بنا بر آخرین آمار ارائه شده ۱۳۲ هزار واحد مسکونی در سیل اخیر آسیب دیده اند. دولت برای تأمین لوازم خانگی این واحد‌های مسکونی ۱۵ میلیون وام با شرایط خاص و ۵ میلیون کمک بلاعوض در نظر گرفته است. پرسش این که آیا صنعت لوازم خانگی داخلی قادر به ساخت و تأمین این اقلام مورد نیاز خانوار‌های سیل زده است؟ و چه راهکار مناسبی را می‌توان در نظر گرفت که این وام‌ها به دست تولیدکنندگان لوازم خانگی به منظور رونق این صنعت در کشور برسد؟
به گزارش
«تابناک اقتصادی»؛ در انتهای روز‌های اسفند ماه سال گذشته بارش‌های سنگین باران در کشور ما آغاز و دامنه این بارش‌ها به فروردین ماه سال جاری نیز کشیده شد. این بارش‌های سنگین باعث ایجاد سیل‌های ویرانگر و متعاقب آن خسارات سنگینی در استان‌های مختلف شد. دولت و همه نهاد‌های دیگر پای کار آمدند تا وضعیت در استان‌های و شهر‌های سیل زده را تا حدودی به شکل عادی خود درآورند. آمار‌های متفاوتی در زمینه میزان خسارت سیل به خانه‌های مسکونی ارائه شد.
عزیزالله مهدیان معاون امور بازسازی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی طی مصاحبه‌ای در ۲۵ فروردین ماه ۱۳۹۸ اعلام کرد که هنوز آمار دقیقی از واحد‌های مسکونی خسارت دیده نداریم، اما برآورد کلی خسارت سیل به ۱۳۲ هزار واحد مسکونی بر اثر سیل است.
وی افزود: از این تعداد ۵۲ هزار واحد تخریب شده است؛ یعنی قابل تعمیر نیستند که به آن‌ها واحد‌های احداثی می‌گوییم و باید کامل نوسازی شوند. بقیه واحد‌های آسیب دیده نیاز به تعمیر دارند. این آخرین آماری است که در زمینه واحد‌های مسکونی تخریب شده در اثر سیل وجود دارد. حالا پرسش این است که آیا دولت فکری برای این واحد‌های مسکونی علاوه بر بازسازی، پس از تکمیل نیازمند لوازم خانگی کرده است؟ آیا صنعت لوازم خانگی داخلی قادر به ساخت و تأمین این اقلام مورد نیاز خانوار‌های سیل زده است؟ در ادامه به این پرسش‌ها پاسخ داده می‌شود.
وام ۱۵ میلیون تومانی دولت برای خرید لوازم خانگی
مجید جودی مدیرکل بازسازی بنیاد مسکن طی مصاحبه‌ای در ۱۸ فروردین ماه ۱۳۹۸ با اشاره به اینکه ارزیابی خسارت‌ها در استان‌های سیل زده به جز خوزستان انجام شده است، گفت: در مناطق سیل زده برای خانه‌های شهری ۵۰ میلیون وام و ۱۲ میلیون تومان کمک بلاعوض در نظر گرفته شده است. برای مناطق روستایی نیز ۴۰ میلیون وام و ۱۰ میلیون تومان کمک بلاعوض و برای بازسازی واحد‌های آسیب دیده ۱۵ میلیون تومان وام و ۵ میلیون تومان کمک بلاعوض از سوی بنیاد مسکن پرداخت خواهد شد. همچنین براساس میزان خسارت برای خرید لوازم خانگی نیز ۱۵ میلیون تومان وام و ۵ میلیون تومان کمک بلاعوض تعیین شده که از طریق سیستم بانکی پرداخت می‌شود. وی درباره مدت بازپرداخت و سود تسهیلات سیل زدگان نیز گفت: برای وام در مناطق شهری نرخ سود ۵ درصد و در مناطق روستایی ۴ درصد در نظر گرفته شده است. همچنین مدت بازپرداخت تسهیلات برای وام احداثی ۱۵ ساله و وام‌های بازسازی و اثاثیه ۷ ساله در نظر گرفته شده است که کمترین فشار بر دوش مردم باشد.
