به گزارش «تابناک»، التهاب یا بیماری هایی که بر ارگان های موجود در شکم اثر می گذارند می توانند باعث درد شکم شوند. ارگان های اصلی واقع در شکم عبارتند از:
- روده ها (کوچک و بزرگ)
- کلیه ها
- آپاندیس (بخشی از روده بزرگ)
- طحال
- معده
- کیسه صفرا
- کبد
- پانکراس
عفونت های ویروسی، باکتریایی و انگلی با اثر بر معده و روده ها ممکن است باعث درد شدید و چشمگیر شکم شوند.
علت درد شکم چیست؟
عوامل متعددی می توانند باعث درد شکم شوند. با این حال علل اصلی آن عبارتند از عفونت، رشد غیر طبیعی، التهاب، انسداد و اختلالات روده ای. عفونت حلق، روده ها و خون باعث ورود باکتری ها به دستگاه گوارش می شود که به نوبه خود باعث درد در دستگاه گوارش می شود. این عفونت ها ممکن است باعث تغییر در عملکرد دستگاه گوارش و بروز مواردی نظیر اسهال و یبوست شوند. کرامپ هایی که در زمان قاعدگی دیده می شوند یکی دیگر از علل اصلی درد قسمت تحتانی شکم می باشند اما عمدتا در مقوله درد لگن طبقه بندی می شوند. دیگر علل شایع درد شکم عبارتند از:
- یبوست
- اسهال
- گاستروانتریت (آنفولانزای معده)
- رفلاکس اسید (زمانی که محتویات معده وارد مری شده و باعث سوزش سردل و دیگر علایم می شوند)
- استفراغ
- استرس
بیماری هایی که دستگاه گوارش را درگیر می کنند گاهی مواقع باعث ایجاد دردهای مزمن می شوند. از جمله ی این بیماری ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- رفلاکس معدی-مری (GERD)
- سندرم روده ی تحریک پذیر یا کولون اسپاستیک (نوعی اختلال که باعث درد شکم، کرامپ روده و تغییر در حرکات آن می شود)
- بیماری کرون (یک بیماری التهابی روده)
- عدم تحمل لاکتوز (عدم توانایی در هضم لاکتوز که نوعی قند موجود در شیر و محصولات لبنی است)
علل درد شدید شکم عبارتند از:
- پارگی اندام های داخلی یا در شرف پارگی قرار داشتن آنها (نظیر پارگی آپاندیس ، آپاندیسیت)
- سنگ های صفراوی
- سنگ های کلیوی
- عفونت های کلیوی
انواع درد شکم
درد شکم می تواند موضعی، کرامپی یا کولیکی باشد. درد موضعی فقط به یک ناحیه از شکم محدود می شود. این نوع درد معمولا در اثر درگیری یک اندام داخلی خاص بوجود می آید. شایع ترین علت درد موضعی، زخم های گوارشی هستند (زخم هایی هستند که در مخاط دستگاه گوارش و بویژه در معده و دوازدهه ایجاد می شوند). درد کرامپی ممکن است با اسهال، یبوست و نفخ همراه باشد. در زنان، درد کرامپی ممکن است ناشی از قاعدگی، سقط جنین و یا مشکلات ارگان های تناسلی باشد. این درد مدتی پس از ایجاد از بین می رود و ممکن است بدون اقدام درمانی کاملا بهبود پیدا کند. درد کولیکی حاکی از بیماری شدیدتر، نظیر سنگ صفراوی و یا کلیوی است. این درد معمولا به صورت ناگهانی ایجاد شده و همانند اسپاسم شدید عضلانی به نظر می رسد.
