به دنبال بالا گرفتن تب نگهداری از حیوانات در منزل و توجه به این مساله که این حیوانات نیز مانند هر موجود زنده‌ای بیمار می‌شوند و می‌توانند این بیماری را به انسان منتقل کنند، جهت آگاهی بیشتر از این بیماری‌ها و چگونگی پیشگیری از بروز و انتقال آنها، رییس گروه مدیریت بیماری‌های قابل انتقال از حیوان به انسان وزارت بهداشت، مباحثی را تشریح و توصیه‌هایی را مطرح کرد.
دکتر بهزاد امیری در گفت وگو با ایسنا، در باره بیماری‌های قابل انتقال از حیوانات خانگی به انسان، گفت: انواع بیماری‌های عفونی می‌توانند از حیوانات خانگی آلوده به انسان انتقال یابند. این بیماری‌ها برحسب راه‌های مختلف به انسان منتقل می‌شوند.
چه بیماری‌هایی از حیوانات به انسان منتقل می‌شوند؟
وی ادامه داد: بیماری‌هایی که از طریق تماس بزاق حاوی میکروب (ویروس و یا باکتری) حیوانات با پوست آسیب دیده (زخم شده) و یا مخاط انسان انتقال می‌یابند بیماری‌هایی مانند هاری، عفونت‌های پوست و عضلات، مفاصل، استخوان، عفونت سیستم عصبی و عفونت خون از طریق عوامل میکروبی نظیر پاستورلا مولتوسیدا، بارتونلا هنسله، کاپنوسیتوفاژ، تولارمی هستند. همچنین بیماری‌هایی که از طریق دست آلوده شده به مدفوع حیوانات و انتقال میکروب به دهان انتقال می‌یابند، شامل انواع بیماری‌های عفونی، معدی - روده‌ای ایجاد شده با عوامل میکروبی انگلی (سالمونلا، کامپیلوباکتر، ای‌کولای، کیست هیداتیک، توکسوپلاسما گوندیی، کریپتوسپوریدیوم، ژیاردیا، توکسوکار، آنکیلوستوما) هستند.
امیری افزود: بیماری‌هایی نیز از طریق استنشاق ترشحات و یا مایعات آلوده اسپری شده (آئروسل) در هوا انتقال می‌یابند، مانند انواع عفونت‌های ریوی در اثر عواملی نظیر کوکسیلابورنتی، پسیتاکوزیس، آنفلوانزای پرندگان. همچنین بیماری‌هایی به وسیله ناقلین نظیر کک، کنه و یا حشره همراه حیوانات از طریق گزش انسان انتقال می‌یابند، مانند بیماری لایم، ارلیشیوز، بابزیوز، تاعون تولارمی و سالک. راه دیگر انتقال بیماری از طریق تماس مستقیم با حیوانات است، مانند بیماری‌های قارچی پوستی نظیر اسپوروتریکوز شنکئی، میکروسپوروم کانیس و یا مایکوباکتریوم مورینوم که در اثر تماس با ماهی و یا محتویات آکواریوم آلوده انتقال می‌یابند. بیماری‌هایی مانند ل‍پتوس‍یروز نیز از طریق آلوده شدن آب و یا محیط زیست با ادرار حیوانات انتقال می‌یابند.
خطرناک‌ترین بیماری قابل از سگ و گربه به انسان
وی با بیان اینکه یکی از مهم‌ترین و خطرناک‌ترین بیماری‌های قابل انتقال از حیوانات خانگی نظیر سگ و گربه به انسان، بیماری هاری است، گفت: در صورت ابتلای انسان به بیماری هاری متاسفانه تقریبا در اکثر موارد منجر به مرگ می‌شود. ولی خوشبختانه این بیماری قابل پیشگیری است. بیماری هاری نوعی بیماری ویروسی است که به علت گاز گرفتن انسان توسط سگ و یا گربه‌ای که قبلا توسط حیوان هار دیگری گزیده شده، به انسان انتقال داده می‌شود. ویروس هاری چه در حیوان و چه در انسان به سیستم عصبی مرکزی منتقل می‌شود و موجب عفونت و التهاب حاد بافت مغز (آنسفالیت) می‌شود.
رییس گروه مدیریت بیماری‌های قابل انتقال از حیوان به انسان وزارت بهداشت، ادامه داد: درمان اختصاصی برای فردی که به هاری مبتلا می‌شود وجود ندارد، اما خوشبختانه امکان پیشگیری وجود دارد. با روش پیشگیری از حیوان‌گزیدگی و واکسیناسیون به موقع چه در حیوان و چه در انسان گزیده شده، می‌توان از انتقال بیماری هاری جلوگیری کرد.
امیری با بیان اینکه طبق آمارهای موجود، هاری در بیش از ۱۰۰ کشور جهان وجود دارد، گفت: در کل جهان سالیانه حدود ۵۹ هزار مرگ ناشی از ابتلا به هاری رخ می‌دهد. اکثر افرادی که حیوان گزیده می‌شوند کودکان زیر ۱۵ سال هستند و بیش از ۹۰ درصد موارد حیوان گزیدگی ناشی از گزش سگ است. البته مواردی از گزش گربه یا حیوانات اهلی و یا وحشی دیگری وجود دارد که آمار آنها کمتر است.
