به گزارش «تابناک»، یکی از معضلات پوستی شایع نوجوانان آکنه یا جوش غرورجوانی است. معمولاً درمان این جوش‌ها با آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی با موضعی ظرف چند ماه انجام‌پذیر است.
اما گاهی اوقات بیمارانی را می‌بینیم که صورت و پشت‌شان پراز جوش‌های بزرگ و کیست‌های ملتهب است که به درمان‌های ساده جواب نمی‌دهد. گاهی بیمارانی را ویزیت می‌کنیم که جوش‌های ملایمی دارند ولی این جوش‌ها مدت‌ها به داروهای روتین جواب نداده و برای بیمار عذاب‌آور شده‌اند یا جوش‌هایی که درسطح پوست چاله می‌گذارند.
دراین موارد متخصصان پوست دارویی به نام آکوتان (ایزوترتینوین) را که از مشتقات ویتامینA می‌باشد تجویز می‌کنند. دراین مقاله به بررسی نحوۀ مصرف، عوارض ، تداخل و خطرات قرص آکوتان با نام تجاری نورم اسکین و رواکــوتان خواهیم پرداخت .
* آکوتان یا رواکوتان چیست ؟
یکی از درمان های قدیمی آکنه ویتامینA است. ویتامینA با دوز بالا مثلاً ۵۰۰۰۰۰ واحد در روز باعث کاهش چربی پوست و بهبود آکنه می‌شود. چون این میزان ویتامینA ممکن است موجب خشکی شدید موها و حتی علائم مسمومیت شود محققان به سراغ مشتقات ویتامینA رفتند که با دوز کمتر و عوارض کمتر همان تأثیر راداشته باشد.
اکوتــان یا رواکــوتان درسال 1982 توسط کمپانی سـوئیسی() Roche تولید شد. این شرکت اولین تولید کننده و توزیع کنندۀ اکوتان در دنیا محسوب می‌شود.
امروزه این دارو با نام‌های تجاری مختلف مانند اکنــوترن، دکــوتان، اوراتـان و نورم اسکین توسط، شرکت‌های دارویی دیگر تولید می‌شود. قابل ذکر است که شکل موضعی اکوتان با نام پماد ایزوترکس یــا ایزوترکسین(ترکیب با اریترومایسین)توسط شرکت استیفل () Stiefel تولید شده است. آکوتان یا رواکوتان گونه ای از ویتامین A هستند که شبب کاهش ترشح چربی توسط غدد روی پوست می شوند و به بازسازی پوست سرعت می بخشند . آکوتان یا رواکوتان برای درمان آکنه به کار می رود و اغلب اوقات به عنوان آخرین قدم درمان آکنه پس از سایر داروها و آنتی بیوتیک ها به کار می رود .
* عوارض مصرف آکوتان ، روآکوتان یا نورم اسکین :
اکوتان یا رواکوتان یا همان نورم اسکین نیز همانند هر داروی دیگری دارای عوارض جانبی است. اما با توجه به اینکه آثارمفید این دارو قابل چشم‌پوشی نیست لذا تأکید می‌شود که بدون شک و حتما این دارو تحت نظر پزشک متخصص پوست مصرف شود تا باکمترین عارضه، بیشترین فایده نصیب بیماران شود.
یکی از عوارض جانبی اکوتان یا رواکوتان یا همان نورم اسکین که به دوز دارو بستگی دارد و مسمومیت است که همانند مسمومیت با ویتامینA می‌باشد. اغلب این عوارض جزئی بوده وبا کاهش دوز یاقطع دارو برطرف می‌شود. البته ممکن است برخی از عوارض اکوتان یا رواکوتان یا همان نورم اسکین مانند خشکی پوست یا چشم تامدت‌ها پس از قطع دارو ادامه یابد. اما در سال 2010 فهرستی از عوارض رواکوتان ، ساخت شرکت Roche اعلام شد که به سه دستۀ شایع ، نادر و بسیار نادر تقسیم بندی شد . توجه داشته باشید این عوارض تمامی بیماران مشاهده نمی‌شود .
آکوتان یا روآکوتان ممکن است تاری دید به همراه داشته باشد که از رانندگی به ویژه در شب پرهیز نمایید .
