فتاوای آیت الله العظمی گلپایگانی (قدس سره)
كيفيت ارث بردن مهدوم عليهم
سؤال 7 - شخصى در اثر زلزله با عيال و اولادش فوت نموده و در همين واقعه مادر و خواهر آن شخص هم تلف شده‌اند و چندين برادر دارد كه بعضى امى و بعضى ابوينى هستند، عيال همين شخصى كه با اطفالش فوت نموده پدر و مادر دارد بفرمائيد كه ترتيب تقسيم ميراث متوفى چگونه است؟
جواب: در فرض سئوال سدس تركه آن شخص به مادر او منتقل مىشود و از مادر به اولاد او كه برادران امى و ابوينى شخص متوفى باشند منتقل و بقيه تركه، به عيال و اولادش مىرسد و از آنها به پدر و مادر عيالش مىرسد و اگر زوجه مالى داشته باشد ربع آن به شوهر مىرسد و از او به برادرهايش مىرسد.
سؤال 8 - شخصى با پسرش در واقعه زلزله فوت نموده ورثه زنده او منحصرند به چهار پسر و دو دختر و يك عيال دائمى و يك دختر هم در قريه ديگر داشت آن هم فوت كرده و چند نفر اولاد دارد و شوهرش زنده است و اين دختر هم با دو بچه در همان واقعه زلزله زير آوار مانده‌اند ولى در قريه ديگر، تكليف توارث را مرقوم فرمائيد.
جواب: در فرض مسأله هشت يك مال اصلى مرد به عيال او مىرسد و ما بقى بين اولاد زنده او و پسر و دخترى كه زير آوار مانده‌اند و مرده‌اند هر پسر دو مقابل دختر تقسيم مىشود و سهم پسر مرده به مادر او مىرسد و سهم دختر مرده بين ورثه زنده پدر و دختر مصالحه شود و مال اصلى دختر، ربع آن به شوهر مىرسد و سدس به مادر او مىرسد و سدس هم به پدر مرده و بقيه بين اولاد، پسر دو مقابل دختر تقسيم مىشود و در سدس سهم پدر، با ورثه دختر مصالحه نمايند و سهم الارث دو بچه مرده به پدر آنها مىرسد.
سؤال 9 - شخصى داراى عيال و اولاد بوده و همگى بر اثر زلزله از دنيا رفته‌اند معلوم نيست كدام يك جلوتر فوت كرده‌اند، وارث زنده زوج دو نفر برادر و يك خواهر مىباشد و وارث زوجه، پدر و مادر است كه زنده‌اند و زوج متوفى قبلا وصيت نموده بود كه برايش مبلغ هفتصد تومان در ايام عزا مصرف نمايند و ما ترك شخص مزبور در حيات او مشمول خمس و حج بيت الله بوده است و هيچ كدام آنها انجام داده نشده بود، پس از آسيب زلزله قسمتى از اموال مفقود شده و فعلا پيدا نكرده‌اند تكليف حج و ديگر واجبات و هم چنين تقسيم ارث آنان را بيان فرمائيد.
جواب: در فرض سئوال همه اموال زوج به پدر و مادر زوجه مىرسد و اموال زوجه ربع آن به برادر و خواهر زوج متوفى مىرسد و بقيه به پدر و مادر او مىرسد و در صورتى كه حج بر او مستقر باشد حج ميقاتى استيجار نمايند كافى است و خمس مال او را اداء نمايند و مبلغى كه وصيت نموده در صورتى كه مقصود از آن حج و خمس نباشد پس از اخراج حج و خمس اگر بيشتر از ثلث باقيمانده نيست لازم است به آن عمل نمايند و اگر بيشتر باشد در مقدار زائد موقوف به اجازه ورثه است.
