فتاوای آیت الله العظمی بهجت (قدس سره)
اعتكاف در اديان ديگر
سؤال1661. آيا اعتكاف به دين مبين اسلام اختصاص دارد يا در شرايع و اديان ديگر هم وجود داشته است؟
جواب: ظاهرا وجود داشته است و آيه ى 125 سوره ى مباركه ى بقره را به آن اشاره گرفته اند.
زمان اعتكاف
سؤال1662. آيا اعتكاف به زمان هاى ويژه اى اختصاص دارد؟ و بهترين زمان جهت اعتكاف چيست؟
جواب: در هر زمانى كه روزه در آن ايام صحيح است اعتكاف نيز جايز و صحيح است و بهترين اوقات اعتكاف ماه رمضان و برترين اوقات رمضان دهه ى آخر آن است.
اعتكاف بدون قصد عبادت
سؤال1663. آيا توقف در مسجد، بدون قصد عبادت، اعتكاف به شمار مى آيد يا قصد عبادت هم لازم است؟
جواب: قصد عبادت هم لازم است.
شرط ضمن نيّت اعتكاف
سؤال1664. شرط ضمن نيّت اعتكاف به چه معنا است و چه شروطى را انسان مى تواند در آن نيت كند؟
جواب: به اين معنا است كه از اوّل مى تواند شرط كند كه هر وقت خواست، چه با عروض مانع يا عدم آن از اعتكاف دست بردارد، هر چند در روز سوّم هم باشد.
اعتكاف واجب
سؤال1665. اعتكاف به واسطه نذر، عهد، قسم، يا شرط ضمن عقد يا اجاره چه حكمى دارد؟
جواب: واجب مى شود.
اعتكاف نيابتى
سؤال1666. اعتكاف به نيابت از ميّت يا حى چه حكمى دارد؟
جواب: اعتكاف به نيابت از ميّت صحيح است و صحت آن به نيابت از حى محل تأمل است.
قصد اعتكاف
سؤال1667. آيا در اعتكاف قصد وجوب يا استحباب لازم است؟
جواب: لازم نيست.
زمان نيّت اعتكاف
سؤال1668. زمان نيّت اعتكاف چه وقت است؟ آيا مى توان در اوّل شب نيّت كرد؟
جواب: زمان نيّت اعتكاف اوّل طلوع فجر روز اوّل است و از اوّل شب هم مى تواند نيت كند؛ بلكه نيّت از شب موافق احتياط مستحبى است و اگر اعتكافش بيش از سه روز است، از همان وقت نيّت را شروع مى كند.
اشتباه در نيت
سؤال1669. اگر براى اعتكاف وجوبى، از روى اشتباه نيّت استحبابى كند يا بالعكس، تكليف چيست؟
جواب: اگر به قصد انجام وظيفه فعلى بوده است، صحيح است.
اعتكاف مسافر
سؤال1670. آيا مسافر مى تواند معتكف شود؟
جواب: اگر بتواند در آن سفر روزه بگيرد، اعتكاف او صحيح است.
مصادف شدن اعتكاف با عيد فطر و قربان
سؤال1671. اگر زمانى نيّت اعتكاف كند كه روز عيد يا قربان در بين ايّام اعتكاف واقع شود، چه حكمى دارد؟
جواب: جايز نيست.
اعتكاف بيشتر از سه روز
سؤال1672. اعتكاف بيشتر از سه روز، به صورتى كه آن زياده، بخشى از يك روز يا شب باشد، چه حكمى دارد؟
جواب: در جايى كه اعتكاف سه روز باشد، صحت تلفيق، محل تامّل و اشكال است و اگر بيشتر باشد و از اوّل نيّت آن را داشته است، تلفيق جايز است.
اعتكاف روز ششم
سؤال1673. كسى كه پنج روز در اعتكاف بوده است، آيا اعتكاف روز ششم هم بر او واجب است؟
جواب: بلى، روز ششم واجب است، على الاقوى.
مراد از روز در اعتكاف
سؤال1674. منظور از روز در اعتكاف چيست؟
جواب: منظور از طلوع فجر است تا غروب شمس نسبت به روز اوّل و آخر، و دو شبى كه در وسط قرار مى گيرد داخل است.
سه روز تلفيقى
سؤال1675. آيا سه روز تلفيقى در تحقق اعتكاف كافى است؟
جواب: در آن تامّل و اشكال است.
