در سال های اخیر علاوه بر تشدید رکود اقتصادی، وجود افراد فاقد صلاحیت داشتن چک هم باعث شده است تا آمار چک های برگشتی روندی صعودی داشته و این آمار از سطح استاندارد جهانی فراتر برود. به همین منظور بانک مرکزی در راستای اصلاح وضعیت موجود و شناسایی افراد فاقد صلاحیت داشتن دسته چک، سامانه صدور یکپارچه الکترونیکی دسته چک که به اختصار «صیاد» نامیده می شود را راه اندازی کرده است.
به گزارش
تابناک اقتصادی، بر اساس آخرین آمار بانک مرکزی در فروردین ماه 1396 تعداد کل چک های مبادله شده در کل کشور بالغ بر 7.4 میلیون فقره چک بوده که مبلغ کل این تعداد چک، حدود 380 هزار میلیارد ریال عنوان شده است. این در حالی است که در آخرین ماه سال 95، در کل کشور بالغ بر 10 میلیون فقره چک به مبلغ 638 هزار میلیارد ریال مبادله شده بود. با کنار هم قرار دادن این آمار به این نتیجه خواهیم رسید که تعداد و مبلغ چک های مبادله شده در فروردین ماه 96 نسبت به ماه قبل به ترتیب 25.6 و 40.4 درصد کاهش داشته است. این در حالی است که تعداد و مبلغ چک های مبادله شده در اسفند ماه 95 نسبت به بهمن ماه 95 به ترتیب، 4.2 درصد و 16.3 درصد افزایش داشته است.
از کل تعداد چک های مبادله شده در فروردین 96، حدود 1.1 میلیون فقره چک به ارزش 80 هزار میلیارد ریال برگشت داده شده است که این آمار نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب 23 درصد و 37.1 درصد کاهش را نشان می دهد. بر این اساس در این ماه در کل کشور ۱۴.۸ درصد از کل تعداد چک های مبادله ای و ۲۰.۶ درصد از کل مبلغ چک‌های مبادله ای برگشت داده شده است. میزان چک های برگشتی در کل کشور در اسفند ماه 95، بالغ بر 1.4 میلیون فقره چک به مبلغی حدود 127 هزار میلیارد ریال بوده است. یعنی در اسفند ماه 95، در کل کشور 14 درصد از کل تعداد چک های مبادله ای و 19.9 درصد ار کل مبلغ چک های مبادله ای برگشت خورده اند. باز هم با کنار هم قرار دادن این آمار به این نتیجه خواهیم رسید که تعداد و مبلغ چک های برگشتی به مبادله ای در فروردین 96 نسبت به ماه قبل به ترتیب 0.8 درصد افزایش و 0.7 درصد کاهش داشته اند.
بالا بودن آمار چک های برگشتی نسبت به استاندارد جهانی در ایران و همچنین مشکلات دیگری چون کندی فرآیند و زمان بر شدن وصول چک ها، افزایش ترددهای غیرضروری درون شهری، افزایش مخاطرات ناشی از مفقودی یا سرقت چک ها، تحمیل هزینه های گزاف به شبکه بانکی، خلق پول بی ضابطه و کاهش قدرت بانک مرکزی در کنترل اضافه برداشت بانک ها موجب شد شورای پول و اعتبار مقرر کند، زیرساختی برای پردازش الکترونیکی چک ها و اسناد پرداخت بین بانکی و حذف گردش فیزیکی چک ها و اسناد پرداخت بین بانکی کاغذی با قابلیت های کنترل برخط وضعیت نقدینگی بانک ها و اتصال به سامانه تسویه بین بانکی ایجاد شود و متعاقب آن، فعالیت اتاق پایاپای اسناد بانکی در کشور هم خاتمه یابد که در نتیجه طرح سامانه چکاوک از حدود دو سال قبل کلید خورد.
این سامانه تا حدودی توانست مشکلات مربوط به چک ها را کاهش دهد اما مشکلاتی دیگری چون نبود وحدت رویه و فقدان الگوی یکسان و استاندارد در طراحی ظاهری، ابعاد، فاکتورهای امنیتی و دیگر خصیصه های لازم در چاپ و توزیع چک و ایرادات موجود در فرآیند‌های تبادلی پردازش و پذیرش و همچنین عدم شفافیت اطلاعاتی و نبود سیستم های اعتبارسنجی برای واگذاری چک موجب شد تا بانک مرکزی بر اساس مصوبات شورای پول و اعتبار و ستاد هماهنگی مبارزه با مفاسد اقتصادی طرح صدور یکپارچه الکترونیکی دسته چک که به اختصار «صیاد» نامیده می شود را در دست اجرا قرار دهد.
عملکرد سامانه صیاد به این صورت است که با مراجعه مشتری به شعبه، ثبت اولیه درخواست صدور دسته چک توسط کاربر شعبه انجام می شود و در صورت تأیید توسط رئیس شعبه، درخواست مورد نظر به منظور استعلام، به سامانه صیاد بانک مرکزی ارسال می گردد. اگر درخواست دهنده از نظر بانک مرکزی، واجد شرایط دریافت دسته چک باشد، درخواست مذکور از سامانه صیاد به گروه صدور دسته چک به منظور شخصی سازی و چاپ چک ارسال خواهد شد. شایان ذکر است که شرط لازم برای بانک مرکزی جهت اجازه صدور چک نداشتن سابقه چک برگشتی و یا رفع سوء اثر از سوابق چک برگشتی است.
در حال حاضر تنها بانک آینده به این سامانه متصل شده است و امید است تا در راستای شناسایی افراد فاقد صلاحیت داشتن دسته چک و متعاقب آن کاهش تعداد چک های برگشتی، سایر بانک ها نیز هر چه سریعتر به این سامانه متصل شوند.
