علی اکبر صابری متولد 1317 و مقیم کرمان است. او با مطالعه کتاب‌هایی چون «التفهیم» ابوریحان بیرونی، خواجه نصیر توسی، «ادوار» ابومعشر بلخی با علم نجوم باستان آشنا شد. وقتی 42 سال پیش به کرمان منتقل شد، مترصد شد تا این آثار را به زبان قابل فهم امروز درآورد؛ بنابراین کتاب‌ها را گردآوری و به نام «ارمغان نجوم» درخواست چاپ این کتاب را کرد و این کتاب منتشر شد. سپس دوسال بعد جمعی از علاقه‌مندان درخواست کردند تا کتاب به زبان ساده تری بیان شود؛ بنابراین درصدد چاپ کتاب در سال 1352 شمسی برآمد که «اختران لامع» نام گرفت. این کتاب مورد استفاده دانشگاه تبریز قرار گرفت. کتاب فرهنگ اصطلاحات نجومی، تالیف استاد ابوالفضل مصفا، از دانشگاه تبریز، اقدام به چاپ مجدد آن کرد به نام فرهنگ اصطلاحات نجومی و چند صفحه‌ای از کتاب اختران لامع نیز مورد استفاده قرار گرفت. البته از کتاب ارمغان نجوم، در کتاب هزارستان دکتر باستانی پاریزی، یاد شده است. این کتاب مورد توجه نجوم شناسان کشور قرار می‌گیرد و افرادی چون عبدالله نوبخت، حبیب الله نجومی منجم باشی شیرازی و مشفقی در اصفهان که اهل نجوم بودند این اثر را مورد تقدیر قرار دادند. او بعدها در سال 1360 کتاب ادوار جهان خلقت را منتشر کرد و سال 1371 کتاب تاریخ نجوم ملل را به چاپ رساند که نجوم ملت‌ها را در گذر تاریخ مورد بررسی قرار داده است. نجوم ایران باستان، بابل قدیم، یونان، امریکای لاتین و آمریکای مرکزی و آنچه اعتقادات و فرهنگ نجومی ملت‌های آنها مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. و کتاب پنجم که خلاصه مطالب نجومی است به نام آثارالباقیه در سال 1378 منتشر می‌کند. که درباره ايجاد نوروزهای ملل جهان است. گفت‌وگو با این استاد نجوم را پذیرا باشید... • جناب صابری، منظور از نوروزهای جهان چیست؟هر ملتی برای خود، آغاز سالی دارد. و این آغاز سال از یک مبدأ گرفته شده است که سرانجام به امروز رسیده است. مثلا اعراب تاریخ هجری قمری را در نظر می‌گیرند. از روی قمر سالش تغییر می‌کند. سال آنها گردان است و برای خودش آغاز سالی دارد. برای مثال طبق نقویم اسکندری شما سال 365 روز 6 ساعت تمام را دارید. ایران باستان چنین بوده است. سال ناقصه یزدجردی 365 روز بوده است. این موارد همینطوری برای روند شدن وضع نشده است. این موارد عامل سماوی هم داشته است؛ یعنی سیاراتی بوده‌اند که دور آنها 365 روز بوده است و بر اساس حركات افلاك اين سال‌ها تنظيم شده است. متاسفانه اگرچه امروزه سال اسكندري آغاز سالش معلوم است و آن 21 مهرماه است اما سال ايران باستان را نمي‌دانيم كي آغاز 365 روز و 6 ساعت تمام بوده است.
• يعني نتوانستيد محاسبه كنيد؟نتواستم اما ما در تقويم‌ها 365 روز آن را داريم. برخي 2 امرداد ماه را آغاز سالش معين كرده‌اند. اما منظور من از ايجاد نوروز‌ها يعني شناسايي ابتداي سال‌هاست. حالا چه سالهاي گردان و چه سالهاي شمسي خودمان. و چه سالهاي ميلادي. حتي سالهاي ميلادي به اندازه 3 دقيقه و بيست ثانيه از سال شمسي ما بيشتر است. خوب اين موارد با حركات سيارات ارتباط دارد كه من در تحقيقات خودم به نتايجي هم رسيده ام.
