اختصاصی با جبار آذین/ شبکه خانگی و تلویزیون، مخاطبان را ماهواره بین تر کرده اند

شبکه خانگی مثل خود تلویزیون عمل نمی کند، اگر تنوع تولید تلویزیون را مد نظر قرار می داد یعنی مخاطب همچنان شاهد آثار خوبی در عرصه‌های تولیدات اجتماعی، خانوادگی، تاریخی و حتی دینی بود اوضاع این شبکه و استقبال از آن بهبود کمی و کیفی بیشتری می یافت، اما الان بیشتر آثاری که در این شبکه خانگی دیده می‌ شود آثاری است که به نوعی جنایی، پلیسی، معمایی و اینگونه هستند و گرچه اینا هم برای خود مخاطبانی دارند

اما نباید شبکه خانگی -که به هر حال یک شبکه اجتماعی محسوب می شود- در اختیار تولید این گونه آثار قرار بگیرد. این نقش اشتباه را ما در سینما هم شاهد بودیم که مسئولان سینما عمدتاً سرمایه و برنامه‌ریزی خودشان را در تولید یک سری فیلم های خاص محدود کرده بودند.

*عملکرد شبکه خانگی  را بهتر می دانید یا تلویزیون؟

به هر حال صدا و سیما به عنوان یک شبکه دارای جایگاه اجتماعی و همچنین فعالیت های بیشتر که البته الان هنرمندان کمتری تمایل به همکاری با آن را دارند از لحاظ داشتن مخاطب و کمیت بیشتر در تولیدات از شبکه خانگی جلوتر است. اما از نظر کیفیت آثار تولید شده در شبکه خانگی از تلویزیون بهتر هستند که البته این هم به این دلیل است که درِ تلویزیون به روی همه هنرمندان باز نیست. برخی از هنرمندان حرفه ای ترجیح می دهند که در شبکه خانگی فعالیت کنند و همین سبب شده است که کیفیت آثار در vodها بهتر از تلویزیون باشد.

تلویزیون چون متاثر از اهداف سیاسی عمل می کند و هر کدام از مسئولان تلویزیون که تغییر می‌کند تولیدات و سیاست‌گزاری تلویزیون نیز به تبع آن تغییر می کند، زمانی آثار جذاب خانوادگی و اجتماعی در صداوسیما تولید می شد که مردم را ترغیب می کرد پای تلویزیون بنشینند و آن آثار را ببینند.

*تاثیرات این نوع تغییرات چه بوه است؟

 چون نگاه‌ها مرتب عوض می شوند و هنرمندان، مسئولان و مدیران تلویزیون مکرر در حال تغییر هستند و آنها نیز در چارچوب سلیقه ای روسای درجه یک تلویزیون فعالیت می کنند، تلویزیون دیگر مثل سابق تولیدات جذاب گذشته‌اش را ندارد و ما همچنان شاهد ریزش مخاطبان در تلویزیون هستیم.

اگر غیر از این بود مخاطبان همچنان می توانستند پای تلویزیون آثار خوبی را مشاهده کنند ولی با اینکه تماشای تولیدات شبکه خانگی برای مردم برخلاف تلویزیون که استفاده از آن به ظاهر برای عموم رایگان هست، هزینه مستقیم دارد و باید برای خرید اشتراک آن هزینه کنند باز هم می بینیم که روز به روز به مخاطبان این پلتفرم افزوده می شود.

هنرمندان حرفه ای هم کمتر با صداوسیما همکاری می کنند این هم به دلیل بد عهدی‌های مالی سازمان است و هم اعمال سلیقه های مدیران؛به همین دلیل هنرمندان هم توان خود را برای فعالیت در شبکه های خانگی‌ گذاشته اند و درواقع علت خوب بودن آثار شبکه های خانگی حضور همان هنرمندان کاربلدی است که قبلا در تلویزیون فعالیت می کردند.

*نظرتان راجع به عملکرد کلی این شبکه‌های خانگی، فارغ از ارتباطات سازمانی و ... چیست؟

مساله شبکه خانگی در نه تنها ایران که در جهان مطرح است چون در این نوع شبکه ها و با توجه به عملکرد مسئولان و هنرمندانی که در این عرصه فعالیت دارند نقش فرهنگی و اجتماعی قابل توجهی در فرهنگ سازی جوامع و در کشور ما ایران و همچنین رشد و توسعه فضای هنری کشور داشته باشند.

*در کشور ما میزان نفوذ و دلایل یا موانع بر سر راه این شبکه را چه می دانید؟

در ایران به دلایل مختلف شبکه خانگی نفوذ کرده اند.  به هر حال عوامل عناصر مختلفی عنوان فعالیت دارند به جای اینکه تابع حرکت‌های فرهنگی و اجتماعی باشد بیشتر تحت نفوذ عملکرد یک سری جریان‌هایی است که این جریان‌ها در واقع آن رو شکل و جهت می‌دهند؛ بدین معنا که بیش از آن که تولید در این شبکه از منظر توجه خاص و نظر و سلیقه مردم صورت بگیرد بیشتر متکی است به نظرهای سلیقه کسانی که شبکه‌های خانگی را اداره و رهبری می‌کنند.