پس دولت حداقل ۱۵ میلیون تومان و حداکثر ۲۰ میلیون تومان برای خرید لوازم خانگی در نظر گرفته است؛ آیا مبلغ در نظر گرفته شده برای وام خرید لوازم خانگی کافی است؟
برای پاسخ به این پرسش نیاز است تا در ابتدا قیمت لوازم خانگی ضروری را بدانیم. مرکز پژوهش‌های مجلس، طی نامه‌ای از انجمن صنایع لوازم خانگی ایران درخواست کرده است که میزان ارزبری و متوسط قیمت محصولات لوازم خانگی بر حسب قیمت‌های سال ۱۳۹۷ را ارائه دهد.
مرکز پژوهش‌های مجلس طی گزارشی و به منظور تأمین لوازم خانگی مورد نیاز سیل زدگان، یک کالا از هر یک از گروه‌های کالایی مذکور را انتخاب و ارزش بسته انتخابی این محصولات در دو وضعیت قیمت حداقل محصولات و قیمت متوسط محصولات را برآورد کرده است؛ برای نمونه برای یخچال حداقل قیمت ۲ میلیون تومان و قیمت متوسط ۵ میلیون تومان در نظر گرفته شده است. برای درک بهتر جدول زیر به توضیحات ارائه شده در زیر جدول نیز دقت شود.
همان گونه که ملاحظه می‌شود در صورت انتخاب محصولات لوازم خانگی با حداقل قیمت، دولت باید به هر خانواری ۱۵۰ میلیون ریال و اگر متوسط قیمت در نظر گرفته شود، دولت باید به هر خانوار حدود ۲۰۰ میلیون ریال تسهیلات پرداخت کند. پس تسهیلات در نظر گرفته شده توسط دولت به نظر می‌رسد کافی باشد.
دولت چقدر بودجه باید برای خرید لوازم خانگی جهت خانه‌های آسیب دیده از سیل کنار بگذارد؟
برای پاسخ به این پرسش نیز باید دو نکته در ابتدا در نظر گرفته شود: نخست اینکه محاسبات بر اساس ۱۳۲ هزار خانوار می‌باشد که یک رقم تخمینی است و دوم آنکه ممکن است نیاز واحد‌های آسیب دیده از سیل به اقلام ذکر شده متغیر باشد.
مرکز پژوهش‌های برای محاسبه میزان بودجه مورد نیاز دو سناریو در نظر گرفته است که در ادامه به بررسی دو سناریو خواهیم پرداخت؛
سناریو اول: پرداخت تسهیلات خرید لوازم خانگی با حداقل قیمت (پرداخت ۱۵۰ میلیون ریال) به همه ۱۳۲ هزار واحد مسکونی آسیب دیده
با فرض ۱۳۲ هزار خانوار سیل زده، بودجه مورد نیاز برای پرداخت تسهیلات جهت خرید لوازم خانگی مورد نیاز با حداقل قیمت حدود ۲۰ هزار میلیارد ریال برآورد می‌شود. با لحاظ قیمت متوسط برخی از لوازم خانگی رقم مذکور به بیش از ۲۵ هزار میلیارد ریال افزایش خواهد یافت.
سناریو دوم: برآورد هزینه بسته انتخابی لوازم خانگی با حداقل قیمت (پرداخت ۱۵۰ میلیون ریال) شامل ۱۰۰ درصد هزینه برای ۵۲ هزار واحد مسکونی احداثی و ۵۰ درصد هزینه برای ۸۰ هزار واحد مسکونی تعمیری
بابت تأمین ۱۰۰ درصد هزینه بسته لوازم خانگی پیشنهادی برای ۵۲ هزار واحد مسکونی احداثی حدود ۷.۸ هزار میلیارد ریال و بابت تأمین ۵۰ درصد هزینه بسته لوازم خانگی برای ۸۰ هزار واحد مسکونی تعمیری حدود ۶ هزار میلیارد ریال تسهیلات نیاز است. در مجموع بودجه مورد نیاز برای پرداخت تسهیلات جهت خرید لوازم خانگی در سناریوی دوم حدود ۱۳.۸ هزار میلیارد ریال برآورد می‌شود که ۶.۲ هزار میلیارد ریال کمتر از سناریو اول است.
در صورت تأمین بودجه از سوی دولت، آیا صنعت لوازم خانگی داخلی قادر به تهیه این اقلام است؟
در صنعت لوازم خانگی کشور ۴۵۰ واحد فعالند که این تعداد یک میلیون و ۳۰۰ هزار اشتغال مستقیم و غیرمستقیم ایجاد کرده است. میزان تولید لوازم خانگی در سال‌های اخیر را در جدول زیر ملاحظه می‌کنید.
