آثار باستانی ایران برای موزه آقاخان قاچاق شده است؟!

با افتتاح موزه آقاخان در تورنتو‌ کانادا، از گنجینه این موزه رونمایی شد؛ گنجینه‌ای که مشتمل بر آثار بسیار گرانبهایی از فرهنگ کشورهای خاورمیانه و شاخ آفریقا به عنوان مبدأ و بزرگ‌ترین منطقه مسلمان‌نشین از گذشته تاکنون در آن نهفته است؛ اما آیا این آثار از راه‌های مشروع به دست آمده یا نوادگان حسن صباح به قاچاق اشیای عتیقه روی آورده‌اند؟

به گزارش «تابناک»، موزه آقاخان که کلید ساختش را استفان هارپر، نخست وزیر کانادا با زمینی وسعت هفت هکتار زده بود، سرانجام در روزهای اخیر با صرف اعتباری سیصد میلیون دلاری در کنار مرکز اسلامی آقاخان در تورنتو‌ کانادا تکمیل و افتتاح شد تا مرکزی تازه و مدرن برای مدیریت مهاجران پیوسته به فرقه اسماعیلیه نزاری یا‌‌ همان فرقه حسن صباح باشد.

این موزه که متمرکز بر فرهنگ ‌و هنر تمدن اسلامی در گستره جغرافیایی اسلام است، مشتمل بر آثار باستانی و اشیای بسیار ارزشمند خاورمیانه، در مجموع آثاری متعلق به ایران، افغانستان، مصر، مراکش، ترکیه، عراق، اندونزی، سوریه، هند، اسپانیا، ایتالیا و حتی چین است و ظاهراً سیاست کنونی این مجموعه، توسعه سریع است و به همین دلیل، احتمالاً گنجینه این مجموعه با تکیه بر ثروت میلیارد دلاری آقاخان‌ها، به سرعت رو به گسترش خواهد نهاد.

در این موزه هزاران اثر بی‌نظیر از جمله نسخه‌های بسیار ارزشمند از شاهنامه، نقاشی‌های بسیار کم‌نظیر از ایران و عراق، صفحاتی از «قرآن آبی» شمال آفریقا، یک پوشش مغولی متعلق به قرن سیزدهم و نیز خوشنویسی طلاکوب امپراتوری عثمانی است، که در این موزه گرد آمده که بدون تردید یکی از بزرگ‌‌ترین مجموعه‌های میراث تاریخی خاورمیانه را تشکیل داده است.

در این بین با بررسی گنجینه بزرگ موزه آقاخان یک شگفتی بزرگ پیش می‌آید و آن هم ابهام جدی در نوع دستیابی آقاخان‌ها به بسیاری از این آثار تاریخی، به ویژه آن دسته از آثاری است که متعلق به ایران است؛ آثاری که جداگانه مشخص شده‌اند متعلق به اصفهان، شیراز، تبریز، قزوین و دیگر نقاط کشورمان هستند و پیشینه قابل توجهی دارند.

بر پایه بررسی‌های «تابناک» برخی از این آثار در هیچ حراجی معتبری عرضه نشده‌ و به شکل قانونی نیز از کشور خارج نشده‌اند؛ بنابراین، می‌توان چنین تعبیر کرد که بسیاری از اشیای عتیقه موجود در موزه آقاخان که متعلق به ایران است، آثار باستانی قاچاق شده از ایران است که متعلق به مردم کشورمان بوده و به دیگر کشور‌ها قاچاق شده و آقاخان‌ها مستقیم یا غیرمستقیم این آثار بدون شناسنامه را خریداری کرده‌اند.


البته شاید ‌برخی از این آثار از راه‌های ‌قانونی از کشور خارج شده باشد، ولی با توجه به آنکه اصل خروج این آثار از کشور غیرقانونی است، حتی اگر چنین اتفاق افتاده باشد، اشخاصی که در ایران ‌این رویه را پیش گرفته‌اند، کار غیرقانونی مرتکب شده‌اند؛ هرچند این احتمال بسیار بعید است و احتمالاً آقاخان‌ها در سال‌های اخیر برای گسترش گنجینه‌شان ـ که حالا رونمایی شده ـ به هیچ حامل آثار قاچاق خاورمیانه به ویژه ایران، نه نگفته‌اند و هزینه‌ای کلان برای تملک تاریخ تمدن خاورمیانه نکرده‌اند.

با این تفاسیر انتظار می‌رود این موضوع با شفافیت از سوی سازمان میراث فرهنگی مورد پیگیری قرار گیرد و مشخص شود، مجاری خروج این اشیای قاچاق از کجا بوده و اگر این اشیا ‌غیرقانونی به کانادا رفته، پیگیری حقوقی برای بازگرداندن بخشی از گنجینه که متعلق به مردم ایران است و از قضا بخشی نفیس از تاریخ هنر ایران در چندصد سال اخیر را نیز در بر می‌گیرد ‌در دستور کار داشته باشند.

‌«تابناک»، تصاویری از برخی ‌آثار مجموعه آقاخان را با این توضیح منتشر می‌کند که برخی از این آثار از مجموعه‌های معتبر خریداری شده که از آن جمله می‌توان به نامه عباس میرزا به ناپلئون اشاره کرد که از Archives des Affaires étrangères در پاریس خریداری شده؛ اما ریشه بسیاری دیگر از این آثار مشخص نیست و به همین دلیل، باید با حساسیت جدی به قاچاق فرهنگ و هنر ایران نگریست.