در شرایطی که هر روز از تخریب یکی از باغات کهنسال تهران و برپا شدن آپارتمان به جایش می‌شنویم، جا دارد درباره قانونی سخن بگوییم که برای محافظت از باغات تصویب شده ولی اجرایی نمی‌شود.
به گزارش «تابناک»، موضوع تخریب باغ‌ها به عنوان سرمایه‌های ملی، امری است که این روز‌ها نگرانی‌های بسیاری را به وجود آورده است. از این روی، تصویب قانون شناسنامهدار کردن باغات برای جلوگیری از تخریب‌های بی‌رویه موضوعی است که به تصویب رسیده، ولی متأسفانه کمتر شاهد اجرای آن هستیم.
موید حسینی صدر، سخنگوی فراکسیون محیط زیست و توسعه پایدار مجلس شورای اسلامی در خصوص وضعیت باغات تهران و شناسنامه دار کردن آن‌ها می‌گوید: در اکثر کشورهای دنیا پس از اینکه عکس هوایی از شهر‌ها تهیه می‌شود، دیگر هیچ کس نمی‌تواند تغییری در وضعیت درختان و باغات شهر به وجود آورد، حتی اگر درختی خشک شود، شهرداری و یا محیط زیست باید درختی جایگزین آن کنند و اجازه نمی‌دهند به بهانه خشک شدن درختان تغییر کاربری صورت بگیرد. البته در کشور خودمان هم در صورت اجرای قانون شناسنامهدار کردن باغ‌ها، شاهد چنین رویکردی خواهیم بود.
وی با بیان اینکه آمار دقیقی از شناسنامه دار کردن باغ‌های شهر تهران ندارم، می‌گوید: شهرداری در سال‌های گذشته کار شناسنامه دار کردن باغات را شروع کرده است، اما این میزان کافی نیست، زیرا هنوز روزنه‌هایی برای استفاده سودجویان وجود دارد.
این در حالی است که می‌دانیم سازمان محیط زیست در حوزه حفاظت از املاک نقشی ندارد و مراقبت از باغ‌های واقع در شهر‌ها، بر عهده شهرداری، وزارت راه و شهرسازی و سازمان منابع طبیعی است که در این میان، سهم شهرداری به مراتب بیشتر است، ولی به این دلیل که نرخ زمین و مسکن در کلانشهر پایتخت به شدت بالاست، کار مراقبت از باغ‌ها با دشواری‌های بیشتری همراه شده است؛ هر چند غیر ممکن هم نیست.
محمد حقانی، رئیس کمیته محیط زیست شورای اسلامی شهر تهران در این باره می‌گوید: موضوع حفظ و صیانت از باغات محدوده و حریم تهران مقوله‌ای جدید نیست و از طرفی، تهران هم تنها شهر ایران نیست که با این موضوع روبه‌روست. مدل حفاظت از باغات شهر اصفهان در سه دهه گذشته در چهارچوب قانون حفظ و گسترش فضاهای سبز در شهر‌ها الگوی کم نظیری است؛ در آن زمان با وجود محدودیت فنی و اطلاعاتی، نقشه‌ها تهیه و عکس‌های هوایی با همکاری جمعی از کار‌شناسان حوزه محیط زیست با تخصص‌های مختلف به روز شد تا شناسنامه باغات اصفهان در چهارچوب ماده ۲ قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهر‌ها تدوین شود.
وی می‌افزاید: ماده ۲ این قانون به صراحت بیان می‌کند، «شهرداری‌ها در محدوده قانون و حریم شهر‌ها مکلفند تا یک سال، شناسنامه تعداد و نوع و محیط و سن تقریبی درختان محل‌های مشمول این قانون را تنظیم کنند و این شناسنامه هر ۵ سال یک بار قابل تجدید و سند اجرایی این قانون است» همچنین در ماده ۳ همین قانون بیان می‌شود «مأموران شهرداری‌ها بر حسب مورد می‌توانند برای تنظیم یا تطبیق برگ شناسایی درختان با در دست داشتن معرفی نامه و نمایندگی دادستانی وارد محل‌های مشمول این قانون شوند».