همان گونه که از جدول بالا پیداست، تولید محصولات خانگی در سال ۱۳۹۷ به ویژه در برخی محصولات از جمله تلویزیون رنگی، یخچال و فریزر، ماشین لباسشویی نسبت به سال قبل کاهش چشمگیری داشته و در برخی موارد در مقایسه با سال ۱۳۹۶ تقریباً به نصف شده است.
از آنجا که وقوع سیل و خسارات ناشی از آن غیرقابل پیش بینی بود، بنابراین تقاضای ایجاد شده برای لوازم خانگی از ناحیه سیل نیز یک تقاضای غیرقابل پیش بینی بوده و برای آنکه پاسخ کاملتری به پرسش ایجاد شده داده شود، نیاز است تا میزان متوسط تقاضای داخلی برای لوازم خانگی نیز در نظر گرفته شود. میزان متوسط تقاضای داخلی برای لوازم خانگی در جدول زیر ملاحظه می‌شود.
مقایسه دو جدول فوق نشان می‌دهد، در سال‌های اخیر به خصوص سال ۱۳۹۷، به دلیل کاهش قدرت خرید مردم از یک سو و مشکلات تولیدکنندگان به دلیل افزایش قیمت ارز، تأمین نقدینگی و قطعات و تجهیزات مورد نیاز تولید از سوی دیگر، تولید و فروش لوازم خانگی کاهش یافته است. با توجه به ظرفیت‌های موجود در این صنعت به نظر می‌رسد، این صنعت بتواند تقاضای ایجاد شده ناشی از سیل اخیر را پاسخ دهد.
دکتر انصاری رئیس انجمن تولید کنندگان لوازم خانگی نیز در گفت وگو با خبرنگار تابناک اقتصادی ضمن اشاره به این که امروز باید شرایطی را فراهم کنیم که بین تولیدکننده لوازم خانگی و متقاضی این لوازم در مناطق سیل زده ارتباط برقرار شود، گفت: کاملاً صنعت لوازم خانگی داخلی این توانایی و پتانسیل بالقوه را دارد که نیاز و تقاضای سیل زدگان به اقلام مورد نیاز در این زمینه را تأمین کند.
وی ادامه داد: برقراری ارتباط مستقیم بین تولیدکننده لوازم خانگی و متقاضی این لوازم در مناطق سیل زده می‌تواند از دلال بازی و سوءاستفاده‌هایی که ممکن است در این زمینه ایجاد شود، جلوگیری کند. حتی ممکن است برخی بخواهند در این شرایط کالا‌های تولید خارج را در سال رونق تولید به منظور تأمین نیاز‌های مناطق سیل زده جایگزین کالا‌های تولید داخل کنند که باید مراقب بود.
رئیس انجمن تولید کنندگان لوازم خانگی افزود: البته باید نهاد‌های ذی ربط آمار دقیقی در این زمینه به ما اعلام کنند تا ما برنامه ریزی‌های لازم را جهت تولید انجام دهیم. در شرایط کنونی خانوار‌ها می‌توانند با این مبالغ وام، حداقل‌ها را برای شروع زندگی تهیه کنند تا در آینده خودشان بتوانند لوازم خانگی با شرایط بهتر بخرند. به عنوان مثال، خانوار می‌تواند هم اکنون یک یخچال کوچک جهت رفع نیاز‌های خود بخرد و در آینده به فکر خرید مثلاً یخچال ساید بای ساید باشد.
