آمار تکان‌دهنده وضعیت بحرانی تالاب‌ها

بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی دستگاه های ذیربط با موضوع محیط زیست در شرایط کنونی بیش از 50 درصد تالاب‌ها و دریاچه های کشور خشک شده یا در معرض نابودی قرار دارند.

به گزارش خبرگزاری خانه ملت، در 13 بهمن سال  ۱۳۴۸ چند کشور به دعوت ایران برای حفاظت از تالاب‌ها، کنوانسیونی را به نام کنوانسیون رامسر امضا کردند، اما هیچ زمانی فکر هم نمی‌کردند روزی از بیشتر تالاب‌های ایران تنها یک نام و جای کم‌آب یا خشک شده‌ای باقی بماند.

هامون، پریشان، شادگان و تالاب انزلی هیچ کدام شبیه آن روزی نیستند که ۴۸ سال پیش کشورهای زیادی را راهی شهر رامسر کرد، از طرف دیگر از میان تالاب‌های ایران، ارومیه، انزلی، شادگان، هامون و گاوخونی مهم‌ترین آنها هستند که اغلب به خط قرمز شرایط بحران نزدیک شده یا از آن گذشته‌اند.

تالاب میانکاله، دریاچه پریشان، دریاچه ارومیه، دریاچه نی‌ریز، مرداب انزلی، تالاب شادگان، هامون و هیلمند، دریاچه قوپی، هامون پوزاک، شورگل، بندر کیاشهر، امیرکلایه، قوری‌گل، مجموعه آلاگل، آلما‌گل و آجی‌گل، خوران، مجموعه رود شور، رود شیرین و رود میناب، رود گز و رود حرا، تالاب گاوخونی، خلیج گواتر، جزیره شیدوار، تالاب قمیشان و تالاب فریدونکنار، تالاب‌های بین‌المللی ایران هستند که وضعیت‌های مختلفی دارند.

بر اساس آمارهای سازمان حفاظت از محیط زیست، هم‌اکنون 6 تالاب در لیست تالاب‌های در معرض خطر( لیست مونترو) قرار گرفته است، که این تالاب‌ها در شرایط بسیار بحرانی قرار دارند که از مهمترین آن‌ها می‌توان به تالاب هامون هیلمن، صابوری در جنوب شرق و تالاب انزلی و بختگان اشاره کرد.

بر اساس آمارها از 40 تالاب موجود در کشور، حدود 20 تا 80 درصد آن خشک شده است که عوامل متعدد در تخریب آن‌ها دخالت دارد که این عوامل شامل صنایع، سکونتگاه‌ها، انتقال برق،‌ بهره‌برداری ناپایدار از تالاب‌ها است.

رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس در گفت وگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری خانه ملت، در تشریح وضعیت کنونی تالاب‌ها و دریاچه‌های کشور، درباره عوامل تاثیرگذار در ناپایداری اکوسیستم‌های تالاب‌ها، گفت: واقع شدن تالاب‌ها در پست‌ترین نقاط حوزه‌های آبخیز باعث شده که هرگونه عملکرد مثبت یا منفی اثر خود را روی تالاب‌ها داشته باشد.

نماینده مردم اراک، کمیجان و خنداب در مجلس شوای اسلامی، با انتقاد از وضعیت نابسامان تالاب‌ها و دریاچه‌های کشور به اهمیت وجودی آنها برای محیط زیست اشاره کرد وافزود: متأسفانه اتخاذ تدابیر غیرکارشناسانه و بی توجهی محض به خشک شدن تالاب‌ها و دریاچه‌ها، مرگ آنان را نزدیک‌تر کرده است.

این نماینده مردم در مجلس نهم، در تشریح مشکلات و عوامل تهدیدکننده تالاب‌های کشور، تصریح کرد: تغییرات اقلیمی، طرح‌های توسعه منابع آب به ویژه طرح‌های نوسازی، تغییرات کاربری حاشیه تالاب‌ها و آلودگی‌های گسیل شده از بالا دست از عوامل مهمی است که به خشک شدن تالاب‌های کشور منجر شده است.

وی با تأکید بر اینکه زندگی انسان‌ها روی زمین منوط به وجود دریاچه‌ها و تالاب‌هاست، گفت: تالاب‌‌ها ارزش‌ها و خدمات بسیاری به محیط زیست ارائه می‌کنند که از جمله آن می‌توان به کنترل سیلاب‌های ویرانگر و رسوب رودخانه‌ها، تنظیم کننده اقلیم محلی و تلطیف کننده هوا و همچنین تثبیت ازت درهوا اشاره کرد.

رجایی در تشریح عوامل خشک شدن تالاب‌ها و دریاچه‌های کشور، تصریح کرد:خشکسالی و برداشت‌های بی‌ رویه و غیرکارشناسانه از تالاب‌ها و دریاچه‌ها از جمله مهم‌ترین عواملی است که مرگ تدریجی آنان را رقم زده است.

وی در توضیح محورهای عملیاتی برنامه احیای تالاب‌ها و دریاچه‌های کشور، افزود: شناخت و تعیین مقادیر کمی ناپایداری‌های اکوسیستم‌های تالاب‌ها از جمله میزان کمبود منابع آب، مقادیر فزاینده مصارف آب در بخش‌های مختلف حوزه‌های تالابی، شناسایی میزان آلاینده‌ها و رسوبات خارج از حد تحمل محیط و... از جمله مهمترین اولویت‌های احیای تالاب‌های کشور است.