• الان وضعيت نجوم در كشور در چه وضعيتي است؟بخش فيزيك دانشگاه، تدريس آن را بر عهده دارد. ولي جنبه هيئت آن مورد تدريس قرار مي‌گيرد. يعني آسترونومي را درس مي‌دهند و نه آسترولوژي. هدف من اين است كه بايد آسترونومي با آسترولوژي تدريس شود ونتيجه‌اي هم از اين حركات سماوي اخذ شود.
• امروزه سردمدار آسترولوژي در دنيا كدام كشورها هستند؟در هند، آمريكا و انگلستان هم تدریس می‌شود ولی در ایران به آن صورتی که باید آنالیز شود و همزمان با فرمول و تاثیرات بیان شود، کمتر کار شده است. مثلا فرض کنید در پزشکی سنتی خاصیت گل گاو زبان را بیان می‌کنند، در حالی که خاصیت شمس در آسمان مغفول مانده است. نیروی جاذبه ماه در جذر و مد‌ها اثر دارد. همین طور که شناخت جاذبه و شناختن وقت و زمان از دو کوکب خورشید و ماه منتج می‌شود و برای هنگام فرائض دینی به کار می‌آید نه تنها برای این امر، بلکه از نظر جامعه شناسی برای زلزله‌ها و تحرکات زمین قابل بررسی است.
• درباره زلزله در کتاب ادوار جهان خلقت، بررسی‌هایی داشتید؛ در این باره صحبت بفرمایید. من 60 منحنی زلزله در 60 سال اخیر پیش از انتشار این کتاب را بررسی کردم. مدار سيارات را نوشتم؛ اينكه چه زماني اين زلزله‌ها روي داده است و چه مكاني روي داده است را قيد كرده‌ام.
• بررسي شما نگاه به قهقراست، آيا مي‌شود زلزله‌ها را به گونه‌اي با حركات اجرام سماوي پيش بيني كرد؟بله. وقتي ضابطه و فرمولي را ارائه مي‌دهيم، چه براي گذشته چه براي آينده مي‌توان نظر داد.
• براي آينده شما براي تهران زلزله‌اي مشاهده مي‌كنيد؟برای تهران خطر زلزله‌اي به آن صورت در 10 سال آینده وجود ندارد. شايعه‌ها بي اساس است. يك سري ضوابطي گذاشته شده است، همانطوري كه يك سري ضوابط براي جذر و مد‌ها داريم.
• زودترين زلزله‌اي كه براي فلات ايران متصور هستيد از نظر آسترولوژي، در كجا رخ خواهد داد؟ظاهرا اگر اشتباهي در محاسبات نكرده باشم، قراني از زحل و مريخ در برج ميزان قرار بگيرد، تحقيق من اعلام مي‌كند كه امكان بيشتري در محيط كرمان وجود دارد كه محل سكونت من در كرمان هم هست!
• چه زماني؟همين امسال نزديك به يك ماه ديگر. زحل با مريخ در ميزان مقارن مي‌شود و علت آن هم اين است كه موضع ماه گرفتگي و خورشيدگرفتگي‌ها در تيرماه است. در برج سرطان در زاويه نود درجه كه مي‌شود برج ميزان. و من زواياي نود درجه آن و نمودارهاي آن را ترسيم كرده‌ام.
