اقدام نظامی عراق علیه ایران که در ۳۱ شهریورماه ۱۳۵۹ عملیاتی شد- خاطرات تلخ و شیرین فراوانی در دل خود گنجانده است که مرور خاطرات برخی از آن‌ها خالی از لطف نیست؛ رخداد‌هایی مثل عملیات ثامن الائمه (ع) که در نهایت منجر به شکستن حصر آبادان شد و زمینه بازپس گیری ۱۵۰ کیلومتر مربع از اراضی اشغال شده ایران را فراهم کرد.
به گزارش «تابناک»، پس از حمله نظامی رژیم بعث عراق به خاک ایران و به واسطه فضای ملتهب و آشفته‌ای که در کشور وجود داشت، عراقی‌ها موفق شدند بخش چشمگیری از مناطق جنوب غربی ایران را اشغال کنند و این تصرف آن‌ها ماه‌ها به طول انجامید؛ رویداد تلخی که در کمتر از یک سال و با رشادت‌های تحسین برانگیز رزمندگان ایرانی به ناکامی گرایید و رژیم بعث عراق را متحمل شکست‌های سنگینی کرد.
شکستن حصر آبادان و باز پس گیری بیش از ۱۵۰ کیلومتر مربع اراضی اشغال شده توسط رژیم بعث عراق از همان ابتدای آغاز جنگ به یکی از اهداف اصلی رزمندگان و فرماندهان نظامی ایران تبدیل شد.
به منظور انجام موفقیت آمیز عملیات، از سوی فرماندهان نظامی کشور بررسی‌های فراوانی صورت گرفت و در همین رابطه از سوی رحیم صفوی و حسن باقری چندین جلسه با فرماندهان لشگر ۷۷ خراسان برگزار شد که بر اساس خروجی آن مقرر شد طرح شهید باقری اجرایی شود؛ طرحی که لشگر ۷۷ خراسان پیشنهاد داد نام آن عملیات ثامن‌الائمه باشد و شهید یوسف کلاهدوز قائم مقام وقت فرماندهی سپاه پاسداران آن را در ماه‌های نخست سال ۱۳۶۰ به شورای عالی دفاع ارائه کرد.
پس از تصویب طرح مورد اشاره و هماهنگی با نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی و نیرو‌های تحت امر سپاه پاسداران، چگونگی انسجام و نحوه ادغام نیروها، نام حمله، روز و ساعت دقیق آن نیز مشخص شد.
فرماندهان نظامی ایران در آن زمان عقیده داشتند موقعیت جغرافیایی زمین و طرز گسترش و آرایش یگان‌های ارتش عراق به گونه‌ای است که می‌توان با یک حمله غافلگیر کنند و محاصره برق آسا، ضربات سنگینی بر پیکر ارتش رژیم بعث وارد کرد.
در این دوران و پس از عزل بنی صدر از مقام فرماندهی کل قوا، یکی از موضوعات مهمی که رزمندگان ایرانی را برای اقدام نظامی در شرق رود کارون و پاکسازی دشمن در آن منطقه به لحاظ سیاسی و نظامی مصمم می‌کرد، نظر صریح امام خمینی (ره) مبنی بر لزوم شکستن حصر آبادان بود.
در همین رابطه امام خمینی (ره) در چهاردهم آبان ۱۳۵۹، فرمان تاریخی خود مبنی بر این که: «حصر آبادان باید شکسته شود» را صادر کرد و این فرمان زمینه‌ای شد تا نیرو‌های مسلح تمام تلاش و امکانات خود را برای شکستن محاصره آبادان به خاطر اجرای فرمان امام خمینی (ره) به کار ببندند.
صدام که خود را از تصرف آبادان ناتوان می‌دید، بعد از یازدهمین نشست سران عرب در «امان» که در ۶ آذر ۱۳۵۹، تشکیل شد، گفت: «ما نمی‌خواهیم کشورگشایی کنیم. ما فقط می‌خواستیم، تهدید ایران را از شهر‌های خود دور سازیم!»؛ گفته‌ای که بیانگر ناتوانی عراقی‌ها در پیشروی، در خاک ایران بود.
فرمان امام خمینی (ره) مبنی بر لزوم شکستن حصر آبادان، مدت‌ها به عنوان یک مسئولیت لازم الاجرا بر دوش فرماندهان نظامی ایران و سنگینی می‌کرد؛ موضوع مهمی که سرانجام در ساعت ۱ بامداد پنجم مهرماه ۱۳۶۰، زمینه آغاز عملیات «ثامن الائمه» را فراهم کرد و نخستین عملیات گسترده و مشترک ارتش و سپاه با رمز «نصر من الله و فتح قریب» به منظور تصرف پل‌های رود کارون و قطع حلقه ارتباطی نیرو‌های محاصره کننده شهر آبادان آغاز شد.
پیش از اجرای این عملیات، آبادان تقریباً به صورت کامل در محاصره نیرو‌های رژیم بعث عراق قرار داشت و نزدیک به ۱۳ کیلومتر از کناره رود کارون و به همین میزان از کارون تا جنوب جاده ماهشهر- آبادان در اشغال دشمن قرار داشت؛ شرایطی قابل باور نکردنی و نگران کننده که دو جاده اهواز- آبادان و ماهشهر- آبادان را در منطقه اشغال شده و قسمت‌های زیادی از آن نیز به صورت کامل در اشغال رژیم بعث قرار داشت.