چه راهکار مناسبی را می‌توان در نظر گرفت که این وام‌ها به دست تولیدکنندگان لوازم خانگی به منظور رونق این صنعت در کشور برسد؟
مرکز پژوهش‌های مجلس برای این منظور راهکاری را پیشنهاد کرده است. راهکار این است که تسهیلات در نظر گرفته شده برای تأمین لوازم خانگی خانوار‌های آسیب دیده از سیل به جای اینکه به صورت وام در اختیار متقاضیان قرار گیرد، در قالب یک خط اعتباری در اختیار بانک عامل قرار گیرد. اعتبار اختصاص یافته به این منظور در بانک عامل بلوکه شده و نسبت به قرارداد‌های منعقد شده تا رقم مورد نظر با هر واحد تولیدی در مقابل دریافت تضمین و با نظارت وزارت صمت متناسب با پیشرفت مراحل تولید در اختیار واحد تولیدی قرار گیرد. وزارت صمت باید بر قیمت‌ها با تولیدکنندگان طرف قرارداد به توافق برسد و تعداد محصول تحویلی واحد‌های تولیدی طرف قرارداد باید ماهیانه مشخص باشد. تحت هر شرایطی چنانچه واحد تولیدی نتواند تعداد محصول متعهد شده را تحویل دهد، دو هفته قبل از خاتمه زمان تعهد ملزم به اطلاع رسانی به وزارت صمت است تا در اسرع وقت جایگزین دیگری با پرداخت ضرر و زیان متعهد اولی (تولیدکننده اول)، برای محصول مورد نظر مشخص و محصول بموقع توزیع شود. به منظور ارزیابی توان تولیدی واحد‌های تولیدی مشارکت کننده در طرح، دولت می‌تواند از مشاوره تشکل‌ها و انجمن‌های تخصصی مرتبط استفاده کند.
با توجه به زمانبر بودن ساخت و تولید محصولات لوازم خانگی ضروری است، برنامه ریزی‌ها و سازوکار‌های لازم برای توزیع به موقع این محصولات و تحویل به خانوار‌های حادثه دیده انجام گیرد، به ویژه در تأمین و توزیع لوازم خانگی واحد‌های مسکونی تعمیری باید تسریع شود (حتماً باید لوازم خانگی ایرانی خریداری شود). در خصوص واحد‌های احداثی به نسبت قرارداد‌هایی که برای تحویل واحدها وجود دارد و با توجه به زمان تحویل این واحدها، باید از هم اکنون نسبت به انعقاد قرارداد با تولیدکنندگان برای تولید این محصولات و در نتیجه توزیع بموقع این محصولات اقدام شود. حواله دریافتی توسط بانک از طریق وزارت صمت به آسیب دیدگان معرفی شده توسط نهاد‌های ذی صلاح برای تحویل گرفتن لوازم خانگی از نمایندگی‌های مجاز یا ادارات مرتبط تابعه سازمان‌های صنعت، معدن و تجارت استان‌ها ارائه شود.
رئیس انجمن تولیدکنندگان لوازم خانگی در این زمینه پیشنهاد دیگری را نیز در گفت وگو با خبرنگار تابناک اقتصادی ارائه نمود. وی گفت: با توجه به اینکه لوازم خانگی ارزبری دارند و تمام قطعات آن‌ها در داخل تولید نمی‌شود، دولت می‌تواند در این زمینه هم جهت حمایت از تولید داخلی و تهیه لوازم مورد نیاز سیل زدگان با تولیدکنندگان همکاری کند.
دکتر انصاری افزود: به عنوان مثال ورق یخچال از خارج وارد می‌شود و دولت می‌تواند در این زمینه به تولیدکنندگان کمک کند تا جنس تهیه شده ارزان‌تر به دست مصرف کنندگان برسد. با هدف کاهش قیمت تمام شده محصول، دولت می‌تواند در تأمین مواد اولیه از منابع اصلی (به عنوان مثال از واحد فولاد مبارکه و مجتمع‌های پتروشیمی) همکاری کند. به عبارتی با هدف کاهش قیمت تمام شده محصولات لوازم خانگی، امکانی فراهم شود که مواد اولیه تولیدکنندگان مشارکت کننده در این طرح، از منابع اصلی تأمین شود و نیازی به خرید از بازار نباشد.
بنا بر آخرین آمار ارائه شده ۱۳۲ هزار واحد مسکونی در سیل اخیر آسیب دیده اند. دولت برای تأمین لوازم خانگی این واحد‌های مسکونی ۱۵ میلیون وام با شرایط خاص و ۵ میلیون کمک بلاعوض در نظر گرفته است. پرسش این که آیا صنعت لوازم خانگی داخلی قادر به ساخت و تأمین این اقلام مورد نیاز خانوار‌های سیل زده است؟ و چه راهکار مناسبی را می‌توان در نظر گرفت که این وام‌ها به دست تولیدکنندگان لوازم خانگی به منظور رونق این صنعت در کشور برسد؟
قطعا اختلاس و رانت در آن خواهد بود