قوی سپید روس ها؛ بزرگ‌ترین بمب‌افکن فراصوت جهان

به گزارش «تابناک» به نقل از مجله تصویری سلاح، بمب افکن راهبردی توپولوف تو-۱۶۰ با نام مستعار "قوی سپید" و اسم رمز "بلک‌جک" در ناتو یکی از ویرانگرترین پرنده‌های نظامی روسیه محسوب می‌شود. با برد پرواز طولانی و قابلیت رها کردن تسلیحات هسته‌ای از آسمان، تو-۱۶۰ همچنان بزرگ‌ترین و سریع‌ترین بمب افکن فراصوت در حال خدمت جهان است.

توپولوف تو-۱۶۰ محصولی است که ساخت آن ریشه در رقابت تسلیحاتی دوران "جنگ سرد" دارد. در شرایطی که کرملین در دهه ۱۹۶۰ موشک‌های بالستیک قاره‌پیما را گزینه‌ای کاربردی‌تر برای استفاده از تسلیحات هسته‌ای در مقایسه با بمب افکن‌های سنگین در نظر گرفت، اما توسعه یک بمب افکن راهبردی فراصوت برای رقابت با بمب افکن اکس‌بی-۷۰ والکری نیروی هوایی آمریکا که توانایی پرواز با سرعت ۳ ماخ را داشت، در دستور کار روس‌ها قرار گرفت.

هنگامی که پروژه ساخت بمب افکن والکری لغو و با پروژه کمتر جاه‌طلبانه بمب افکن بی-۱ جایگزین شد، دولتمردان روس از شرکت توپولف خواستند تا رقیبی برای این بمب افکن جدید تولید کند.

بمب افکن تو-۱۶۰ نخستین پرواز خود را در دسامبر ۱۹۸۱ انجام داد و در سال ۱۹۸۷ خدمت عملیاتی خود را آغاز کرد. این بمب افکن غول‌پیکر با وزن خالی ۱۲۹ تن دارای چهار پیشرانه عظیم توربوجت پس‌سوز فوق قدرتمند کوزنتسف ان‌کی-۳۲ بود که در بدنه‌ای با بال‌های غول‌پیکر متحرک قرار می‌گرفتند.

فاصله بین دو نوک بال تو-۱۶۰ در حالت باز به ۵۵ متر می‌رسد.

بال‌های غول پیکر تو-۱۶۰ می‌توانند در سه حالت قرار بگیرند: حالت کاملا باز در زاویه ۲۰ درجه برای به حداکثر رساندن نیروی برخاست، سپس حرکت به عقب در زاویه ۳۵ درجه برای کاهش نیروی پسا طی پرواز با سرعت زیر صوت، و جمع شدن در زاویه ۶۵ درجه هنگام پرواز با سرعت ۲.۰۵ ماخ با کمک پس‌سوزها. ویژگی‌های آیرودینامیکی ناپایدار بدنه هواپیما به طور خودکار توسط یک سامانه پرواز با سیم جبران می‌شود.

بمب افکن تو-۱۶۰ می‌تواند سوخت کافی برای پروازی ۷۵۰۰ مایلی (۱۲۰۷۰ کیلومتر) را حمل کند و در صورت نیاز امکان سوخت گیری هوایی می‌تواند برد پرواز بیشتری به آن ببخشد. چهار خدمه در ماموریت‌های دوربرد در کابین تو-۱۶۰ قرار می‌گیرند که خلبان و کمک خلبان در قسمت جلو و کنار هم می‌نشینند و دو ناوبر متخصص در زمینه تسلیحات و سامانه‌های دفاعی نیز به صورت جداگانه در محل خود قرار می‌گیرند.

توپولوف تو-۱۶۰ همزمان با بمب افکن آمریکایی فراصوت بی-۱ بی لنسر وارد خدمت در نیروی هوایی روسیه شد و از نظر ظاهری تا حدی شبیه به این هواپیما بود، اما اندازه بسیار بزرگ‌تر و بیشینه سرعت بسیار بیشتر، آن را از بی-۱ متمایز می‌کرد. با این وجود، بمب افکن آمریکایی لنسر سطح مقطع راداری کمتر و توانایی حمل طیف گسترده‌تری از تسلیحات را داشت.

اگرچه توپولوف تو-۱۶۰ قادر به انجام حملات متعارف است، اما مهم‌ترین ماموریت برای آن نزدیک شدن به آمریکای شمالی برای رها کردن موشک‌های کروز مجهز به کلاهک‌های هسته‌ای محسوب می‌شد و البته همچنان نیز همینطور است.

برای جلوگیری از فرسودگی خدمه در چنین ماموریت‌های طولانی مدت، طراحان تو-۱۶۰ صندلی‌های این هواپیما را به ماساژور مجهز کرده و یک آشپزخانه کوچک و یک توالت برای آن در نظر گرفتند.

خلبان تو-۱۶۰ می‌تواند برای کاهش احتمال شناسایی توسط رادار‌های دشمن در ارتفاع کم پرواز کند که رادار سوپکا به منظور پرهیز از برخورد با زمین به وی کمک می‌کند.

در صورت شناسایی هواپیما نیز به خدمه هشدار داده می‌شود و در این مرحله آن‌ها می‌توانند از یک جمر رادار و روشن کردن پس‌سوز‌ها برای رسیدن به سرعت دو ماخ و گریز از رهگیر‌ها استفاده کنند.

دو محفظه ۱۱ متری تسلیحات با ظرفیت حمل تا ۱۲ موشک کروز کی‌اچ-۵۵ با کلاهک‌های جنگی ۲۵۰ کیلوتنی از دلایل اصلی شکل‌گیری توپولوف تو-۱۶۰ بود. در واقع، رنگ سفید نمادین این بمب افکن برای انعکاس تشعشعات گرمایی ناشی از انفجار هسته‌ای طراحی شده است.

تو-۱۶۰ می‌تواند کلاهک‌های جنگی متعارف نوع کی‌اچ-۵۵۵، و کی‌اچ-۵۵ اس‌ام با برد ۳۰۰۰ کیلومتر را نیز حمل کند.

توانایی حمل تا ۲۴ موشک هواپرتاب کی‌اچ-۱۵ با برد ۱۸۶ مایل (۳۰۰ کیلومتر)، امکان حمله به گروه‌های حمله ناو هواپیمابر آمریکا در سراسر جهان را برای تو-۱۶۰ فراهم می‌کند.

روسیه توجه ویژه‌ای به بروزرسانی بمب افکن تو-۱۶۰ داشته است. بر همین اساس، برنامه مدرن‌سازی تو-۱۶۰ به تو-۱۶۰ ام ۲ دنبال می‌شود و در همین راستا پیشرانه‌های ان‌کی-۳۲-۰۲ با مصرف سوخت بهینه‌تر روی این هواپیما‌ها نصب شده که انتظار می‌رود برد پروازی را تا بیش از ۶۰۰ مایل (۹۶۶ کیلومتر) افزایش دهد.

سامانه ناوبری ماهواره‌ای گلوناس، کابین شیشه‌ای دیجیتالی و رادار AESA جدید از دیگر بروزرسانی‌های انجام شده هستند.

برای کاهش سطح مقطع راداری نیز از مواد جاذب در بدنه استفاده شده است. در نهایت، امکان استفاده از موشک‌های کی‌اچ-۱۰۱ و ۱۰۲ و احتمالا موشک فراصوت کینژال، تو-۱۶۰ را به پرنده‌ای توانمندتر با قابلیت بقای بیشتر تبدیل می‌کنند.