از دوم خرداد تاکنون رقابتی بین «ناطق» و «خاتمی» ندیده‌ایم/ سیاسیون چه الگویی از دوم خرداد باید بگیرند؟!

انتخابات هفتمین دوره ریاست جمهوری 21 سال پیش (سال 1376) در چنین روزی در دوم خرداد ماه برگزار شد. سرانجام و خروجی این انتخابات که پیروزی غیرمنتظره حجت الاسلام «سید محمد خاتمی» گزینه جناح چپ آن زمان بود که توانست بر گزینه شاخص جناح راست یعنی حجت الاسلام «علی اکبر ناطق نوری» رئیس وقت مجلس شورای اسلامی فائق آید و آغازگر دوران جدیدی به نام «دوران اصلاحات و یا دوم خرداد» باشد. این انتخابات بر خلاف چند انتخابات اخیر، هیچ وقت باعث نشد بین دو رقیب اصلی یعنی خاتمی و ناطق نوری اختلافی شکل بگیرد.

به گزارش «تابناک»؛ در هفتم آبان ۱۳۷۵ «میرحسین موسوی» گزینه جدی و موردنظر چپ‌گراهای وقت با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد، «در این انتخابات کاندید نمی‌شود.» پس از آن بود که تلاش برای انتخاب یک کاندیدا در جناح چپ آغاز شد و در نهایت در ۲۳ دی ۱۳۷۵ مجمع روحانیون مبارز، حجت الاسلام «سید محمد خاتمی» وزیر ارشاد دولت مرحوم آیت الله «اکبر هاشمی رفسنجانی» را به عنوان کاندیدای خود معرفی کرد؛ البته حضور خاتمی در انتخابات در نهایت ۱۳ بهمن ۱۳۷۵ قطعیت پیدا کرد.

بسیاری از مردم در آن برهه بر این باور بودند که ناطق نوری، گزینه پیروز انتخابات و رئیس دولت هفتم جمهوری اسلامی خواهد بود و در این بین، خاتمی شانسی برای برنده شدن نخواهد داشت و صرفا به داغ شدن تنور انتخابات خواهد انجامید. در این حین، بسیاری از صاحب‌نظران جناح‌های مختلف به بررسی این حضور و اظهار نظر در این زمینه پرداختند؛ فصل مشترک تمام این اظهار نظرها آن بود که حضور خاتمی موجب افزایش حضور مردم بر سر صندوق‌های رأی می‌شود.

یکی از اتفاقات جالب آن دوران این بود که بر خلاف زمزمه هایی مبنی بر اینکه نظر آیت الله هاشمی بر ریاست جمهوری ناطق نوری است، در نیمه دوم اسفند ۱۳۷۵ برخی از اعضای حزب کارگزاران سازندگی به جمع حامیان «سید محمد خاتمی پیوستند. این ائتلاف از سوی جناح رقیب غیرممکن و سؤال‌برانگیز محسوب می‌شد؛ هرچند این سؤال در ۲۷ اسفند ۱۳۷۵ از سوی عطاءالله مهاجرانی و بسیاری از یاران خاتمی پاسخ داده شد، همچنان جناح مقابل، به این ائتلاف با تعجب می‌نگریست و گفته می‌شد، در صورت پیروزی خاتمی در انتخابات در مجموعه حامیان او اختلاف پیدا می‌شود.

تفاوت «سید محمد خاتمی» با کاندیداهای دیگر رفته رفته بیشتر به چشم می‌آمد، او در مناظره تلویزیونی در پاسخ به سؤال امکان رابطه ایران و آمریکا گفت: رابطه با این کشور منوط به سه شرط «عزت، مصلحت و حکمت» است. و همین امر باعث شد قشر دیگری از روشنفکران جامعه به حمایت از محمد خاتمی جلب شوند. روش تبلیغاتی محمد خاتمی که به‌طور عجیبی بر مردم اثر مثبت داشت، سفر با اتوبوس و سخنرانی در کنار دانشجویان و رأی اولی‌ها بود که با استقبال وسیع مردم مواجه شد. خاتمی با روش مردمی کمک کرد تا شکاف بین دولت و جامعه کمتر شود.

در طرف مقابل اما، در اسفند ۱۳۷۵ بیشتر احزاب و گروه‌های راستی، حمایت خود را از حجت الاسلام «علی‌اکبر ناطق نوری» اعلام کردند. البته شکاف جزئی در این جریان در آن برهه وجود داشت، چون برخی از آن‌ها از دومین کاندیدای جناح راست یعنی حجت الاسلام «محمد محمدی ری» شهری حمایت کردند. در آن دوران، برخی علما، نشریات و رسانه‌های جناح راست نیز از ناطق نوری حمایت کردند.

