قاچاق انسان چیست؟

قاچاق انسان شامل استخدام، انتقال، پناه دادن و/یا اِعمال قدرت، جهت‌دهی یا نفوذ بر روی حرکات یک فرد است تا از او، به خصوص از طریق جنسی یا کار اجباری، بهره‌برداری شود. اغلب اوقات این واژه را حالت مدرن برده‌داری نیز توصیف می‌کنند.
به گزارش تابناک، قربانیان، از آزار‌های جسمی و روحی رنج می‌برند و اغلب اوقات در شرایط دلهره‌آوری زندگی می‌کنند. در ضمن اگر اقدام به فرار کنند، ممکن است با عواقب مهلکی روبرو شوند.

شبکه‌های جنایی سازمان‌یافته نیز مانند افراد قاچاقچی، مرتکب این جنایت می‌شوند و در داخل کشورها و در سطح بین‌المللی فعالیت دارند. قاچاقچیان، سود کلانی را با گرفتن آزادی، کرامت و نیروی بالقوۀ قربانیان به چنگ می‌آورند و این عمل آن‌ها، بهای گزافی را برای فرد و جامعه به همراه دارد. قاچاقچیان انسان به طرق مختلفی از قبیل: گرفتن کارت شناسایی و پاسپورت قربانیان و نیز آزار جنسی، تهدید، ارعاب، خشونت فیزیکی و انزوا، قربانیان را تحت کنترل خود درمی‌آورند.
اغلب اوقات قاچاق انسان فعالیتی با “ریسک پایین و بازدهی بالا” توصیف می‌شود، زیرا جنایتی است مخفی و از این رو تشخیص و بررسی آن دشوار و میزان پی‌گرد قانونی‌اش در سراسر جهان نسبتاً پایین است. قربانیان بار‌ها و بار‌ها به نفع مالی این افراد کار می‌کنند و موجب سودآوری آن‌ها می‌شوند. سازمان ملل (UN) تخمین زده است که این فعالیت غیر قانونی سالیانه ۳۲ میلیارد دلار آمریکا، برای عاملان آن سوددهی دارد.
اغلب اوقات قاچاق انسان (Human Trafficking) با قاچاقی بردن افراد (Human Smuggling) اشتباه گرفته می‌شود و با وجود این که ممکن است این جرایم دارای نقاط مشترکی باشند، اما نیازمند واکنش‌های قانونی و سیاسی مجزایی هستند. این دو قاچاق را می‌توان به چهار طریق از هم تشخیص داد. اول این که قاچاقی بردن افراد همیشه حالتی فرا ملّی دارد؛ یعنی فعالیتی است برون مرزی، در حالی که قاچاق انسان لزوماً نباید برون مرزی باشد. دوم این که افرادی که قاچاقی می‌روند معمولاً خودشان از کاری که انجام می‌دهند، رضایت دارند، اما کسانی که تحت سلطۀ قاچاقچیان انسان قرار می‌گیرند، هیچ‌گاه از این امر خرسند نیستند. سوم این که افرادی که قاچاقی می‌روند، می‌توانند پس از رسیدن به کشور مقصد، هر کاری دوست دارند انجام دهند. اما در مقایسه، افرادی که تحت سلطۀ قاچاقچیان انسان قرار دارند، آزادی‌شان محدود است و مجبور هستند به انجام کار‌ها و خدمات مختلفی تن دهند. در نهایت، کسانی که افرادی را قاچاقی می‌برند، در قبال کاری که انجام می‌دهند، پول می‌گیرند و مثلاً وقتی فردی را از مرز خارج می‌کنند، از او پول دریافت می‌کنند. در صورتی که، سود و فایدۀ قاچاقچیان انسان به واسطۀ بهره‌برداری از کار یا خدمات انسان‌هایی است که به بند کشیده‌اند و از آن‌ها استفاده می‌کنند.