12 مرگ ناشی از هاری در سال گذشته
وی افزود: در ایران نیز در سال گذشته بیش از ۱۸۰ هزار مورد حیوان‌گزیدگی داشتیم که خوشبختانه با اقدامات به موقع همکاران‌مان در واحدهایی تحت عنوان واحد پیشگیری و درمان هاری در شبکه‌های بهداشت و درمان سراسر کشور، از انتقال بیماری و مرگ و میر ناشی از آن پیشگیری شد. بنابراین اگر افراد حیوان‌گزیده به موقع به این واحدها مراجعه کنند، تحت درمان قرار می‌گیرند و با شست و شوی زخم و انجام واکسیناسیون و تزریق سرم ضد هاری از ابتلای آنها به بیماری هاری پیشگیری به عمل می‌آید.
امیری ادامه داد: علیرغم اقدامات مذکور در سال گذشته ۱۲ مورد مرگ ناشی از هاری در کشور داشتیم و از ابتدای امسال نیز پنج مورد مرگ انسانی ناشی از هاری داشتیم. باید به این نکته مهم توجه کرد که نمی‌توانیم مطمئن باشیم که حیوان خانگی احتمال ابتلا به بیماری هاری ندارد و فقط هاری از طریق گزش حیوانات وحشی و یا سگ‌های بلاصاحب و ولگرد روی می‌دهد؛ چراکه سگ و یا گربه خانگی می‌تواند در موقع خروج از خانه توسط حیوان هار دیگری مورد گزش قرار گیرد و ویروس هاری را به خود منتقل کند و به این ترتیب صاحب سگ نیز اگر توسط او گزیده شود و یا حتی خراشی در بدن وی باشد و محل خراشیدگی را سگ بلیسد، امکان انتقال هاری وجود دارد.
وی با بیان اینکه گربه‌ها نیز می‌توانند عامل انتقال هاری باشند، گفت: درباره گربه‌ها باید توجه داشت که با وجود اینکه خیلی عادت به گاز گرفتن ندارند، اما با پنجه‌های خود خراش ایجاد می‌کنند و با توجه به اینکه گربه‌ها پنجه‌های خود را دائما لیس می‌زنند و همین موضوع موجب انتقال ویروس هاری از بزاق آنها به پنجه‌هایشان می‌شود و در چنین شرایطی در صورت پنجه کشیدن و ایجاد خراش بر روی پوست انسان امکان ابتلا فرد مصدوم به هاری وجود دارد.
در صورت حیوان‌گزیدگی چه باید کرد؟
رییس گروه مدیریت بیماری‌های قابل انتقال از حیوان به انسان وزارت بهداشت، در ادامه برای پیشگیری از حیوان‌گزیدگی و ابتلا به هاری توصیه کرد: از نزدیک شدن به سگ‌های ولگرد به شدت بپرهیزید و به هیچ وجه حیوانات را مورد آزار و اذیت قرار ندهید و تحریک نکنید؛ چراکه موجب حمله‌ور شدن و گزش آنها می‌شود. در صورت بروز حیوان گزیدگی اگر امکان دسترسی به مراکز بهداشتی درمانی وجود دارد خود را در اسرع وقت به درمانگاه‌های پیشگیری و درمان هاری برسانید و اگر این کار زمان‌بر است تا زمان رسیدن به مرکز درمانی حتما محل گزیدگی را با آب و صابون بشویید.
چگونگی پیشگیری از انتقال بیماری‌های حیوانات خانگی به انسان
امیری افزود: به عنوان متخصص عفونی توصیه می‌کنم از نگهداری سگ و گربه در منزل پرهیز کنید؛ چراکه هر چقدر هم موارد بهداشتی را رعایت کنید امکان انتقال بیماری از این حیوانات وجود دارد. اما توصیه اکید ما به فردی که تمایل دارد به هر علتی حیوان خانگی نگهداری کند، این است که برای پیشگیری از انتقال بیماری‌های عفونی از حیوانات خانگی به انسان نکاتی را رعایت کند.
وی درباره راه‌های پیشگیری از انتقال بیماری‌های عفونی از حیوانات خانگی به انسان گفت: باید معاینه دوره‌ای و منظم حیوانات توسط دامپزشک انجام شود، تجویز واکسن‌های لازم به حیوانات جهت پیشگیری از ابتلا به بیماری به ویژه واکسن هاری، در صورت بروز هر نوع علائمی از بیماری در حیوانات بلافاصله توسط دامپزشک معاینه و در صورت لزوم تحت درمان قرار گیرند. همچنین کوتاه کردن ناخن حیوانات به ویژه گربه‌ها جهت پیشگیری از چنگ گرفتن و پنجه کشیدن بسیار مهم است. همچنین حیوانات خانگی باید از لحاظ وجود حشرات بر روی بدن‌شان بصورت منظم و مستمر مورد بررسی قرار گیرند. در عین حال از تماس حیوانات خانگی با حیوانات ولگرد و بلاصاحب ممانعت کنید.
این افراد از تماس با حیوانات بپرهیزند
امیری در پایان افزود: از خوردن غذاهای آلوده و مشکوک توسط حیوانات خانگی ممانعت کنید. از تماس مستقیم با خود حیوان یا مواد غذایی وی خودداری و سعی کنید در هنگام تماس از دستکش استفاده کنید. در صورت تماس دست با حیوانات و یا غذا و وسایل آنها حتما دست‌ها را با آب و صابون شسته و با محلول‌های ضد عفونی کننده پایه الکلی ضدعفونی کنید. افراد دارای بیماری ارثی و یا اکتسابی ضعف سیستم ایمنی و زنان باردار از هر گونه تماس با حیوانات خودداری کنند و کودکان و سالمندان بیش از سایرین در مواجه با حیوانات احتیاطات لازم را مراعات کنند.