عضو شورای اسلامی شهر تهران در ادامه با تأکید بر اینکه صیانت و حفاظت از باغات محدوده و حریم از مسئولیت‌های بدون قید و شرط شهرداری‌هاست، می‌گوید: به واسطه این مسئولیت است که شهرداری‌ها در محدوده حریم باید شناسنامه باغات در چهارچوب قانون و با مشخصات مطرح را تهیه و هر ۵ سال یک بار به روزرسانی نمایند؛ بدون شک از مهم‌ترین دلایل از بین رفتن باغات و فضاهای سبز در کشور و به ویژه در کلانشهر تهران، عدم تصویب شناسنامه باغات محدوده و حریم شهر به عنوان سند اجرایی حفظ و گسترش فضای سبز است.
حقانی می‌افزاید: از منظر دیگر قانون گذار با جرم انگاری قطع درختان و از بین بردن باغات تلاش کرده است، با توجه به محدودیت منابع آبی و شرایط آب و هوایی از محدوده فضاهای سبز شهر‌ها، حفاظت عملی و اجرایی نماید. در همین راستا، در ماده ۶ قانون به صراحت بیان شده است که «هر کس عالما و عامدا و بر خلاف مقررات این قانون مرتکب قطع و یا موجبات از بین رفتن درختان مشمول آن قانون را فراهم سازد، به حبس تا سه سال و پرداخت جزای نقدی بر حسب نوع و محیط، سن درخت و موقعیت آن از یک هزار ریال تا یکصد هزار ریال محکوم خواهد شد». در تبصره‌ای از این ماده، مأموریت دیگری که بخشی از جرم انگاری قطع درختان و از بین بردن باغات، داده می‌شود: «در صورتی که قطع درخت از طرف مالکان به نحوی باشد که باغی را از بین ببرد و از زمین آن به صورت تفکیک و خانه سازی استفاده کند، همه زمین به نفع شهرداری ضبط می‌شود و به مصرف خدمات عمومی شهر و محرومین می‌رسد».
این عضو شورای اسلامی شهر تهران در ادامه می‌گوید: نکته مهم‌تر آن است که در ماده ۱۳ آیین نامه اجرای قانون حفظ و گسترش فضای سبز به صراحت بیان شده که «وزارت مسکن و شهرسازی کنونی و شهرداری‌ها موظفند در جهت حفظ باغات مخصوصا در شهرهایی که سرانه فضای سبز آن‌ها کمتر از استاندارد است در مطالعات مطرح جامع شهر‌ها حتی الامکان باغات را در کاربری فضای سبز پیش‌بینی نمایند» همچنین در تبصره‌ای از این ماده شهرداری‌ها و شورا‌ها مکلف شده‌اند در بودجه سنواتی شرایط خرید باغات و تبدیل آن‌ها را به پارک عمومی فراهم آورند. کاری که متاسفانه در طرح جامع و تفصیلی تهران صورت نگرفته و این انحراف تیشه بر ریشه باغات و فضای سبز تثبیت شده زده است.
این تأکیدات از این روی جالب توجه هستند که می‌بینیم اوضاع تخریب باغات در تهران به حدی وخیم شده که رهبری بعد از چندین و چندبار تذکر درباره آن‌ها، در سخنرانی اخیر خود به صراحت درباره تغییر کاربری باغات و زمین‌ها تذکر داده و مثال‌هایی در سخنانش ذکر کرده که اگر مصداق فرضشان کنیم، نمونه‌های مشابه‌شان به وفور قابل یافت است!
بدین ترتیب می‌توان نتیجه گرفت که شناسنامه دار کردن باغات و درختان تهران بهترین راه لبیک گفتن به منویات رهبری درباره مراقبت از باغات و فضای سبز تهران است و تنها به کمک آن می‌توان مانع از نابودی درختانی شد که اگر نباشند، ریه‌های تنفسی شهر زود‌تر خواهند گرفت و سایه مرگ را بر سر شهر بیش از پیش خواهند گستراند.
