشد ولی تجربه نشان داده که خالی از گناه نیست.
٤ – استفاده از تصاویر یا مطالب اینترنت
سؤال:استفاده از تصاویر و مطالب موجود در اینترنت و نقل و آوردن آنها در جای دیگر بدون ذکر منبع( در صورتیکه سایتی که مطلب از آن استخراج شده چیزی در مورد ذکر منبع نگفته باشد) چه حکمی دارد؟
جواب:در صورتی که اطمینان به رضایت دارید مانعی ندارد.
٥ – استفاده از vpn در اینترنت
سؤال:یکی از امکاناتی که در اینترنت به صورت غیر مجاز وجود VPN است . به این وسیله بعضی از سایت ها که فیلتر هستند نمایش داده خواهند شد و می توان فیلم دانلود کرد. من برای سمینار دانشگاه به فیلم های علمی احتیاج دارم ولی با وجود فیلتر بودن سایت ها نمی توانم چیزی دانلود کنم . آیا می توانم از این فیلتر شکن برای کارهای غیر حرام استفاده کنم ؟
جواب:این کار در صورتیکه مخالف قوانین و مقررات حکومت اسلامی باشد جایز نیست ولی بر مراکز علمی لازم است امکان استفاده از منابع علمی سالم را برای دانشجویان فراهم کنند .
٦ – مطالعه سایت های مخالف نظام
سؤال:حکم گوش کردن رادیوهای بی بی سی و صدای آمریکا یا مطالعه سایت آنها برای عموم مردم چیست؟
جواب:با توجه به مفاسد و اهداف شومی که آنها دارند از این کار بپرهیزید.
٧ – خرید و فروش vpn
سؤال:من مدتی هست که از طریق اینترنت VPN میفروشم. آیا وقتی نمیدانیم کاربر از آن چه استفاده ای میکنه جایز است؟
جواب:در صورتیکه مخالف قوانین و مقررات حکومت اسلامی باشد، جایز نیست.
٨ – همسریابی اینترنتی
سؤال:نظر معظم له در مورد همسریابی اینترنتی چیست؟
جواب:تا آنجا که اطلاع داریم تاکنون افراد یا گروه های متعددی اقدام به این کار کرده اند، بعضی موفق بوده اند و بعضی با مشکلات مواجه شده اند. ولی به هر حال اگر این کار زیر نظر افراد مطمئن و با رعایت تمام شوؤنات اسلامی، و اخذ مجوز از مقامات ذی صلاح صورت گیرد کار خوبی است و ممکن است جلوی بسیاری از مشکلات ازدواج ها را بگیرد اما با توجه به ظرافت و حساسیت های مساله، نیاز به برنامه ریزی دقیق دارد.
٩ – عضویت در شرکتهای تبلیغاتی اینترنتی
سؤال:بسم الله الرحمن الرحیم، باسلام و تحیت همانگونه که استحضار دارید تبلیغات شرکتهای بزرگ تجاری که محصولاتشان در همه جای دنیا بفروش میرسد را شرکتهای تبلیغاتی بین المللی برعهده دارند که اینکار را با ابزارهای مختلف انجام میدهند . شرکتهای تبلیغاتی شدید ترین رقابت را در بین همه بیزنسها برای جذب مشتری دارند . شرکت های تبلیغاتی بزرگ از هر روشی برای بالابردن تعداد بازدید از تبلیغات و از صحنه بیرون کردن رقیبانشان استفاده میکنند . درگذشته تبلیغات در تلویزیون یا روزنامه ها حرف اول را میزد . اما کسی نمیتوانست دقیقا مشخص کند چه کسانی چقدر به این تبلیغ توجه کرده اند و فقط تعداد مشتریان تاثیر تبلیغ را نشان میداد . در حال حاضر با آغاز عصر تجارت الکترونیک تبلیغات قابل پیگیری است و دقیقا میتوان بر اساس تعداد کلیک بیننده هر تبلیغ را تخمین زد . مثلا یک شرکت تبلیغاتی به شرکت سامسونگ قول میدهد که صدهزار نامه الکترونیکی به صدهزار نفر ارسال کند که از این تعداد باید 50،000 عدد باز و دیده شوند . بعضی از شرکتهای تبلیغاتی برای نیل به این هدف از طریق عضوگیری اقدام به ارسال نامه الکترونیکی به اعضاء میکنند و اعضاء در ازای باز کردن ایمیلها از شرکت تبلیغاتی حقوق میگیرند . هر چقدر نامه بیشتری باز کنند بیشتر حقوق میگیرند . البته ظاهرا شرکتهای تجاری هم میدانند که قسمتی از تبلیغات دیده شده از این طریق می باشند. البته جهت آشنائی با شرکتهای تبلیغاتی مذکور و یادگیری نحوه کار با آنها باید لوح فشره مربوطه را خریداری کرد که قیمت آن حدود 13000 تومان می باشد . لذا خواهشمندم نظر خود را در مورد عضویت در این شرکتهای تبلیغاتی و کسب درآمد از این راه اعلام فرمائید؟ از توجه شما بسیار متشکرم.