سؤال 10 - مادر و فرزندى از دنيا رفته‌اند و كسى نمىداند كه كداميك زودتر مرده‌اند در اين صورت ارث ايشان چگونه است؟ و از طرفى اگر موارد مختلفه داشته باشد از قبيل تصادف و يا مهدوم عليهم و يا غرقى و غير اينها فرق دارد يا نه؟
جواب: اگر متوارثين مثل مارد و فرزند بواسطه سبب واحدى مثل غرق يا تصادف يا آتش سوزى بميرند و هر دو مال داشته باشند و تقدم و تأخر و تقارن موت آنها معلوم نباشد هر يك از ديگرى ارث مىبرند، به اين نحو كه در مثال مرقوم مادر زنده فرض مىشود و با ساير ورثه فرزند كما فرض الله از تركه او ارث مىبرند، و فرزند فرض مىشود زنده و با ساير ورثه مادر از تركه ارث مىبرند ولى آنچه مادر از فرزند و فرزند از مادر ارث مىبرد فقط به ورثه زنده آنها مىرسد و اگر يكى از آنها مال نداشته باشد آن كه مال ندارد از آن كه مال داشته ارث مىبرد و از او به وارث زنده حين موتش مىرسد و اين در صورتى است كه متوارثين بواسطه سبب واحد مرده باشند و اگر به مرگ عادى مرده‌اند و تقدم و تأخر آن معلوم نيست توارث، بين آنها نمىباشد و تركه هر يك از آنها به ورثه زنده حين الموت او مىرسد.
سؤال 11 - شخصى داراى دو پسر و يك دختر و يك زوجه بوده و در اثر زلزله خودش و سه بچه‌اش در زير آوار مانده و فوت كرده‌اند فقط زوجه‌اش مانده و مادرش و يك برادر، تركه او بين مادر و زوجه و برادر چطور تقسيم مىشود؟
جواب: در فرض سئوال هر گاه تقدم و تأخر موت هيچ كدام معلوم نباشد چنانچه فقط پدر مال داشته باشد و اولادش مال نداشته باشند شش يك تركه به مادرش مىرسد و هشت يك به زوجه و ما بقى سهم بچه‌ها است كه به مادر آنها داده مىشود پس غير از شش يك مادر، تمام را بايد به زوجه داد و برادر چيزى نمىبرد.
سؤال 12 - شخصى با زن و اولاد در اثر زلزله در زير آوار مانده و مرده‌اند معلوم نيست كدام يك از آنان مقدم و كدام يك مؤخر مرده است و عيال و اولاد او تركه‌اى نداشتند فقط شخص متوفاى مذكور تركه دارد و يك خواهر و يك برادرش در حال حيات هستند و يك مادر زنش كه جده اولادش باشد كه در زير آوار مانده‌اند در حال حيات است آيا تركه شخص متوفاى مزبور به خواهر و برادرش منتقل مىشود يا به اولادش منتقل و از آنان به جده مزبوره مىرسد؟
جواب: در فرض سئوال اگر فقط مرد متوفى مال داشته و زن و اولاد او مال نداشته‌اند تركه او به جده اولاد مىرسد و اگر زن هم تركه داشته ربع تركه او به خواهر و برادر شوهرش مى رسد للذكر مثل حظ الانثيين
سؤال 13 - زنى از شوهر اولش اموالى به او رسيده و از شوهر دومى دو پسر آورده و همين مرد دوم از زن ديگرش سه پسر و يك دختر دارد و اين مرد با زن دومش در اثر زلزله فوت نموده‌اند و اين زن پدر و مادر دارد و از مرد هم سه پسر و يك دختر كه از زن اولش بوده باقيمانده‌اند تركه اينها كه از دنيا رفته‌اند چگونه تقسيم مىشود؟
جواب: در فرض سئوال كه مهدوم عليهم مرد و زن دوم باشند اگر ورثه مرد، منحصر به سه پسر و يك دختر و ورثه زن منحصر به پدر و مادر باشد نصف مال اصلى زن، به شوهر منتقل مىشود و از او به سه پسر و يك دختر مىرسد كه بين آنان للذكر مثل حظ الأنثيين تقسيم مىشود و ما بقى مال زن و آنچه از شوهر ارث مىبرد به پدر و مادرش مىرسد