البته جنگ روانی جدی بین دو جناح چپ و راست در آن برهه ـ که بعدها به نام اصولگرا و اصلاح طلب فعالیت خود را ادامه دادند ـ شکل گرفت، به گونه ای که به بسیاری از مردم القا شده بود که ناطق نوری ادامه دهنده راه هاشمی رفسنجانی خواهد بود و یا اینکه عنوان شده بود که در هر صورت، ناطق برنده انتخابات است؛ به این صورت که گفته می شد در تعرفه های رأی «بنویسید خاتمی، می خوانند ناطق»!

سرانجام در روز جمعه دوم خرداد ماه 76 رقابت بین چهار کاندیدای حاضر در انتخابات به پایان رسید و بیش از 80 درصد واجدان شرایط در انتخابات شرکت کردند. فردای روز انتخابات نتایج نخستین بر خلاف تصور همگان، از پیروزی قاطع «سید محمد خاتمی» حکایت می‌کرد. نتایج نهایی ساعت ۱۴ روز شنبه، سوم خرداد ۱۳۷۶ در حالی از سوی ستاد انتخابات وزارت کشور اعلام شد که شاهد یکی از اخلاقی ترین صحنه های انتخابات ریاست جمهوری بودیم.

حجت الاسلام «علی اکبر ناطق نوری» رقیب اصلی «سید محمد خاتمی» ساعتی پیش از اعلام نتیجه نهایی انتخابات ریاست جمهوری هفتم، در پیامی، پیروزی حجت الاسلام خاتمی را در انتخابات تبریک گفته و برای او در مقام ریاست جمهوری آرزوی موفقیت کرده بود. او که در آن زمان ریاست مجلس پنجم را بر عهده داشت، از آمادگی مجلس برای همکاری با دولت خاتمی سخن گفت و انصافا هم هیچ گاه از این وعده ای که داده بود، عدول نکرد.

دولت خاتمی هیچگاه چالش جدی با مجلسی که ناطق نوری ریاست آن را بر عهده داشت ـ در دو سال همزمانی دولت او و مجلس ـ نداشت و عمده چالش ها و مشکلات پیش روی خود را اتفاقا با مجلس ششمی داشت که بخش عمده آن و ارکان مهمش را هم فکران او یعنی اصلاح طلبان تشکیل می دادند و این نشان از اخلاق گرایی ناطق در رقابت و در مقابل رقیب داشت.

پس از گذشت 21 سال از رقابت خاتمی و ناطق در انتخابات سال 76 در شب دوم خرداد صحنه هایی شکل گرفت که بسیاری از سیاسیون این روزهای ما باید با نظاره نشستن آن، از این اتفاق درس سیاست، اخلاق، همدلی و وحدت بگیرند؛ مسأله ای که این روزها بیش از هر زمان دیگری برای جامعه ما نیاز جدی محسوب می شود.

در مراسم افطاری «محمد رضا عارف»، بسیاری از سیاسیون اصولگرا و اصلاح طلب میهمان رئیس فراکسیون امید بودند. رقیبان دوم خرداد سال 76 (ناطق نوری و خاتمی) هم در این مراسم حضور یافتند، خاتمی نماز را پشت سر رقیب 21 سال پیشش اقامه کرد و بعد هم این دو در کنار یکدیگر روزه خود را افطار کردند. در چهره هر دو همچنان عهد سال 76 برای همکاری نمایان بود و اصلا گویی هیچ اثری از رقابت پایان یافته شان باقی نیست.

حتما این دو چهره سیاسی نقدهایی به اقدامات و عملکرد یکدیگر دارند، اما هیچ گاه بی اخلاقی و بد اخلاقی را در کنار رفتار و نگاه سیاسی ناطق در قبال خاتمی به عنوان رقیبی که 21 سال پیش بر او غلبه کرده است ـ نه دیروز و نه امروز ـ ندیده ایم. این رفتار مهمترین نیاز ما در شرایط کنونی جامعه است. در حالی که فشارهای خارجی به ویژه از سوی آمریکایی ها بر جمهوری اسلامی ایران فزونی یافته، مهمترین نیاز ما و آنچه باعث گذر از این شرایط خواهد شد، همدلی، وحدت و عدم بداخلاقی سیاسی به ویژه در بین سیاسیون است.