- عوارض شایع مصرف آکوتان ، روآکوتان یا نورم اسکین :
• خشکی‌پوست
• خشکی لبها
• درماتیت
• کیلیت (خشکی وترک خوردن لب)
• خارش، پوسته‌ریزی، قرمزی، شکنندگی پوست
• خشکی‌چشم
• تحریک چشم
• التهاب لبۀ پلک و ملتحمه
• دردهای ماهیچهیی و مفصلی(درصورت نیاز باید فعالیت فیزیکی کاهش پیدا کند)
• کمردرد
• افزایش آنزیم‌های کبدی
• افزایش میزان قند وکلسترول و تری‌گلیسرید خون وکاهش HDL،
• سردرد
• خشکی بینی
• خونروی از بینی
• التهاب‌حلق
• کم‌خونی
• افزایــش تعداد گلبــــــول‌های قرمز
• کاهش نوتروفیل‌ها و افــزایش یا کاهــش پـلاکـــت‌ها
•افـــــزایش سدیمانتاسیون
• ظهور خون یا پروتئین در ادرار
• به دلیل آن که اکوتان درشیرترشح می‌شود نباید در دوران شیردهی از این دارو استفاده شود چون امکان آسیب رسیدن به کودک وجود دارد.
- عوارض نادر مصرف آکوتان ، روآکوتان یا نورم اسکین :
• حساسیت یا آلرژی پوستی
• ریزش موهای سر
• افسردگی
•اضطراب
• تمایل به رفتار خشونت‌آمیز
- عوارض بسیار نادر مصرف آکوتان ، روآکوتان یا نورم اسکین :
• عفونت باکتریایی درپوست و مخاط
• برجستگی غددلنفاوی
• دیابت (با تشنگی زیاد مشخص می‌شود)
• افزایش اسیداوریک خون
• رفتارهای غیرطبیعی
• سایکوز، خودکشی، افزایش فشار داخل جمجمه (سردرد،تهوع و استفراغ و تاری دید ازعلائم آن است)
• تشنج
• خواب آلودگی
• سرگیجه
• تاری دید، آب‌مروارید، اشکال درتشخیص رنگ‌ها یاکوررنگی
• عدم تحمل لنزچشمی
• کدورت قرنیه
• کاهش دید درتاریکی
• التهاب قرنیه
• تورم ته چشم
• حساسیت چشم به نور
• اختلال بینایی
• اختلال‌شنوایی مثلاً احساس زنگ زدن درگوش
• واسکولیت مانند گرانولوماتوز وگنر
• اسپاسم برونش وتنگی نفس درافرادی که آسم دارند
• خشونت صدا، خشکی‌گلو
• کولیت یا التهاب روده
• خونروی گوارشی، اسهال خونی
• تهوع
• پانکراتیت،
• هپاتیت (زرد شدن پوست و چشم و احساس خستگی)
•آکنه حاد و تشدید آکنه
• قرمزی صورت
• اختلالات مو
• بروز حساسیت دارویی به شکل دانه‌های پوستی
• پرمویی درخانم‌ها
• تغییر شکل ناخن و عفونت اطراف ناخن ها
• حساسیت پوست به نورآفتاب (باید از ضدآفتاب مناسب استفاده‌کنند)
• تیرگی پوست
• افزایش تعریق بدن
•آرتریت،
• رسوب کلسیم در رباط ها
• بسته شدن پیش از موعد صفحات رشد استخوانی
• درد و التهاب تاندون‌ها
• اگزوستوز
• هیپراستوز
• استئوپنی یا کاهش چگالی استخوان
• گلومرولونفریت
•احساس کسالت،
• افزایش آنزیم CPK
شایع‌ترین عارضۀ جانبی آکوتان خشکی پوست،لبها و چشم‌هاست. بیماران ناچارند از کرم‌های مرطوب‌کننده برای چرب کردن پوست و لب و از قطرۀ اشک مصنوعی برای مرطوب کردن چشم استفاده کنند.
اگر عوارض جانبی خیلی بیمار را اذیت کند دارو با دوز کمتر مثلاً نصف دوز اصلی تجویز می شود ولی باید دورۀ درمان را طولانی‌تر کرد و گرنه احتمال دارد دوباره جوش‌ها ظاهر شوند.
به ندرت امکان دارد اکوتان در نوجوانان باعث بسته شدن زودرس صفحات رشد و توقف رشد استخوان‌های بلند بشود. علت این عارضه عدم تشکیل غضروفهای جدید درصفحات استخوانی است.
یکی دیگر از عوارض بسیارنادر اکوتان بیماری التهابی روده شامل کرون وکولیت است. درسال2009 شرکت Roche به دلیل محکومیت به پرداخت غرامت‌های چندمیلیون دلاری به مصرف‌کنندگانی که دچار بیماری التهاب روده شده بودند تصمیم گرفت تولید وتوزیع اکوتان درآمریکا رامتوقف کند.