این نماینده مردم در مجلس نهم، با بیان اینکه تالاب‌ها اغلب مزایای اقتصادی چشمگیری برای کشور دارند، تأکید کرد: تأمین آب، تأمین ماهی، منابع انرژی همچون تورب منابع حیات وحش، و تولید داروهای گیاهی از جمله مزایای اقتصادی مهمی است که تالاب‌ها و دریاچه ها برای کشور دارند.

رجایی با تأکید بر اینکه خشک شدن تالاب‌ها و دریاچه‌ها به نابودی زیستگاه‌های مجاور و حیات وحش منجر می‌شود، گفت: ضرورت توجه به تالابها و دریاچه‌های کشور با انجام اقدامات عملی برای جلوگیری از مرگ آنها بر کسی پوشیده نیست.

وی با یادآوری جایگاه مدیریت زیستگاهی تالاب‌ها و دریاچه‌ها در قانون برنامه پنجم توسعه، گفت: موضوع مدیریت زیست بومی برای نخستین بار در بند الف ماده 67 قانون برنامه چهارم توسعه کشور در اسناد برنامه‌ای و مقررات جاری کشور مورد تأکید قرار گرفت و با توجه به توسعه این فعالیت‌ها در طول برنامه چهارم نیز مدنظر بود.

این نماینده مردم در مجلس نهم در تشریح جایگاه و اهمیت تالاب‌ها و دریاچه‌ها در توسعه پایدار کشور، افزود: تالاب‌ها حافظ تنوع زیستی و ذخایر وابسته به خود، تأمین کننده شکار و صید برای مردم بومی، یکی از جذاب‌ترین و بکرترین محیط‌‌های طبیعی اکوتوریسم، زیبایی شناسی و میراث فرهنگی کشور هستند.

 جدول آخرین وضعیت دریاچه‌ها و تالاب‌های در معرض خطر 

ردیف	نام تالاب	مساحت کل ha	مساحت خشک شده		عنوان بین المللی	عنوان منطقه تحت مدیریت	استان	اهمیت ملی(*) اهمیت منطقه‌ای(**) اهمیت جهانی(***
			%	Ha
1	دریاچه ارمیه	483000	40	193200	رامسر،ذخیره‌گاه		آذربایجان غربی	***
2	تالاب یادگارلو	250	90	225	رامسر		آذربایجان غربی	***
3	دورگه سنگی	380	20	76	رامسر		ْذربایجان غربی	***
4	تالاب قره قشلاق	40000	40	16000		شکار ممنوع	آذربایجان شرقی	*
5	تالاب آلاگل	2500	30	750	رامسر		گلستان	***
6	تالاب آلماگل	200	50	100	رامسر		گلستان	***
7	تالاب آجی‌گل	320	60	192	رامسر		گلستان	***
8	آبگیرهای دشت مغان	3000	80	2400		شکار ممنوع	اردبیل	**
9	تالاب گل بی‌بی	40	60	24		شکار ممنوع	خرسان	*
10	تالاب جازموریان	280000	100	280000		شکار ممنوع	کرمان	*
11	تالاب هشیلان	450	20	90		شکار ممنوع	کرمانشاه	*
12	تالاب آق‌گل	450	20	90		شکار ممنوع	همدان	*
13	تالاب میقان	10640	50	5320		شکار ممنوع	مرکزی	*
14	تالاب بندعلیخان	320	80	256		منطقه حفاظت شده	تهران	*
15	تالاب دز	15873	30	4761		پناهگاه و منطقه حفاظت شده	خوزستان	**
16	تالاب کرخه	13027	40	5211		پناهگاه و منطقه حفاظت شده	خوزستان	**
17	تالاب کارون	2500	30	750		شکار ممنوع	خوزستان	**
18	تالاب سوسنگرد	30000	40	12000		شکار ممنوع	خوزستان	**
19	تالاب شادگان	282500	30	84750	رامسر	پناهگاه حیات وحش	خوزستان	***
20	تالاب هورالعظیم	25000	30	7500		شکار ممنوع	خوزستان	**
21	تالاب میانگران	2500	50	1250		شکار ممنوع	خوزستان	*
22	هامون صابری و هیرمند	166900	90	150210	رامسر	منطقه حفاظت شده	سیستان و بلوچستان	***
23	هامون پوزک	10000	80	8000	رامسر	منطقه حفاظت شده	سیستان و بلوچستان	***
24	تالاب نای بند	4130	20	826		منطقه حفاظت شده	بوشهر	**
25	تالاب نی‌ریز (بختگان)	136500	60	81900	رامسر	پارک ملی و پناهگاه حیات وحش	فارس	***
26	تالاب کافتر	350	40	140		شکار ممنوع	فارس	*
27	دریاچه هفت برم	70	20	14		شکار ممنوع	فارس	*
28	تالاب ارژن	2200	80	1760	رامسر، ذخیره‌گاه	منطقه حفاظت شده	فارس	***
29	تالاب پریشان	4700	80	3760	رامسر، ذخیره‌گاه	منطقه حفاظت شده	فارس	***
30	تالاب مهارلو	21600	60	12960		شکار ممنوع	فارس	*
31	تالاب گاوخونی	47600	90	42840	رامسر	منطقه حفاظت شده	اصفهان	***
جمع		1586900	57.8	917355