*امروز داستان مدیریت و راهبری این شبکه چه شرایطی دارد،

کشمکش‌های فراوانی بین سردمداران سینما و تلویزیون برای کشاندن این شبکه به سمت خود جریان داشت اما اکنون این مسئله به این شکل تا حدی فیصله پیدا کرده و در واقع مدیریت آن تحت نفوذ تلویزیون است.

 به عبارت دیگر آنچه که الان در شبکه خانگی تولید می شود به نوعی از کانال‌ها و فیلترهای تلویزیون عبور می‌کند اما چون رسانه ملی به عنوان سازمانی قانونمند و هدفمند هست و دارای تعریف قانونی، برنامه ها یا فیلم‌ها و سریال‌هایی در تلویزیون تولید می شود که با خواست های سلیقه‌ای مدیران همسو است.

 اما گستره شبکه خانگی از این مسئله یک مقدار فراتر می رود بدین صورت که گرچه دستگاهی و نهادی به نام ساترا در حرکت‌ها و برنامه‌ها و مدیریت شبکه خانگی به نوعی نظارت می‌کند اما بیشترین بخش تولیدات آن به نوعی متاثر از حضور یک سری اسپانسر هاست که این اسپانسر ها در واقع سرمایه اصلی شبکه خانگی شده اند.

 * یعنی اسپانسرها  در اولویتند و نهایتا منویات آنهاست که رسانه ها را خط می دهد؟

 بله. محصول و محتوای تولیدات شبکه خانگی علاوه بر اینکه سلیقه مردم و مسئولان مدنظر قرار می دهد اما  خیلی از تولیدات طبق سلیقه اسپانسرها است. امروزه شبکه خانگی به دلیل وجود همین اسپانسرها و با حمایت‌های تلویزیون دولتی و یک سری حمایت‌های دیگر تبدیل به یک مرکز رسانه‌ای ثروتمند شده است. یعنی پول زیادی در آن جریان دارد. 

در هر حال یک سری موقعیت‌های اجتماعی برای خودش به دست آورده که اینها سبب شده بخشی از هنرمندان کشور چه آن‌هایی که در سینما فعال بودند و چه آن‌هایی که در تلویزیون، برای کسب درآمد و به هر حال ارائه آثار هنری به شبکه خانگی رو آوردند.

*چه عوامل دیگری بر تولیدات این شبکه اثر گذار است،

 آنچه که تولیدات شبکه های خانگی را متاثر می کند چند مسئله مهم است. قرار گرفتن برخی از هنرمندان کنار آن است که این هنرمندان پیش از اینکه به فرهنگ و سلیقه و نیازهای مخاطبان ایرانی توجه می‌کنند متاثر از فیلم‌ها و سریال‌های خارجی هستند و به نوعی به تقلید یا کپی برداری و اقتباس از سریال های خارجی می‌پردازند که ما شاهد این تولیدات هستیم.

اما اینها به لحاظ فرهنگی نیاز مخاطب نیست. گرچه بعضی از تولیدات این شبکه از منظر ساختارهای هنری قابل توجه باشد اما با این احوال آنچه که در شبکه خانگی می‌گذرد نشان دهنده این است که گروهی از هنرمندان سعی دارند که با توجه به نیازهای مخاطب و فرهنگی جامعه آثار هنری تولید کنند و این سبب شده که چه هنرمندان شناخته شده و چه آنهایی که کمتر شناخته شده اند در شبکه خانگی بیشتر فعال باشند.

*رقابت تلویزیون و شبکه خانگی الان چه شرایطی دارد؟

 فعالیت در این شبکه به دلیل فضای نسبتاً بازتر نسبت به تلویزیون و سرمایه هنگفتی که در آن جریان دارد یک نوع رقابتی را بین تولیدات تلویزیونی و شبکه خانگی ایجاد کرده که بخشی از کسانی که به دلیل ضعف‌های فیلم و سریال و هر چیز دیگری، تمایلی به تماشای آنها از تلویزیون ندارند، از شبکه خانگی استفاده می‌کنند اما متاسفانه این به این معنا نیست که تولیدات شبکه خانگی و تلویزیون به گونه‌ای هستند که دوستداران و علاقمندان آثار بصری خودشان را از تماشای فیلم‌ها و سریال‌ها ماهواره‌ ای خارجی بی‌نیاز ببینند. یعنی همچنان ضعف هایی اساسی دارد.

*برآیند چنین رقابتی چیست؟

 همچنان متاسفانه شاهد این هستیم که به رغم اینکه در شبکه خانگی گرچه آثاری هم تولید می شود که می توانند جذابیت داشته باشند اما همچنان به جمع ماهواره بین های خارجی افزوده می شود. هم به دلیل فنی و هم به دلیل پخش انها از شیکه های ماهواره ای.