- خطرناک‌ترین عارضه مصرف آکوتان ، روآکوتان یا نورم اسکین :
معروف‌ترین و خطرناک‌ترین عارضۀ اکوتان ناهنجاری جنینی است. این دارو درگروه Xقراردارد یعنی مصرف آن در 9 ماه بارداری ممنوع است. توصیه اکید می‌شود خانم‌ها قبل از شروع درمان و در طول درمان تست‌دقیق بارداری انجام دهند. لازم است خانم‌های جوان از یک ماه قبل از شروع درمان تایک ماه پس ازپایان درمان به طور هم زمان از دو روش جلوگیری از بارداری مطمئن (مانند قرص‌های جلوگیری یا ) IUD استفاده کنند. میزان نقص جنین درخانم‌های بارداری که اکوتان مصرف می نمایند ، حدود۳۰٪ است درحالی که درحالت عادی۳ تا ۵٪ است.
- برخی از نقص‌های جنینی شایع عبارتند از:
• اختلال بینایی و شنوایی
• بدشکلی یافقدان لالۀ گوش
• سرکوچک
• فک کوچک
• شکاف‌کام
• عقب‌ماندگی ذهنی
• ناهنجاری‌های قلبی خطرناک
• تجمع مایع دراطراف مغز
و نشانه های متعدد دیگر...
- اگر در دورۀ درمانی اکوتان بارداری رخ دهد :
اگرخانمی درطول درمان با اکوتان یا رواکوتان یا نورم اسکین، باردار شود باید بلافاصله دارو را قطع کرد وبانظر پزشک معالج درسه ماهۀ دوم بارداری سونوگرافی انجام دهد. بسیاری از ناهنجاری‌های جنینی درسه ماهۀ دوم قابل تشخیص هستند. متأسفانه عقب‌ماندگی ذهنی و مشکلات یادگیری پیش ازتولد قابل تشخیص نیست.
براساس آمار میان سال‌های 1982 تا2003 بیست هزار زن درآمریکا درحین مصرف اکوتان باردار شده‌اند. اکثر این بارداری‌ها منجر به سقط شده است. حدود 160 نوزاد با نقص مادرزادی به دنیا آمده‌اند.
مصرف‌کنندگان اکوتان مجاز نیستند تایک ماه پس از قطع دارو خــون اهدا کنند زیرا ممکن است خون آنان به یک زن باردار منتقل شود و فرزند او دچار ناهنجاری مادرزادی شود.
* عوارض مصرف آکوتان ، روآکوتان یا نورم اسکین در مردان :
اکوتان درمایع منی مردان ترشح می‌شود ولی مقدار منتقل شده آن به زن حدود یک میلیون برابر کمتر از دوز خوراکی است و هیچ‌گونه تأثیری روی جنین نخواهد گذاشت.
* تاثیرمصرف آکوتان یا روآکوتان در افسردگی :
بررسی های علـمی نشان می‌دهد که مصرف اکوتان به ندرت با علائم روانی ازقبیل افسردگی، افکار خودکشی، اقدام به خودکشی وسایکوز همراه است. افسردگی با نشانه هایی مانند غمگین بودن دائمی، بی‌حوصلگی و احساس پوچی مشخص می‌شود.
درچند سال گذشته بررسی‌های زیادی پیرامون علت بروز افسردگی انجام شده‌است ولی مکانیسم دقیق آن هنوز ناشناخته است. نتایج بررسی‌ها درموش‌ها نشان می‌دهد که اکوتان یا روآکوتان تکثیر سلول‌ها در بخش‌هایی از مغز مانند هیپوکامپ و هیپوتالاموس را کاهش می‌دهد.
نتایج تحقیق دیگری نشان می‌دهد که اکوتان یا روآکوتا یا نورم اسکین میزان سروتونین درسیناپس‌ها را کاهش می‌دهد. حتی ممکن است شکل نورون‌های مترشحۀ سروتونین تغییر کند.دریک تحقیق تصویربرداری از مغز بیماران مصرف‌کننده اکوتان باتکنیک PET نشان داد که فعالیت قشر مغز در لوب پیشانی حدود20 درصد کم تر شده است. نکتۀ جالب آن بود که این بیماران علائم افسردگی نداشتند.
* روش مصرف آکوتان یا روآکوتان :
درتمام دنیا تجویز آکوتان یا روآکوتان یا نورم اسکین فقط بامهر متخصصان پوست و مو مجاز است و بیمه‌ها نیزدر این خصوص سخت‌گیری می‌کنند. برای نمونه سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) وب سایتی طراحی کرده که متخصصان پوست مشخصات بیماران خود را درآن سایت ثبت می‌کنند و داروخانه قبل از تحویل دارو نام بیمار را درآن سایت کنترل می‌کند. در ضمن پزشک مجاز نیست درهر نوبت بیش از۳۰ کپسول تجویز نماید . بیمارنیز موظف است ظرف یک هفته دارو را تهیه کند در غیراین صورت باید مجدداً به متخصص مراجعه کرده و نسخۀ جدید دریافت نماید.