اعتكاف زن و اجازه شوهر
سؤال1676. آيا در اعتكاف، زن بايد از شوهر خود اجازه بگيرد؟
جواب: در صورتى كه اعتكاف او منافى با حق شوهر باشد، اجازه لازم است و با عدم منافات هم احتياط در اجازه است.
اجازه فرزند از پدر جهت اعتكاف
سؤال1677. آيا فرزند لازم است كه براى اعتكاف از پدر خود اجازه بگيرد؟
جواب: اگر اعتكاف فرزند مستلزم آزار و اذيت آن ها باشد، اجازه ى پدر و مادر لازم است.
مساجدى كه در آن اعتكاف صحيح است
سؤال1678. در چه مساجدى اعتكاف صحيح است؟
جواب: اعتكاف در مسجد جامع هر شهرى صحيح است.
راه احراز مسجد جامع
سؤال1679. از چه راه هايى مى توان مسجد جامع بودن جايى را احراز نمود؟
جواب: مسجديّت يا جزئيت براى آن به علم يا شيوع مفيد علم يا اطمينان يا به بيّنه يا به حكم حاكم شرع ثابت مى شود و در خبر دادن عدل واحد تأمّل است و مسجد جامع مسجدى است كه اكثر اهالى شهر در آن جا نماز مى خوانند؛ هر چند از آن محل هم نباشند.
مسجد جامع متروك
سؤال1680. برخى از مسجدهاى جامع در شهرها، در قديم مركزيّت و جامعيّت داشته و فعلاً به حالت نيمه متروك درآمده و جامعيّت خود را از دست داده است؛ هر چند هنوز به آن مسجد جامع اطلاق مى شود و در عوض مسجدهاى بزرگ با مركزيّت بيشترى ساخته شده است، آيا اعتكاف در اين گونه مساجد جديدالتأسيس، بدون عنوان مسجد جامع صحيح است؟
جواب: بايد عنوان مسجد جامع صدق كند.
تعدّد مسجد جامع
سؤال1681.اگر مسجد جامع در شهر متعدد باشد، حكم اعتكاف چيست؟
جواب: در صورت تعدّد مخيّر است در هر يك از آن مساجد اعتكاف نمايد.
اعتكاف در مسجد جمكران
سؤال1682. آيا اعتكاف در مسجد مقدس جمكران صحيح است؟
جواب: صحيح نيست، چون مسجد جامع شهر نيست.
اعتكاف در مسجد دانشگاه
سؤال1683. آيا اعتكاف در مسجد دانشگاه صحيح است؟
جواب: صحيح نيست و مسجد جامع شهر به حساب نمى آيد.
اعتكاف در محل مشخص شده جهت ديگرى
سؤال1684. اگر فردى گوشه مشخصى از مسجد را جهت اعتكاف خود معين نمايد و فرد ديگرى در آن جا معتكف شود، آيا اعتكاف فرد دوم بايد با اجازه فرد اوّل باشد؟ و در صورت عدم رضايت او، آيا اعتكاف وى باطل است؟
جواب: اجازه از فرد اوّل لازم است و در صورتى كه او را از آن مكان رانده و وى از آن جا اعراض كرده و به جاى ديگر رفته، بنابر اقوى اعتكاف او صحيح است، هم چنين اگر به جاى ديگر نرفته؛ ولى مكان منحصر در اين جاى غصب شده نيست كه در اين صورت نيز اعتكاف صحيح مى باشد؛ اما اگر امكان اعتكاف منحصر در مكان غصب شده باشد و آن فرد نيز از آن مكان اعراض ننموده باشد، اعتكاف باطل است.
موارد جواز خروج معتكف
سؤال1685. در چه مواردى جايز است معتكف از مسجد خارج شود؟
جواب: معتكف مى تواند براى اداى شهادت، تشييع جنازه، نماز جماعت، ضروريات عرفى يا شرعى، واجب يا مستحب خارج شود، به شرط اكتفا به قدر ضرورت و عدم فصل طولانى كه به اعتكاف اخلال وارد سازد. و ضابطه آن هر چيزى است كه خروج براى آن عقلاً يا شرعا يا عادةً لازم بوده و از امور واجب يا راجح باشد، چه امور دنيايى يا آخرتى، چه در ترك آن ضرر متوجه او بشود يا نه.