• واضح‌تر مي‌فرماييد؟وقتي بين دو جرم سماوي، نود درجه فاصله بشود، مثل تربيع اول بشود، خورشيد و ماه، مثل زلزله چين در دوسال پيش. ارديبهشت ماه در تربيع اول زلزله چين رخ داده است. ماه آمده است در زاويه نود درجه در فاصله محور خورشيد پيدا كرده است نشانگر زلزله است. حال اگر اين زلزله‌ها در زاويه نود درجه زحل باشد ترجيح دارد. من زلزله بم را پيش از وقوع نمودارش را ترسيم كرده بودم. بم، مريخ در حمل بوده در لحظه وقوع زلزله، و زحل در چهارم بوده و ماه هم در چهارم برج ذنب بوده است. زلزله طبس را هم نمودارش را دارم و ديگر زلزله‌هاي معروف. بويين زهرا و بيرجند.
• زلزله هاييتي را هم بررسي كرده‌ايد؟معمولا تجربه‌اي كه من دارم يك ماه بعد از آتشفشان، زلزله هم خواهد بود و همچنين بارندگي‌ها و سيلاب‌هاي بسیار شديد كه در يك منطقه واقع مي‌شود، بعد آن متعاقبا زلزله در جاهاي ديگري رخ مي‌دهد.
• اين تظاهرات باليني خود زمين است ما داشتيم درباره آسترولوژي صحبت مي‌كرديم. آيا در 10 سال اينده از نظراسترولوژي پديده قابل تأملي داريم؟خير هرچند كه من طالع تهران را نمي‌دانم. طالع برخي از شهرها را من ندارم. مثلا در كتاب التفيهم ابوريحان بيروني، مي‌نويسد برج ميزان منسوب به كرمان هم هست. يا مي‌نويسد عطارد و جدي منسوب به هند است. يا مي‌نويسد شمس و دلو منسوب به فارس است.
• چه ميزان از اين مباحث به خرافات نزديك است؟براي من اين مباحث از خرافات تفكيك شده است. وقتی مشاهد ه می‌کنیم که واقعیات با نمودار‌ها منطبق می‌شود، به درستی آن پی می‌بریم. یعنی بر اساس تجربه هم بوده است.
• درباره بحث طالع موالید چه نظری دارید؟هر مولودی خود یک طالع مستقل دارد. موالید در بروج دوازده گانه قرار می‌گیرند که اجرام اسمانی بر آنها اثر می‌گذارند. الان که می‌گوییم زحل در میزان است کلیه موالیدی که دارای طالع میزان هستند، نه بروج دیگر بیشتر متاثر می‌شوند.
• جدای از این بحث پرسش من این است که چرا دانشمندان مثلا دانشگاه کپلر بر اساس علم آسترولوژی خبر از وقوع زلزله نمی‌دهند؟ با توجه که رسانه‌ها در آنجا مدعی آزادی بیان هستند، ما هیچ نتیجه علمی از این نوع پیشگویی‌ها مشاهده نمی‌کنیم. احساس می‌کنم نوعی محافظه کاری از طرف خود دانشمندان این رشته وجود داشته باشد.
در نجوم هند آسترولوژی تحقیق می‌شود ولی شاید تمرکز آنها به جای زلزله بر روی طالع افراد بوده است.
12 برج دیگر طالع را شاید کمتر مورد توجه قرار داده‌اند.
• ما در هاییتی مرگ تلخی را شاهد بودیم. آیا محافظه کاری دانشمندان کشورهای دیگر تا به این اندازه است؟من اطلاعی ندارم و تحقیقات خودم را ارائه می‌کنم. نمی‌دانم آنها چه کرده‌اند. البته من بیشتر میل به پیدا کردن قواعد زمان و مکان زلزله داشتم تا پیش بینی. من در پیش بنی نمی‌توانم دقیقا بگویم در کجا رخ می‌دهد.
• نظر شما با توجه به علمی که دارید، درباره جبر واختیار چیست؟نه جبر است و نه اختیار؛ بلکه بین الامرین است. خدا افسارمان را بر گردنمان نینداخته است که هر کاری که بخواهیم بکنیم، ولی درعین حال جبر مطلق هم نیست. قادر نیستم جلوی فرارسیدن زمستان را بگیرم اما می‌توانم خود را آماده زمستان کنم.