جواب:جائز نیست و درآمد آن حرام است.
١٠ – کار کردن در شرکتهای خدمات اینترنتی
سؤال:کار کردن در شرکتی که خدمات اینترنت را فراهم می کند، با توجه به اینکه اکثر استفاده از آن مربوط به کاربردهای مبتذل است چه حکمی دارد و آیا تعاون در اثم و عدوان محسوب میشود ؟ با توجه به اینکه می توان از این رسانه استفاده های مفید نیز به عمل آورد؟
جواب:هرگاه اکثر افراد از برنامه های مبتذل آن استفاده می کنند کار کردن با آن شرکت خدماتی اشکال دارد.
١١ – کار کردن در شرکتهای خدمات اینترنتی
سؤال:کار کردن در شرکتی که خدمات اینترنت را فراهم می کند، با توجه به اینکه اکثر استفاده از آن مربوط به کاربردهای مبتذل است چه حکمی دارد و آیا تعاون در اثم و عدوان محسوب میشود ؟ با توجه به اینکه می توان از این رسانه استفاده های مفید نیز به عمل آورد؟
جواب:هرگاه اکثر افراد از برنامه های مبتذل آن استفاده می کنند کار کردن با آن شرکت خدماتی اشکال دارد.
١٢ – استفاده از سایتهای غیر مجاز
سؤال:آیا میتوان از سایتهای غیر مجاز بدون قصد شهوت دیدن کرد؟
جواب:استفاده از سایتهای غیر مجاز مطلقاً اشکال دارد.
١٣ – استفاده از مطالب سایت در وبلاگ شخصی
سؤال:آیا استفاده از مطالب سایت هایی که در آنها هیچ گونه عنوانی مبنی بر اینکه استفاده از مطالب سایت محفوظ است ندارد. آیا استفاده از مطالب اینگونه سایت ها در وبلاگ خودم اشکالی دارد یا خیر؟
جواب:این کار بدون رضایت صاحبان آن سایت ها جایز نیست.
١٤ – خمس خرجی که به انسان می دهند
سؤال:آیا کسی که خرجی خود را از کس دیگری می گیرد اگر بداند یا شک داشته باشد که آن شخص خمس می دهد باید خمس پولی که از او می گیرد را بدهد؟
جواب:در صورتی که شک داشته باشد لازم نیست خمس بدهد، و اگر یقین دارد خمس آن را باید بدهد و اگر توانایی ندارد هر زمان قادر شد بپردازد.
١٥ – استفاده از اینترنت بی سیم دیگران
سؤال:اگر ما در منطقه مان اینترنت وایر لسی داشته باشیم که مالک آن با وجود اینکه می تواند بر روی آن رمز بگذارد اما این کار را نکرده و فرکانسی است که در فضا منتشر است و ما بدون زحمت می توانیم از آن استفاده کنیم ، پس بی شک هیچ مشکلی در استفاده ی بدون اجازه از آن نداریم ، آیا حرف من صحیح است و من می توانم از آن استفاده کنم یا خیر؟
جواب:اگر نگذاشتن قفل بر آن نشانه رضایت او به استفاده دیگران باشد مانعی ندارد در غیر اینصورت جایز نیست.
