رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه ایالات متحده، در نامه ای که روز گذشته به پل رایان رئیس مجلس نمایندگان این کشور فرستاده است، گزارش تأیید بازرسی های صورت گرفته از فعالیت های هسته ای ایران را به وی ارائه و بیان کرده که ایران همچنان به تعهدات خود در قالب برجام و توافق هسته ای پایبند است. با این حال، وی گفته که وزارت خارجه مشغول بازبینی اساسی درباره رفع تحریم های ایران در رابطه با برجام است.
به گزارش «تابناک»؛ دونالد ترامپ برای نخستین بار در دوران ریاست جمهوری خود، دستور تمدید لغو تحریم های ایران در قالب برجام را صادر کرد. رئیس جمهور آمریکا هر نود روز یک بار موضوع تمدید لغو تحریم ها را طی دستور اجرایی تأیید و اعلام می کند. روز گذشته در پی گزارش رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه به مجلس نمایندگان، برای اولین بار ترامپ این دستور را صادر کرد تا به این ترتیب موضوع ادامه لغو تحریم های ایران برای 90 روز آینده اعلام شود.
در نامه ای که تیلرسون وزیر خارجه به پل رایان ارسال کرده، ضمن تأیید و تأکید بر این نکته که ایران طبق گزارش های در دسترس به تمامی تعهدات خود در قالب برجام پایبند بوده، بیان شده است: ایالات متحده به روند معلق کردن تحریم های هسته ای ایران برای 90 روز دیگر ادامه خواهد داد.
این اعتراف که معانی خاص خود را دارد، البته همراه شده با نکته ای دیگر که در نامه تیلرسون باید مورد توجه قرار گیرد. وی در ادامه نامه خود آورده است، با این حال، وزارت امور خارجه، مشغول یک بررسی جامع روی برجام و مفاد آن است تا موضوع لغو این تحریم ها و تأثیرات آن بر منافع اساسی ایالات متحده را ارزیابی کند.
تیلرسون بیان کرده: ایران به عنوان بزرگترین حامی تروریسم در جهان باقی مانده و از روش ها و متدهای متعدد در این راستا استفاده می کند؛ بنابراین، بازبینی بین نهاد شورای امنیت ملی آمریکا از توافق هسته ای با ایران، این موضوع را که آیا این توافق و لغو تحریم ها برای منافع امنیتی ایالات متحده اساسی و حیاتی است یا خیر، ارزیابی خواهد کرد.
معانی نامه تیلرسون برای ایران
تیم دونالد ترامپ از زمان رقابت های انتخاباتی، یکی از اهداف خود را برنامه هسته ای ایران و توافق هسته ای شش قدرت جهانی با ایران قرار داده بود. در دوران ریاست جمهوری نیز یکی از مهمترین نکته هایی که کاخ سفید بر آن تأکید داشت، موضوع توافق هسته ای است که با همکاری سنای این کشور مقدمات فشار بر این توافق و ایران آماده شود.
نامه رکس تیلرسون به پل رایان از یک سو، یک اعتراف اساسی را در بر دارد و آن موضوع پایبندی ایران به تعهدات خود در قالب برجام است. این اعتراف از سوی وزارت خارجه آمریکا اهمیت بسیاری دارد، زیرا دربردارنده این نکته است که حداقل دولت دونالد ترامپ از مسیر ساختار برجام، حفره ای برای نفوذ به این توافق و برچیدن ساز و کار آن به دست نیاورده و در آینده نیز به احتمال بسیار به دست نخواهد آورد.
این موضوع البته پیش از این نیز بارها دیده و بیان شده بود و هرچند نکته جدید را در نگاه نخست در بر ندارد، نفس اعتراف دولت آمریکا به پایبندی ایران به مفاد برجام، موضوعی است که از یک سو بار روانی مهم و مثبتی در پی دارد، به ویژه برای سایر شرکای آمریکا، که خواهان افزایش مراودات با ایران هستند و از سوی دیگر، بیان این اعتراف از زبان وزارت خارجه دونالد ترامپ آن هم در دوره ای که تنش ها بین دو کشور بر سر موضوعات مختلف بالا گرفته است، حائز اهمیت می نماید.