شركت در نماز جمعه و جماعت
سؤال1686. آيا معتكف مى تواند جهت امامت و يا مأموم شدن در نماز جمعه و جماعت، از مسجد خارج شود؟
جواب: بله، فى الجمله مى تواند (جامع المسائل، ج 2، ص 44).
خارج شدن جهت درس
سؤال1687. آيا اگر تحصيل علم واجب باشد، فرد معتكف مى تواند جهت شركت در دروس ساعاتى را از مسجد خارج شود؟
جواب: اشكال ندارد، ولكن بايد به حدّى نرسد كه صورت اعتكاف محو شود.
خروج جزيى از مسجد
سؤال1688. اگر انسان براى ملاقات نزديكان ـ در حد چند دقيقه ـ از مسجد خارج شود، آيا به پيوستگى اعتكاف او خدشه وارد مى شود؟
جواب: خير.
طولانى شدن خروج ضرورى از مسجد
سؤال1689. اگر كسى به جهت ضرورت از مسجد خارج شود و خروج او به علتى طولانى شود، آيا به اعتكاف او ضرر مى رساند؟
جواب: اگر خروج كسى در موارد ضرورت طول بكشد، به گونه اى كه صورت اعتكاف محو شود، اعتكاف او باطل است.
خروج از مسجد به علت فراموشى
سؤال1690. اگر كسى از روى فراموشى محل اعتكاف را ترك كند، اعتكافش چه حكمى دارد؟
جواب: باطل نمى شود، مگر اين كه زمان خروج طولانى شود، به گونه اى كه از صورت اعتكاف خارج شود، ولى اگر عمدا خارج شود، هر چند مسأله را نمى دانسته، اعتكافش باطل مى شود.
خارج نشدن از مسجد در صورت وجوب خروج
سؤال1691. اگر خروج از مسجد از جهت پرداختن ديِن و قرض ـ كه پرداخت آن بر او واجب است ـ يا به جهت رفتن به كار ديگر كه اداى آن متوقف بر خروج از مسجد است، بر او واجب باشد؛ ولى از مسجد خارج نشود، آيا مرتكب عمل حرامى شده و آيا اعتكاف او باطل است؟
جواب: اگرچه كار حرامى كرده است، ولى اعتكاف او صحيح است.
نگاه شهوت آلود در اعتكاف
سؤال1692. آيا لمس همراه با ريبه و شهوت در ايام اعتكاف ـ نسبت به جنس موافق يا مخالف ـ موجب باطل شدن اعتكاف مى گردد؟
جواب: لمس و تقبيل (بوسيدن) با شهوت، بنابر احتياط حرام و مبطل است.
آيا استعمال عطر و ادكلن در اعتكاف
سؤال1693. آيا استعمال عطر و ادكلن براى فرد معتكف اشكال دارد؟
جواب: بوييدن عطر و گل جهت لذت بردن از آن ها در اعتكاف حرام است.
استعمال عطر جهت نماز
سؤال1694. اگر معتكف جهت استحباب استفاده از عطر، در نماز خود را معطر كند (نه براى لذت بردن از بوى آن)، آيا مرتكب عمل حرامى شده است؟
جواب: ظاهرا اگر بوييدن صادق نباشد، حرام نيست.
مباحثه علمى در حال اعتكاف
سؤال1695. اگر مباحثه علمى در حال اعتكاف به جرّ و بحث منجر شود، آيا موجب باطل شدن اعتكاف است؟
جواب: اگر براى غلبه بر خصم و امر باطل باشد جايز نيست و اگر به قصد اظهار حق و ردّ كردن فرد مقابل از خطا باشد، مانعى ندارد.
خريد و فروش در حال اعتكاف
سؤال1696. اگر معتكف خريد و فروش نمايد، آيا معامله و اعتكاف او باطل است، يا فقط مرتكب فعل حرامى شده است؟
جواب: معامله باطل نيست، ولى حرام است و على الاحوط باطل كننده اعتكاف هم هست؛ به معناى مراعات احتمال صحّت و بطلان هر دو.