پیش از آغاز عملیات «ثامن الائمه» و شکسته شدن حصر آبادان، در این منطقه عراقی‌ها توانسته بودند استحکامات مهمی برای پدافند به وجود آورند و این شرایط سبب شده بود که تمام منطقه را با آرامش خاطر از دو پل قصبه و حفار و گاهی هم با یک پل دیگر پشتیبانی کنند.
ساعت ۱۴ روز پنجم مهرماه و تنها ساعتی پس از آغاز عملیات، دومین پل ارتباطی دشمن با غرب کارون به تصرف نیرو‌های نظامی ایران درآمد و گزارش‌های منتشر شده نشان داد که پیشروی علیه مواضع رژیم بعث به خوبی به جریان افتاده است.
سه تیپ از لشگر‌های ۳ زرهی، ۱۱۱، چهار گردان پیاده و پنج گردان توپخانه تنها بخشی از توانمندی عراقی‌ها در منطقه بود که هر چند موفقیت ایران در عملیات آغاز شده را سخت کرده بود، نتوانست در برابر رشادت‌های وصف نشدنی نظامیان ایرانی مانعی جدی باشد.
از جمله خسارت‌ها و تلفات رژیم بعث در این عملیات، انهدام ۹۰ دستگاه تانک و نفر بر، ۱۰۰ دستگاه خودرو، دو پل پی. ام. پی و کشته، زخمی و اسیر شدن بیش از ۳ هزار و ۸۰۰ نظامی عراقی بود.
با اینکه دستاورد اصلی عملیات ثامن الائمه شکسته شدن حصر آبادان و بازپس گیری ۱۵۰ کیلومتر مربع از خاک ایران بود، همچنین در این عملیات مقدار قابل توجهی تجهیزات پیشرفته شامل ۱۶۰ دستگاه تانک و نفربر، ۱۵۰ خودروی نظامی، ۳۰ دستگاه بولدوزر، ۵ قبضه توپ ۱۵۲ میلیمتری دور برد، ۲ قبضه موشک انداز کاتیوشا و مقداری اسلحه سبک و سنگین و مهمات به غنیمت گرفته شد.
گفته می‌شود تلفات و خسارت ها زیاد دشمن در طی دو روز عملیات به واسطه حمله سریع و شیوه تهاجم نیرو‌های ایرانی رقم خورد و فرماندهان ایرانی در این نبرد به سه هدف مهم خود از جمله انهدام نیرو‌های دشمن، آزادسازی نیرو‌های خودی از حلقه محاصره دشمن و آماده شدن برای حمله تعیین کننده نهایی دست یافتند؛ رخداد تحسین برانگیزی که نشان می‌داد با ابتکار می‌توان به یک عملیات موفق و گسترده دست یافت.
تقویت روحیه رزمندگان، افزایش نگرانی و ترس رژیم بعث، منسجم‌تر شدن وضعیت سیاسی کشور، وحدت نظر مسئولان و موضع گیری‌های قاطعانه ایران در حوزه سیاست خارجی از جمله پیامد‌های داخلی بود که عملیات ثامن الائمه برای کشور رقم زد.
علنی شدن حمایت کشور‌های عربی از عراق در قالب شورای همکاری خلیج فارس، اعزام ناوگان نظامی آمریکا به منطقه و تهاجم رسانه‌ای گسترده علیه ایران نیز از جمله پیامد‌های خارجی پیروزی ایران در این عملیات بود.
عملیات ثامن الائمه را باید اولین تجربه پیروز عملیات‌های مشترک سپاه که نیرو‌های مردمی را تحت امر خود داشت و ارتش جمهوری اسلامی ایران دانست که پس از عزل بنی صدر و بر طرف شدن موانع اصلی همکاری‌ها محقق می‌شد؛ عملیاتی که منجر شد صدام به شدت آشفته شود و پس از اطلاع از خسارت‌های تحمیلی، ۷ تن از فرماندهان ارشد خود را تیرباران کند.
در این عملیات، روش‌های انتخاب شده برای انجام عملیات از سایر عملیات‌هایی که تا آن زمان تحت فرماندهی بنی صدر انجام شده بود و از اصول کلاسیک جنگ پیروی می‌کرد و به نقاط قوت نیروی جمهوری اسلامی توجه نداشت، متمایز بود و آغازگر سبک جدیدی در انجام عملیات‌های تهاجمی علیه ارتش بعثی عراق شد که مهم‌ترین دستاورد آن آزادسازی سرزمین‌های اشغالی بود.
یگان‌های تازه سازمان یافته‌ای از سپاه پاسداران و بسیج با همکاری لشگر ۷۷ نیروی زمینی ارتش توانستند در این عملیات مشترک و هماهنگ پیروزی مهمی را رقم بزنند و از آن زمان لشکر ۷۷ خراسان هم به لشگر پیروز خراسان تغییر نام یافت.
«تابناک»، یاد و خاطره این عملیات غرورآفرین که تحقق فرمان تاریخی حضرت امام (ره) را به دنبال داشت، گرامی می‌دارد.