تعریف جرم قاچاق در ایران

اولین‌بار قانون مجازات مرتکبان قاچاق مصوب سال ۱۳۱۲ جرم قاچاق را وارد کردن یا خارج کردن کالا‌های ممنوع‌الورود یا ممنوع‌الخروج یا کالا‌هایی که موضوع عواید دولت در داخل کشور از نقطه‌ای به نقطه دیگر هستند. سپس ماده ۴۵ این قانون مقرر کرده است: «مقصود از قاچاق اسلحه، وارد کردن به مملکت و یا صادر کردن از آن یا خرید یا فروش و یا حمل و نقل و یا مخفی کردن و یا نگاه داشتن آن است در داخل مملکت مقصود از قاچاق اشیای ممنوع‌الورود یا ممنوع‌الصدور وارد کردن اشیای ممنوع‌الورود است به خاک ایران در هر نقطه از مملکت‌که اشیای مزبور کشف شود و یا خارج کردن اشیای ممنوع‌الصدور و یا تسلیم آن است به متصدی حمل و نقل و یا هر شخص دیگری برای خارج کردن و یا هر نوع اقدام دیگری برای خارج کردن از مملکت». این‌ها تعاریفی است که از قاچاق به کار رفته است.

اگر بخواهیم قاچاق را از حیث موضوع آن دسته‌بندی کنیم، می‌توان آن را به انواع مختلفی نظیر قاچاق انسان، قاچاق موادمخدر، قاچاق اعضای بدن و قاچاق کالا و سیگار تقسیم کرد.

هرگاه کارکنان دولت یا موسسات، شرکت‌ها و سازمان‌های وابسته به دولت و نیرو‌های مسلح یا موسسات و نهاد‌های عمومی غیردولتی یا نهاد‌های انقلاب اسلامی یا به طور کلی کارکنان قوای سه گانه به نحوی از انحاء در جرائم موضوع این قانون دخالت داشته باشند، علاوه بر مجازات‌های مقرر در این قانون، باتوجه به نقش مجرم به انفصال موقت یا دائم از خدمات محکوم خواهند شد

قاچاق انسان

ماده ۱ ـ. قاچاق انسان عبارتست از:

الف. ـ. خارج یا وارد ساختن و یا ترانزیت مجاز یا غیرمجاز فرد یا افراد از مرز‌های کشور با اجبار و اکراه یا تهدید یا خدعه و نیرنگ و یا با سوء استفاده از قدرت یا موقعیت خود یا سو استفاده از وضعیت فرد یا افراد یاد شده، به قصد فحشا یا برداشت اعضا و جوارح، بردگی و ازدواج.

ب. ـ. تحویل گرفتن یا انتقال دادن یا مخفی نمودن یا فراهم ساختن موجبات اخفاء فرد یا افراد موضوع بند (الف) این ماده پس از عبور از مرز با همان مقصود.

*عناصر تشکیل‌دهنده رفتار‌های مربوط به جرم قاچاق انسان یا در حکم قاچاق انسان چیست؟

*اگر از منظر عنصر قانونی بخواهیم این اعمال را بررسی کنیم باید گفت که موادی نظیر ماده ۱ و ۲ و ۳ قانون مبارزه با قاچاق انسان به عنوان عنصر قانونی جرم قاچاق انسان تلقی خواهد شد.

قاچاق
به طور کلی باید گفت که عنصر قانونی این جرم تمام موادی هستند که به این جرم و مجازات آن اشاره کرده‌اند. پیش‌بینی شده است که اگر عملی با این قانون انطباق نداشته باشد یا این‌که با این قانون انطباق داشته باشد، ولی به موجب قانون مجازات اسلامی مستوجب مجازات شدیدتری باشد، باید به آن قانون مراجعه کرد. این مسئله یک قاعده کلی است.