محل درد در شکم
محل درد در شکم ممکن است سرنخی برای شناسایی علت زمینه ای باشد. درد منتشر شکم (در سرتاسر بدن) ممکن است نشان دهنده موارد زیر باشد:
- آپاندیسیت (التهاب آپاندیس)
- بیماری کرون
- آسیب ناشی از ضربه
- سندرم روده ی تحریک پذیر
- عفونت مجاری ادراری
- آنفولانزا
درد بخش تحتانی شکم در اثر موارد زیر بوجود می آید:
- آپاندیسیت
- انسداد روده
- حاملگی نابجا (حاملگی خارج رحمی)
در زنان درد اندام های تناسلی موجود در بخش تحتانی شکم ممکن است در اثر موارد زیر بوجود بیاید:
- درد شدید قاعدگی (دیس منوره نامیده می شود)
- کیست های تخمدانی
- سقط جنین
- فیروئید
- آندومتریوز
- بیماری التهابی لگن
- حاملگی نابجا
علل درد بخش فوقانی شکم عبارتند از:
- سنگ های صفراوی
- حمله ی قلبی
- هپاتیت (التهاب کبد)
- پنومونی
درد در مرکز شکم ممکن است در موارد زیر دیده شود:
- آپاندیسیت
- گاستروانتریت
- جراحت
- اورمی (تجمع ترکیبات زائد در خون)
علل درد بخش تحتانی چپ شکم عبارتند از:
- بیماری کرون
- سرطان
- عفونت کلیوی
- کیست های تخمدانی
- آپاندیسیت
علل درد بخش فوقانی چپ شکم:
- بزرگی طحال (اسپلنومگالی)
- مدفوع متراکم شده (تشکیل مدفوع سخت که قابل دفع نیست)
- جراحت
- عفونت کلیوی
- حمله ی قلبی
- سرطان
علل درد بخش تحتانی راست شکم:
- آپاندیسیت
- فتق (به حالتی گفته می شود که در آن یک ارگان داخلی از یک ضعف موجود در عضلات جدار شکم بیرون می زند)
- عفونت کلیوی
- سرطان
- آنفولانزا
علل درد بخش فوقانی راست شکم:
- هپاتیت
- جراحت
- پنومونی
- آپاندیسیت
چه زمانی باید به پزشک متخصص گوارش مراجعه کرد؟
درد خفیف شکم ممکن است بدون درمان بهبود پیدا کند. با این حال در برخی موارد، درد شکم نیازمند مراجعه به پزشک متخصص گوارش می باشد. در صورت داشتن درد شدید شکم پس از وارد شدن ضربه (در اثر تصادف یا درگیری) یا احساس فشار و درد در قفسه سینه تان به سرعت با اورژانس تماس بگیرید. در صورتی که درد به حدی شدید باشد که فرد نتواند بنشیند یا مجبور باشد مثل یک توپ خود را جمع کند تا احساس راحتی کند باید سریعا به پزشک مراجعه شود. موارد زیر نیز نیازمند اقدامات درمانی فوری هستند:
- مدفوع خونی
- تب بالا (بیشتر از ۳۸.۳درجه سانتی گراد)
- استفراغ خونی (هماتمز نیز نامیده می شود)
- تهوع یا استفراغ پایدار
- زردی پوست و چشم ها
- تورم یا درد شدید شکم
- تنگی نفس
در صورت داشتن هر کدام از علایم زیر با پزشک تان ملاقات کنید:
- درد شکم که برای بیش از ۲۴ ساعت طول کشیده باشد
- یبوست طولانی مدت
- استفراغ
- احساس سوزش در هنگام دفع ادرار
- تب
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن بدون علت
در صورتی که درد شکم در دوره شیردهی یا بارداری رخ داد باید با پزشک و متخصص زنان و زایمان در مورد آن گفتگو نمایید.
علت درد شکم چگونه تشخیص داده می شود؟
علت درد شکم را می توان با مجموعه ای از آزمایش ها تشخیص داد. پیش از درخواست آزمایش ها، پزشک یک معاینه فیزیکی انجام خواهد داد. این معاینه شامل فشار آرام بر نواحی مختلف شکم برای بررسی وجود ورم و تندرنس (دردی که در اثر لمس یک ناحیه ایجاد می شود) می باشد. اطلاعات حاصل از معاینه فیزیکی در ترکیب با شدت و محل درد در شکم، به پزشک برای تعیین آزمایش های مورد نیاز کمک خواهد کرد.
آزمایش هایی چون تصویربرداری نظیر MRI ، سونوگرافی و گرافی پرتوی ایکس به منظور مشاهده جزییات ارگان ها، بافت ها و دیگر ساختارهای درون شکم به کار می روند. این آزمایش ها می توانند به تشخیص تومورها، شکستگی ها، پارگی ها و انواع التهاب کمک کنند. دیگر آزمایش ها عبارتند از:
- کولونوسکوپی (برای مشاهده ی روده ها)
- آندوسکوپی (برای شناسایی التهاب یا ناهنجاری های مری و معده)
- سری GI فوقانی (نوعی روش تصویربرداری خاص با استفاده از پرتوهای X که به منظور بررسی وجود توده، زخم، التهاب، انسداد و دیگر ناهنجاری های معده مورد استفاده قرار می گیرد)
ممکن است نمونه ی خون، ادرار یا مدفوع نیز جمع آوری شود تا وجود عفونت باکتریایی، ویروسی و یا انگلی مورد بررسی قرار گیرد.
چگونه می توان از درد شکم پیشگیری کرد؟
تمام انواع درد های شکمی قابل پیشگیری نیستند. با این حال با انجام اقدامات زیر می توان احتمال بروز شکم درد را کاهش داد:
- داشتن رژیم غذایی سالم
- مصرف آب فراوان
- ورزش منظم
- کاهش حجم وعده های غذایی
اگر روده های شما دچار مشکل خاصی، نظیر بیماری کرون هستند از رژیم غذایی که پزشک توصیه کرده است پیروی کنید تا احساس ناراحتی تان به حداقل برسد. اگر مبتلا به GERD ( رفلاکس معده ) هستید، دو ساعت قبل از خواب چیزی نخورید. دراز کشیدن بلافاصله پس از مصرف غذا، ممکن است باعث سوزش سردل و درد شکم شود بنابراین توصیه می شود حداقل تا دو ساعت بعد از صرف غذا دراز نکشید.
منبع: درمانکده
