حمیده جعفری ـ مطمئنا در دنیای پرتلاطم امروزی، یکی از موضوعاتی که می تواند جوامع بشری را از اختلافات شخصی و جمعی در امان بدارد، «آشنایی با حقوق متقابل افراد با یکدیگر و قانون» است که مهمترین اثر این آشنایی و آگاهی را می توان در پیشگیری از وقوع بسیاری از مشکلات حقوقی دانست؛ بنابراین، امروز تلاش داریم تا موضوع «رفع اثر از چک برگشتی» را بررسی کنیم.
در پی افزایش چک‌های برگشتی در سال‌های اخیر، همواره برای رفع سوء اثر آن، گروه‌های مختلفی وارد عمل شده و با تبلیغات گسترده نسبت به رفع سوء اثر غیرقانونی این چک‌ها اقدام می‌کنند که مورد تایید شبکه بانکی نبوده و زمینه سوء استفاده افراد متقلب و متخلف را نیز فراهم کرده است.
در حالی که برای رفع سوء اثر چک‌های برگشتی، قوانین و مراحل مشخصی از سوی بانک مرکزی تعیین شده است، اما باز هم تبلیغات گسترده‌ای در رابطه با این مورد از طریق غیر مجاز انجام می شود که مورد تایید مراجع رسمی نیست.
بنابراین، در پی افزایش چک‌های برگشتی در سال‌های اخیر همواره برای سوء اثر آن نیز گروه‌های مختلف وارد عمل شده و با تبلیغات گسترده نسبت به رفع سوء اثر غیرقانونی این چک‌ها اقدام می‌کنند که نه تنها مورد تایید شبکه بانکی نیست، بلکه زمینه سوءاستفاده افراد متقلب و متخلف را فراهم کرده است.
این موضوع در حالی است که بانک مرکزی تبلیغات گسترده برای رفع سوء اثر چک‌های برگشتی را غیرقانونی دانسته و از صاحبان این نوع از چک خواسته است تا تنها بر اساس دستورالعمل بانک مرکزی و از طریق شعب و واحدهای تابعه بانک‌ها اقدام کنند.
مراحل قانونی رفع سوء اثر چک
رفع سوء اثر از چک‌های برگشتی در پنج مرحله تامین موجودی، ارایه لاشه چک برگشتی، ارایه رضایت‌نامه محضری ذی‌نفع به بانک، واریز مبلغ چک به حساب جاری و مسدود کردن آن به مدت 24 ماه و ارایه حکم قضایی مبنی بر رفع سوء اثر از سوابق چک برگشتی انجام می‌شود.
بر این اساس باید در مرحله نخست، تأمین موجودی انجام شود، به گونه ای که مشتری مبلغ کسری موجودی را به حساب جاری خود واریز کرده و پس از دریافت مبلغ مزبور توسط ذی‌نفع چک، بانک نسبت به رفع سوء اثر چک برگشتی اقدام می‌کند.
ارایه لاشه چک برگشتی
دومین مرحله، ارایه لاشه چک برگشتی است که در این حالت مشتری لاشه چک برگشتی را به بانک ارایه کرده و در مقابل آن بانک مربوطه به مشتری رسید می‌دهد.
ذی‌نفع چک باید در مرحله بعد رضایت‌نامه محضری را به بانک‌ها ارایه دهد. در صورت عدم امکان ارایه لاشه چک برگشتی به بانک بنا به دلایلی نظیر مفقود شدن، به سرقت رفتن و سوختن، ذی‌نفع چک یعنی شخصی که گواهی‌نامه عدم پرداخت وجه چک به نام او صادر می شود، می‌تواند با حضور در دفترخانه اسناد رسمی، با دریافت رضایت‌نامه نسبت به رفع سوء اثر از چک مورد نظر و ابطال آن اقدام کند.
اما در این مورد قانونگذار مقرر کرده که چنانچه ذی‌نفع چک، شخص حقوقی دولتی یا نهاد عمومی غیر دولتی باشد، می‌تواند با ارایه نامه رسمی رضایت خود را اعلام کرده و بانک با دریافت این رضایت‌نامه نسبت به رفع سوء اثر از چک مورد نظر و ابطال آن اقدام کند.
واریز مبلغ چک به حساب جاری و مسدود کردن آن به مدت 24 ماه
چهارمین مرحله برای رفع سوء اثر چک برگشتی، واریز مبلغ چک به حساب جاری و مسدود کردن آن به مدت 24 ماه است.
اگر ارایه لاشه چک یا رضایت‌نامه محضری ذی‌نفع به بانک امکان‌پذیر نباشد، مشروط به اینکه حساب جاری مشتری نزد شعبه مفتوح شده و توسط مراجع قضایی مسدود نشده باشد، مشتری می‌تواند با واریز معادل کسری موجودی به حساب جاری خود، درخواست مسدود شدن وجه را برای پرداخت چک برگشتی تا زمان تعیین تکلیف قطعی چک برگشتی یا حداکثر به مدت 24 ماه به بانک ارایه و سپس اقدام به رفع سوء اثر از سابقه این چک کند.
در این شرایط بانک موظف است ظرف پنج روز کاری طی نامه‌ای، تأمین وجه چک را به شخصی که گواهی‌نامه عدم پرداخت به نام وی صادر شده است، برای مراجعه به بانک و دریافت وجه چک، اطلاع دهد.
ارایه حکم قضایی مبنی بر رفع سوء اثر از سوابق چک برگشتی
اما مرحله آخر برای رفع سوء اثر چک، ارایه حکم قضایی مبنی بر رفع سوء اثر از سوابق چک برگشتی است. در این حالت در صورت عدم اقدام مشتری نسبت به رفع سوء اثر، از سابقه هر چک برگشتی صرفا پس از انقضای مدت هفت سال از تاریخ صدور گواهی‌نامه عدم پرداخت آن به صورت خودکار از سامانه اطلاعاتی بانک مرکزی رفع سوء اثر می‌شود. باید یادآور شد در صورتی که مشتری ظرف مدت ده روز کاری پس از برگشت چک اقدام به تأمین کسری موجودی حساب جاری یا ارایه لاشه چک یا رضایت‌نامه محضری از ذی‌نفع نکند، بانک موظف است اطلاعات مربوط به گواهی‌نامه عدم پرداخت را به سامانه اطلاعاتی بانک مرکزی ارسال کند. همچنین بانک مکلف است بنا به درخواست مشتری و به منظور آگاهی وی از سوابق چک‌های برگشتی خود در سامانه اطلاعاتی بانک مرکزی، تعداد و مشخصات چک‌های برگشتی وی؛ با درج تاریخ برگشت، چک را به طور کامل ارایه کند.
هفت سال به سه سال تقلیل پیدا کرده چک کنید لطفا