نکته مهمتر اما هشدار زیر پوستی رکس تیلرسون به ایران در این نامه است. تیلرسون کاملا ضمنی سیاست و دستور کار تیم ترامپ برای چالش با ایران را در این نامه بیان کرده است. در واقع این گزارش به خوبی نشان می دهد که خط سیر ایالات متحده برای فشار بر ایران از مسیر برجام نمی گذرد و هرچند تبعات آن می تواند در آینده برجام را نیز متأثر سازد ـ که احتمالا هدف نهایی نیز همین است ـ کاخ سفید بنا ندارد، مستقیم از ایستگاه برجام عبور کند.
ایران هنوز در فهرست کشورهای حامی تروریسم در وزارت خارجه آمریکاست و همچنان تحریم های آمریکا بر ایران در مسائل حقوق بشر و تروریسم برقرار است. هشدار رکس تیلرسون در این مورد که شورای امنیت ملی آمریکا در حال بررسی ارتباط توافق هسته ای با منافع حیاتی امنیتی آمریکاست، به صراحت به معنی آن است که آنچه ایالات متحده خواهان آن است، معلق نگاه داشتن ایران به همراه معلق نگاه داشتن تحریم ها به شکل همزمان است.
به عبارتی واضح تر، ایالات متحده به سادگی تحریم های هسته ای مندرج در متن توافق را همچنان تعلیق می کند؛ اما در کنار آن در صدد است تا ایران را در فضایی ابهام آلود و نا مطمئن از آینده نیز نگاه دارد؛ ترفندی که به نظر بیش از هر چیز در اوضاع کنونی برای کاخ سفید کارآمد است.
افزایش تنش ها با روسیه و به ویژه کره شمالی و ناتوانی آمریکا از همراه کردن چین در مسأله پیونگ یانگ، فرصت چندانی برای پرداختن به مسائل و چالش های آمریکا با ایران را به ترامپ نمی دهد. در شرایطی که سایه یک جنگ تمام عیار در آسیا بر سر جهان سنگینی می کند، آخرین چیزی که دونالد ترامپ و تیم وی خواهان آن هستند، یک بن بست سیاسی ـ امنیتی با ایران و در قالب برجام و توافق هسته ای است، زیرا این موضوع می تواند بخش اعظمی از انرژی های صرف شده تیم ترامپ برای همراه کردن جامعه بین المللی در خصوص بحران کره را به هدر داده و مسأله رسیدگی به تهدیدات جدی کیم جونگ اون را به تأخیر بیندازد.
در نتیجه در شرایط فعلی، بهترین کار برای کاخ سفید این است که ضمن یادآوری تعهدات ایران در برجام، و ضمن تمدید تعلیق تحریم ها، ایران را به شکلی کلی همچنان در خلأ اطلاعاتی از تصمیمات آتی خود نگاه دارد تا سر فرصت و با ذهنی فارغ، موضوع برجام را در دستور کار قرار دهد.
نامه تیلرسون به پل رایان، همچنین در بر دارنده اشاره ای ظریف و ملیح به سنا و مجلس نمایندگان نیز هست. اینکه کاخ سفید و شورای امنیت ملی به خوبی موضوع ایران را مد نظر دارند و در نتیجه نیازی به آن نیست که در این شرایط سنا و مجلس نمایندگان نیز مته به خشخاش گذاشته و فشار بیش از حد نیاز به ایران وارد کنند. فشارها و بازی های گاه و بیگاه نمایندگان و مترسک تحریم های جدید غیر هسته ای در این زمینه، ظاهرا برای کاخ سفید و سنا کافی است.
بدون شک، آینده تحولاتی که مقدمات آن از یک ماه قبل رقم خورده، آینده توافق هسته ای و برجام را نیز مشخص خواهد کرد. موضوع سوریه، روابط روسیه و آمریکا، روابط آمریکا و چین و ماجرای کره شمالی، فرصت تفکر در عمق را از کاخ سفید گرفته و کوچکترین اشتباه استراتژیک از سوی شورای امنیت ملی آمریکا ـ که اکنون قطب اصلی تصمیم سازی است ـ منجر به تبعات وخیمی برای دونالد ترامپ خواهد بود.
سمت و سوی این تحولات زمان و نوع کنش و برخورد آمریکا با ایران را مشخص خواهد کرد و در این بین، البته نوع بازیگری و هوشمندی و دستور کار سیاست داخلی و خارجی آینده ایران نیز بی تأثیر نخواهد بود.