حتی اگر هم قانون این موضوع را تصریح نمی‌کرد طبق قاعده تعدد معنوی جرم، روشن بود که باید به همین نحو عمل شود. از نظر قانون‌گذار ما قاچاق انسان، انتقال دادن افراد به قصد فحشا، برداشت اعضا و جوارح، بردگی و ازدواج تلقی می‌شود. معلوم نیست که چرا قانون‌گذار ما عادت دارد که الفاظ مترادف را پشت سر هم در قانون استعمال کند؟ حتی اگر کسی را با تهدید یا به کارگیری خدعه و فریب به خارج از کشور انتقال دهند تا در آن‌جا با کسی ازدواج کند که این موضوع ماهیتا امری مشروع است، قانون‌گذار این رفتار را از مصادیق قاچاق انسان تلقی می‌کند و جالب این‌جا است که در فرضی هم که خود شخص رضایت داشته باشد و اکراه، اجبار، خدعه و فریبی هم در کار نباشد نیز قانون‌گذار این عمل را قاچاق تلقی می‌کند. البته این موضوع فقط در مورد مسئله فحشا است و در مورد سایر موارد به کار نرفته است. 

مجازات قاچاق انسان

*ماده ۳ ـ* چنانچه عمل مرتکب «قاچاق انسان» از مصادیق مندرج در قانون مجازات اسلامی باشد مطابق مجازات‌های مقرر در قانون یادشده و در غیراین صورت به حبس از دو تا ده سال و پرداخت جزای نقدی معادل دوبرابر وجوه یا اموال حاصل از بزه یا وجوه و اموالی که از طرف بزه دیده یا شخص ثالث وعده پرداخت آن به مرتکب داده شده است، محکوم می‌شود.

*تبصره ۱ ـ* چنانچه فرد قاچاق شده کمتر از هجده سال تمام داشته باشد و عمل ارتکابی از مصادیق محاربه و افساد فی الارض نباشد، مرتکب به حداکثر مجازات مقرر در این ماده محکوم می‌شود.

*تبصره ۲ ـ* کسی که شروع به ارتکاب جرائم موضوع این قانون نماید لیکن نتیجه منظور بدون اراده وی محقق نگردد، به شش ماه تا دو سال حبس محکوم می‌گردد.

*تبصره ۳ ـ* مجازات معاونت در جرم «قاچاق انسان» به میزان دو تا پنج سال حبس حسب مورد و نیز جزای نقدی معادل وجوه یا اموال حاصل از بزه یا وجوه و اموالی که از طرف بزه دیده یا شخص ثالث وعده پرداخت آن به مرتکب داده شده است، خواهد بود.

چنانچه فرد قاچاق شده کمتر از هجده سال تمام داشته باشد و عمل ارتکابی از مصادیق محاربه و افساد فی الارض نباشد، مرتکب به حداکثر مجازات مقرر در این ماده محکوم می‌شود

*ماده ۴ ـ* هرگاه کارکنان دولت یا موسسات، شرکت‌ها و سازمان‌های وابسته به دولت و نیرو‌های مسلح یا موسسات و نهاد‌های عمومی غیردولتی یا نهاد‌های انقلاب اسلامی یا به طور کلی کارکنان قوای سه گانه به نحوی از انحاء در جرائم موضوع این قانون دخالت داشته باشند، علاوه بر مجازات‌های مقرر در این قانون، باتوجه به نقش مجرم به انفصال موقت یا دائم از خدمات محکوم خواهند شد.

*ماده ۵ ـ* چنانچه موسسات و شرکت‌های خصوصی به قصد ارتکاب جرائم موضوع این قانون، ولو بانام و عنوان دیگری تشکیل شده باشند، علاوه بر اعمال مجازات‌های مقرر، پروانه فعالیت یا مجوز مربوط ابطال و موسسه و شرکت به دستور مقام قضائی تعطیل خواهد گردید.

*ماده ۶ ـ* چنانچه «قاچاق انسان» توام با ارتکاب جرائم دیگری تحقق یابد، مرتکب یا مرتکبان علاوه بر مجازات مقرر در این قانون، به مجازات‌های مربوط به آن عناوین نیز محکوم خواهند شد.

*ماده ۷ ـ* هرتبعه ایرانی که در خارج از قلمرو حاکمیت ایران مرتکب یکی از جرائم موضوع این قانون گردد، مشمول مقررات این قانون خواهد بود.

*ماده ۸ ـ* تمامی اشیاء، اسباب و وسائط نقلیه‌ای که عالما و عامدا به امر «قاچاق انسان» اختصاص داده شده اند به نفع دولت ضبط خواهد شد.