دورۀ مصرف اکوتان بسته به شدت جوش‌ها و وزن بیمار از۶ ماه تا یک سال متغیر است. پس از تکمیل دوره‌ی درمان در ۴۰ ٪ از بیماران جوش‌ها به طور کامل ودائمی ازبین می‌روند و در ۴۰٪ دیگر امکان عود جوش‌های ملایم وجود دارد که نیازبه اکوتان نداشته و با داروهای معمولی درمان می‌شود. اما در ۲۰٪ از بیماران جوش‌های شدید عود می‌کند که لازم است برای آن ها دورۀ دوم درمــان بــا آکـوتــــان انـــجـام شـود.
همواره آکوتان یا روآکوتان را با یک لیوان کامل آب میل نمایید تا کپسول در مسیر مری باقی نمانده و موجب التهاب نگردد . کپسول را بلافاسله قورت دهید و از جویدن آن پرهیز نمایید . در ابتدای روند درمانی ممکن است نشانه های آکنه شدیدتر گردد ، اما به مرور زمان بهبود خواهند یافت .
این دارو چون ازچند طریق روی عوامل ایجاد‌کنندۀ آکنه اثر می‌کند از داروهای دیگر مانند آنتی‌بیوتیک‌ها متمایز است وتأثیر بیشتری درآکنه ندولوکیستیک دارد. اکوتان اندازه‌ی غددچربی پوست و میزان ترشح آنها را کاهش می‌دهد.گرچه دارو روی تولید چربی موقت است ولی بهبود جوش‌ها کامل و دائمی است اکوتان اثرات ضدمیکروبی علیه باکتری مولد جوش یا پروپیونیوم آکنه هم دارد.
اگر نوبتی از زمان مصرف اکوتان یا روآکوتان را از دست دادید یا فراموش نمودید ، به سراغ وعدۀ بعدی رفته نیازی به مصرف اضافه جهت جبران دارو نیست .
- مصرف بیش از حد یا اووردوز آکوتان ، روآکوتان یا نورم اسکین :
• سردرد
• گیجی
• تهوع
• دل درد
• سوزن سوزن یا داغ شدن پوست
• تورم لبها
• عدم تعادل
* تداخل دارویی در آکوتان ، روآکوتان یا نورم اسکین :
پزشک همواره از تداخلات دارویی داروها به ویژه این گروه از داروها آگاه است و بیمار حتما باید پزشک خود را از هرگونه دارویی ( گیاهی ، ویتامین و ...) که مصرف می نماید آگاه سازد . به یاد داشته باشید که هیچ زمان بدون هماهنگی با پزشک این دارو را مصرف ، قطع یا تغییر ندهید .
آکوتان متابولیسم کبدی داشته و عمرنیمۀ آن ۱۰ تا ۲۰ ساعت است. بهتر است دارو بعد از غذا به ویژه غذای چرب مصرف شود تا جذب آن افزایش یابد. بیماران مراقب تداخلات دارویی باشند. درطول درمان با آکوتان از مصرف موارد زیر خودداری نمایید :
1. آنتی‌بیوتیک‌های خانواده تتراسایکلین ( demeclocycline ، doxycycline ، minocycline )
2. مولتی ویتامین‌های حاوی ویتامینA مانند آسیترتین و بکزاروتن
3. داروهای گیاهی مختلف
4. داروهایی که سبب استخوان زدایی می گردد از جمله داروهای گروه ضد تشنج مانند فنی توئین ، کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون
در دورۀ درمان با آکوتان یا روآکوتان اگر مجبور به آغاز دارویی جدید شدید یا هرگونه خونریزی مشاهده نمودید پزشک را از این موضوع آگاه سازید .
استفاده از هرگونه واکس بردارندۀ مو ( wax hair removers ) یا درم ابریژن یا لیزر درمانی پوست همزمان با مصرف آکوتان و 6 ماه پس از پایان دورۀ مصرف مجاز نیست زیرا سبب ایجاد خراش و زخم می گردد .
از در معرض نور خورشید قرار گرفتن و هرگونه اقدام برای برنزه کردن پوست با اشعه های فرابنفش پرهیز نمایید . آکوتان سبب حساس شدن پوست نسبت به نورخورشید گردیده و سوختگی پوست ممکن است رخ دهد .
منبع: پزشکی امروز
