بعد از گذشت سه سال از کشف شهر زیرزمینی صالح‌آباد در منطقه صالح‌آباد همدان، باستان‌شناسان به این منطقه تاریخی رفتند تا مطالعه و کاوش در این منطقه گسترده تاریخی که یافته‌های آن احتمالا به دوره ایلخانی یعنی حدود ۸۰۰ سال قبل می‌رسد را آغاز کنند.
به گزارش «تابناک»، احمد ترابی - معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث‌فرهنگی استان همدان - در گفتگو با ایسنا می‌گوید: حدود سه سال قبل، با اطلاع شورای شهر صالح‌آباد همدان، از وجود یک محوطه تاریخی در زیرِ زمین، از این منطقه تاریخی دیدن کرده و برخی بررسی‌های اولیه روی آن انجام شد، تا امسال که با تخصیص اعتبار مناسب برای مطالعه و کاوش در این محوطه تاریخی، از حدود ۲۰ روز قبل، باستان‌شناسان به شهر صالح‌آباد همدان رفتند.
به گفته وی، در طول مدت سه سال گذشته از زمانِ کشف و وجود این شهر زیرزمینی، هیچ خبری منتشر نشده است تا از هر نوع احتمالی برای حضور قاچاقچیان آثار تاریخی قبل از اختصاص اعتبار مناسب و آغاز مطالعات جلوگیری شود.
وی با بیان این‌که آثار اولیه به دست آمده از این محوطه، تکه سفال‌های مربوط به دوره اسلامی و تاریخی است، تاکید کرد: برای انجام پژوهش و کاوش‌های بیشتر در این محوطه به زمانِ بیشتری نیاز داریم، تا بتوانیم این منطقه را به طور کامل بررسی کنیم.
به گفته او، براساس مطالعات اولیه مشخص شده است؛ «زمانی‌که سربازانِ روسی از این منطقه برای عبور به سمتِ شمال ایران استفاده می‌کردند، مردهای منطقه خانواده‌های خود را در شهرِ زیرزمینی پنهان می‌کردند تا کسی متوجه حضورِ آن‌ها نشود.»
ترابی با اشاره به وجود آبرفت‌هایی که در طول حداقل ۸۰۰ سال گذشته وارد این شهر زیر زمینی شده‌اند، ادامه می‌دهد: متأسفانه در این مدت بارندگی‌های زیادی باعث تجمیع این آبرفت‌ها شده است که باید نخست تمامِ آن را خارج کرد تا کارهای مطالعاتی به طور کامل روی این محوطه تاریخی انجام شود.
وی این شهر زیرزمینی را محوطه‌ای تاریخی مشابهِ شهرهای «سامن» و «ارزانفود» می‌داند و بیان می‌کند: در طولِ دو سه سالِ گذشته از زمان کشفِ این محوطه مطالعاتی روی این منطقه انجام شد تا با ارسال نتایج اولیه آن به پژوهشگاه میراث فرهنگی، بتوانیم سازمان را برای تخصیص اعتبار مناسب با هدف انجامِ مطالعه و کاوش‌های اولیه قانع کنیم.
معاون میراث‌فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی استان همدان، با بیان این‌که اعتبار اولیه برای فصل نخست مطالعه و کاوش در این محوطه را شهرداری و شورای شهر منطقه تقبل کرده‌اند، ادامه می‌دهد: به دنبال درخواست مدیریت شهری منطقه این مطالعات انجام می‌شود، تا در صورت رسیدن به جواب قطعی در این زمینه، برنامه‌ریزی‌های آینده برای ان سریع‌تر انجام شود.
او تاکید می‌کند: از روز نخست هم می‌دانستیم که در این منطقه یک شهر زیرزمینی وسیع وجود دارد، اما برای انجام مطالعاتِ بیشتر، نیاز به زمان و اعتبار قابل ملاحظه داریم.
ترابی با بیان این‌که نیاز به زمان بیشتر برای مطالعه واعتبار قابل توجهی برای این محوطه داریم، می‌گوید: قرار است گزارشِ فصل نخست کاوش در این منطقه به میراث فرهنگی ارسال شود تا به واسطه‌ی وسعت نسبتاً زیاد این محوطه به آن اعتبار تخصیص یابد.
پیش از این و در طول سال‌های گذشته، دو شهر زیر زمینی «سامن» و «ارزانفود» در شهر تاریخی همدان که برخی باستان‌شناسان آن به دوره‌ی مادها نسبت می‌دهند، کشف شده بود، بر این اساس شاید بتوان همدان را خاستگاه شهرهای دستکند ایران نامید.