• گویا با توجه به اهمیت صحت و سقم مناسبت‌های مذهبی بر اساس تقویم قمری و انطباق با تقویم شمسی، تقویم امسال را نیازمند به تصحیح می‌دانید؟برای فرایض دینی، اسلام دستور جامع دارد و تابع جماعت است. یدالله مع الجماعه. خدمت حضرت امام صادق (ع) روایت است که عرض شد که آیا امروز عید فطر است؟ ایشان گفتند بروید ببینید خلیفه چه می‌کند. آیا عید گرفته است یا خیر؟ مسلمانان در یک روز متحد و منسجم عید می‌گیرند. این مساله با حساب فرق می‌کند.
ولی بحث من بر سر این است که اختلاف تقویم حل شود. تقویم باید اصلاح شود. تقویم سال گذشته ایران را هفت درجه کشیدند جلو و بازهم اختلاف دارد.
• یعنی چه؟اگر آمده‌اند به فرض در سال 1388 قمر در موضع 20 درجه دلو بوده امسال آمده‌اند همان را 7درجه کرده‌اند یعنی 27درجه کرده‌اند، باز هم به اختلاف برخورد کرده‌ایم.
• این منجر به چه می‌شود؟ یعنی اگر فردا به فرض عید قربان باشد، یعنی از لحاظ تقویمی منطبق نیست؟عرض کردم که از لحاظ دینی ما صحبت نمی‌کنیم، بلکه از نظر اجرام سماوی منطبق نیست؛ اختلاف ایجاد شده است.
• خوب این باعث اختلاف بین مسلمین نمی‌شود؟خیر، اسلام دین جماعت است. وقتی شما فرادا نماز می‌خوانید بعد امام جماعت وارد می‌شود نماز را به این امام اعاده می‌کنید. یک عید باید باشد نه 10 تا عید. اگر همگان از یک عید تبعیت کنند چه اشکالی دارد؟
• چه چیز باعث شد که چنین اختلافی در تقویم قمری را دریابید؟از نظر علمی روز سیزده رجب امسال اعلام شد که ماه گرفتگی حادث شده است. و البته ماه هم گرفته بود. ولی مسأله این است که ماه تا بین زمین و خورشید قرار نگیرد، ماه گرفتگی انجام نمی‌شود و تا زمین بین خورشید و ماه قرار نگیرد، خورشید نمی‌گیرد.
حالا وقتی زمین بین خورشید و ماه قرار گرفت، خسوف رخ می‌دهد. پس باید نیمه کاملی باشد؛ یعنی نیم صفحه‌ای به وجود آمده باشد که زمین وسط باشد. اشتباه از علما نیست و دعوایی مذهبی نیست بلکه بحث ما دانش نجوم است. صحبت من این است.
یعنی امروز باید سه شنبه 8 تیرماه 1389 معادل 18 رجب 1431 هجری قمری باشد که معتقدم به اشتباه 16 رجب درج شده است.
یعنی هر روز قمری ماه 30 تا 12 درجه از خورشید فاصله می‌گیرد تا دوباره در دور مجدد تقارن با خورشید پیدا کند. امروز که 17 روز تمام از ماه گذشته است، 17 تا 12 درجه به زاویه خورشید باید اضافه شود.
طول ماه قمری دقیقا 29 روز و 12 ساعت و 44 دقیقه است. البته این میانگین است و نوسان هم دارد. مثل ماه‌های شمسی که نوسان دارد مثل روز و شب که در تابستان و بهار نوسان دارد اما این نوسانات خیلی زیاد محسوس نیست. روزی 12 درجه میانگین است و اگر تند حرکت کند، اگر 13 درجه کند حرکت کند، روزی 11 درجه فاصله می‌گیرد.
گفت‌وگو از: هومن ظریف 