انجام غسل در مسجد
سؤال1697. آيا غسل كردن معتكف در مسجد اشكال دارد؟ و آيا فرقى بين غسل جنابت و غسل هاى مستحبّى ديگر وجود دارد؟
جواب: انجام غسل در مسجد مانعى ندارد، به شرط آن كه مسجد آلوده نشود و فرقى هم بين غسل ها نيست، و در صورت لزوم غسل جنابت، اگر خروج از مسجد ممكن است، بيرون مسجد غسل مى كند، به تفصيلى كه در مقدار زمان و مسجدين و غير آن در جاى خود مذكور است. (به جامع المسائل، ج 2، ص 41 مراجعه شود).
انصراف از اعتكاف
سؤال1698. آيا معتكف مى تواند از اعتكاف منصرف شود؟
جواب: برگشت و انصراف از اعتكاف در واجب معين و هم چنين در غير معين، بعد از تمام شدن دو روز جايز نيست و منظور از دو روز غروب روز دوم است و در صورتى كه هنگام نيّت اعتكاف، شرط رجوع داشته است، مى تواند هر وقت خواست ـ بنا به تفصيلى كه در جواب هاى قبلى گذشت ـ از اعتكاف دست بردارد؛ هر چند روز سوم هم باشد.
اعتكاف در يك ماه
سؤال1699. اگر كسى نذر كند يك ماه را معتكف شود، آيا شب اوّل هم جزو همان يك ماه است؟
جواب: بلى، شب اوّل ماه، جزو ماه است. (براى توضيح بيشتر به جامع المسائل، ج 2، ص 41، م 9 رجوع شود).
نقصان ماه از سى روز
سؤال1700. اگر كسى نذر كند يك ماه را اعتكاف نمايد و ماه ناقص باشد، آيا بايد روز سى ام را هم بگيرد يا نه؟
جواب: با تمام شدن ماه، وظيفه تمام مى شود و اعتكاف روز سى ام از آخر واجب نيست، اگرچه احوط است.
اعتكاف يك ماه جدا جدا
سؤال1701. اگر كسى نذر كند به مقدار يك ماه معتكف شود، آيا مى تواند اعتكاف هاى متفرّق و پراكنده انجام دهد، يا بايد يك ماه به هم پيوسته باشد؟
جواب: اگر نذر يك ماه بين الهلالين كرده است، پى در پى بودن واجب است و در غير اين صورت مى تواند متفرق معتكف شود؛ يعنى سه روز سه روز معتكف شود تا سى روز.
قضاى اعتكاف نذرى
سؤال1702. اگر نذر كند ايام معينى را معتكف شود و از آن ايام معين تخلف كند، آيا قضاى آن بر او واجب است يا خير؟
جواب: قضا بر او واجب است.
اعتكاف در دو مسجد
سؤال1703. آيا در اعتكاف، وحدت مسجد شرط است؟ اگر دو مسجد به هم متصل باشند چه طور؟
جواب: بلى، وحدت مسجد شرط است، مگر در صورت اتصال زمين آن دو مسجد به يكديگر كه مى تواند در هر كدام باشد، هر چند در نيّت يكى را معين كرده بنابر اظهر.
زيارت بين اعتكاف
سؤال1704. اگر كسى در مسجد اعظم قم و يا مسجدهاى اطراف مضجع مطهر امام رضا ـ عليه السّلام ـ معتكف شود، آيا در كوتاه مدت يا بلند مدت مى تواند كنار قبر حضرت رضا ـ عليه السّلام ـ و يا حضرت معصومه ـ سلام اللّه عليها ـ به عبادت و زيارت بپردازد؟ و زيارت او خروج از مسجد محسوب مى شود؟
جواب: مى تواند زيارت كند، به حدى كه صورت اعتكاف محو نشود.
بام و زير زمين مسجد
سؤال1705.مكان هايى هم چون بام و زير زمين مسجد كه شك داريم جزو مسجد است يا نه، آيا مى توان در حين اعتكاف به آن جا رفت؟
جواب: در حال اعتكاف نزول به سرداب (زيرزمين) مسجد و رفتن به بام مسجد جايز است، ولى مقدار اضافى اگر جزئيتش مشكوك باشد، رفتن به آن جا جايز نيست. (جامع المسائل ج 2، ص 40 و ص 49، م 18).
اعتكاف بچه مميّز
سؤال1706. آيا اعتكاف بچه مميّز صحيح است؟
جواب: صحيح است.