١٦ – استفاده از خطوط تلفن تصویری
سؤال:خدمت مرجع عالیقدر جهان تشیع حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی دامت برکاته با سلام و احترام فروان اپراتور جدیدی در زمینه تلفن همراه در حال فراگیر شدن در کشور می باشد. این اپراتور علاوه بر ارتباط صوتی، امکان ایجاد ارتباط تصویری را بین طرفین مکالمه فراهم می سازد. همچنین به واسطه این اپراتور، مشترکین می توانند انواع تصاویر و فیلم ها را برای همدیگر ارسال کنند. راه اندازی این اپراتور مزایا و معایبی را به همراه دارد که در ذیل به برخی از آن مزایا و معایب اشاره می شود.مزایا:1) امکان دریافت تصاویر تلویزیونی بر روی گوشی های تلفن همراه.2) امکان دریافت کلیپ های تصویری بر روی گوشی تلفن همراه.3) برقراری تماس تصویری « به عنوان مثال با استفاده از این قابلیت، مادری که مدتهاست از فرزند خود دور است می تواند با او تماس تصویری بر قرار کند.»معایب:یکی از تفاوت های این اپراتور با اپراتور های قبلی، قابلیت تماس تصویری است که معایب عظیمی را در پی دارد. برخی از آن معایب عبارتنداز:1) با توجه به اهمیت حریم بین زن و مرد نا محرم در اسلام، با آمدن این اپراتور بسیاری از مرزها و حریم ها مفهوم خود را از دست می دهند.2) این اپراتور، زمینه دسترسی به گناه را برای فاسدان هموار می نماید. علاوه بر این، وسیله وسوسه انگیزی برای به فساد کشیده شدن دختران و پسران می باشد. و درنتیجه نگرانی ها و استرس های پدران و مادران صد چندان می شود. و در برخی موارد باعث سست شدن بنیان خانواده ها می گردد.3) از آنجا که با برقراری تماس تصویری علاوه بر فرد مکالمه کننده، امکان رؤیت محیط و افراد دیگری که در اطراف فرد مکالمه کننده هستند وجود دارد جامعه زنان خصوصا زنان متدین احساس آرامش و امنیت نداشته و در هر جا که استفاده کننده از این اپراتور حضور داشته باشد باید با پوشش کامل باشند.4) امکان ارسال فیلم به وسیله این اپراتور، بهترین موقعیت را برای فعالیت مخالفین فکری تشیع همچون وهابیت، مسیحیت، بهائیت و ... فراهم می سازد. آنها که تا به حال راه نفوذ جدّی غیر از ماهواره و اینترنت در کشور را نداشتند، با آمدن این اپراتور ، راه را برای فعالیت های خود هموار دیده و قطعا کمر همّت می بندند و تولیدات و فعالیت های خود را گسترش می دهند.5) در آخر لازم به ذکر است که در صورت راه اندازی این اپراتور، به دلیل وجود فضای رقابتی اپراتور های دیگر نیز به احتمال قریب به یقین ، خود را به این امکانات تجهیز کنند، در این صورت تمام اپراتور ها مجهز به ارتباط صوتی ـ تصویری خواهند شد.حال سؤال از آن مرجع عظیم الشأن این است که :با توجه به مفاسدی که برای این اپراتور ذکر شد و با توجه به اینکه اپراتور های قبلی نیاز های ضروری مشترکین را رفع می کنند، آیا جایز است شرکت های خصوصی یا نیمه دولتی اقدام به راه اندازی این اپراتور کنند؟ حکم مساعدت و معاونت در راه اندازی چنین اپراتوری چیست؟
جواب:اوّلاٌ به یقین مفاسد این کار از فوائد آن بیشتر است و منشاء مفاسد جدیدی در جامعه ما که متأسفانه درگیر مفاسد مختلفی است خواهد شد و این مطلب پوشیده ای نیست؛ البته ممکن است منافع آن چشم و گوش عدّه ای را بر روی مفاسد آشکار آن ببندد.ثانیاً: با توجّه به این که ضرورتی برای أصل این کار نیست بنابراین شرکت های خصوصی و دولتی باید از آن خودداری کنند و مکلفین نیز باید از خرید آن اجتناب نمایند.