جنابت معتكف
سؤال1707. اگر معتكف در مسجد جنب شود، چه بايد بكند؟
جواب: بايد فورا غسل را به جا آورد، بنابراين اگر غسل در داخل و خارج مسجد ممكن است و غسلِ در مسجد محتاج به توقف و مكث در مسجد است، فورا خارج شود و در خارج غسل كند و در دو مسجد پيامبر ـ صلى اللّه عليه وآله وسلّم ـ و مسجد الحرام با تيمم خارج شود.
لمس و بوسيدن باشهوت همسر در اعتكاف
سؤال1708. آيا لمس و بوسيدن همسر با شهوت، در حال اعتكاف اشكال دارد؟
جواب: بنابر احتياط واجب حرام است.
تفاوت وظيفه معتكف و محرم
سؤال1709. آيا آن چه بر محرم حرام است، بر معتكف هم حرام است؟
جواب: محرمات احرام بر معتكف حرام نيست، مگر بعضى از محرمات.
باطل شدن اعتكاف بر اثر باطل شدن روزه
سؤال1710. آيا اگر روزه كسى باطل شود، اعتكاف او نيز باطل مى گردد؟
جواب: بلى، باطل مى شود.
محرمات اعتكاف
سؤال1711. اگر معتكف مرتكب فعل حرامى شود كه روزه را باطل نمى كند، اعتكاف او چه حكمى دارد؟
جواب: محرمات اعتكاف هر چند روزه را باطل نكند، اعتكاف را باطل مى كند بنابر احتياط؛ ولى در غير جماع، ترك احتياط نشود به اين كه تمام كند و قضا كند؛ و باطل كردن محرمات در صورتى است كه از روى عمد باشد نه سهو و غفلت، و محرّماتى كه جزو محرّمات اعتكاف نيست، ضرر به صحّت اعتكاف نمى زند.
جماع در اعتكاف
سؤال1712. آيا باطل كردن اعتكاف به وسيله جماع يا ساير محرّمات، كفاره دارد؟ و اگر كفاره دارد، آيا كفاره اش مانند كفاره ماه رمضان است؟
جواب: بلى، جماع كفاره دارد و كفاره اش كفاره ماه رمضان است، اما در ساير محرمات كفاره نيست اگرچه احوط است.
سؤال1713. اگر اعتكاف در ماه رمضان باشد يا هم زمان با قضاى روزه ماه رمضان باشد و بنابر فرض با جماع، اعتكاف و روزه باطل شود، چه حكمى دارد؟
جواب: اگر اعتكاف او در رمضان باشد و جماع كند، كفاره ابطال روزه ماه رمضان با كفاره ى باطل كردن اعتكاف، جمع و متعدد مى شود و كفاره ى باطل كردن روزه قضاى رمضان در صورتى است كه آن عمل بعد از ظهر باشد.
سؤال1714. اگر نذر كند در ماه رمضان معتكف شود، سپس در ماه رمضان روزه اش را با جماع باطل كند، چه حكمى دارد؟
جواب: در فرض سؤال سه كفاره بر او واجب است، كفاره ى باطل كردن روزه ماه رمضان، كفاره شكستن نذر و كفاره باطل كردن اعتكاف با جماع.
اعتكاف بيمار
سؤال1715. آيا بيمار و كسى كه روزه برايش ضرر دارد، مى تواند معتكف شود؟ و اگر در حال اعتكاف باشد، ولى روزه بگيرد ثوابى مى برد؟
جواب: نمى تواند معتكف شود و ثواب اعتكاف هم نمى برد.
قرص خوردن زن جهت شركت در اعتكاف
سؤال1716. آيا زن مى تواند جهت شركت در اعتكاف، براى جلوگيرى از عادت ماهيانه قرص مصرف نمايد؟
جواب: اگر برايش ضرر نداشته باشد، اشكال ندارد.
مرگ معتكف
سؤال1717. اگر معتكف در بين اعتكاف واجب يا مثل آن بميرد، آياقضاى آن بر ولىّ او واجب است؟
جواب: ظاهر، وجوب قضاى روزه است، اگر به غير اعتكاف واجب شده است و هم چنين وجوب قضاى روزه و اعتكاف است اگر روزه در حال اعتكاف را نذر كرده بود و تمكّن از قضا داشته و انجام نداده تا مرده است. اما اگر روزه براى اعتكاف واجب شده، پس وجوب قضاى آن بر ولى محل اشكال است.
