چالش‌های اینفوگرافیک در مطبوعات ایران

اینفوگرافیک (infographic) یا همان  information graphicکه در حال حاضر در ایران نامهای بسیاری به خود گرفته، در تاریخ مطبوعات پیشینه ای بیش از ربع قرن دارد. از دهه 30 به این سو، نمونه هایی ولو بسیار ساده و ضعیف از اینفوگرافیک در مطبوعات ایران مشاهده می شود که با اهداف مختلفی تولید و استفاده شده اند. تاریخ مدرن اینفوگرافیک در ایران، خود را به تلاشهای مجموعه «همشهری» و پس از آن «خورشید» در اوایل دهه 80 مدیون است. هرچند این تلاشها با شدت و ضعف بر این فرایند موثر بوده اند، ولی از اوایل دهه 90، حضور رسانه های آنلاین همچون نسیم، خبرآنلاین و... به این جریان قوت بخشیده است.
طی دوسال اخیر، با ورود روابط عمومی ها به این حوزه و افزایش شرکتهای تولید اینفوگرافیک و موشن اینفوگرافیک و تلاشهای صورت گرفته برای تدریس، بهره گیری از این حوزه جنبه عام تری یافته و توسعه بیشتری یافته است. علی رغم این تحولات، اینفوگرافیک در ایران با چالش‌هایی روبرو است.

اینفوگرافیک در ایران که قریب به 13 سال از عمر تجربه زندگی مدرن آن می گذرد، هنوز با چالش انتخاب نام روبرو است. اینفوگرافیک در ایران با چالش نامهای مختلف روبرو است و از آن به اطلاع نگاشت، داده نما، گرافیک اطلاع رسان، گرافیک اطلاعاتی، داده های دیدنی و... یاد می شود. هنوز در بین عامه مردم، اهالی فن و فرهنگستان ادب، اتفاق آرا برای نام در این خصوص دیده نمی شود.

علی رغم تفاوت نیوزگرافیک با اینفوگرافیک (با توجه به تفاوت بین اطلاع و خبر)، در ایران مرزی بین این دو وجود ندارد و از همگی به عنوان اینفوگرافیک یاد می شود. نیوزگرافیک در پی یک حادثه با یک یا چند ارزش خبری تهیه می شود و حادثه مربوطه را روایت بصری می کند در حالی که تمرکز اینفوگرافیک بر اطلاعات و انتقال اطلاعات به مخاطبان و کاربران است.

بعضا دسترسی به اطلاعات و داده ها با سهولت همراه نیست و تناقض آمار، خود یک چالش در این مسیر است. امید است همکاری سازمانهای مختلف با سامانه دسترسی آزاد به اطلاعات بتواند در این مسیر موثر باشد.

به عنوان نمونه اینفوگرافیک با کاریکاتور که تمرکز آن بر اغراق اعم از بزرگنمایی و کوچکنمایی است سازگار نیست چراکه باید کاملا پایبند به واقعیت باشد، در حالی که سبکهایی را به لحاظ اجرا شاهد هستیم که با همه موضوعات و رویدادها با فضایی «فان» و طنز گونه برخورد می کندن (گرچه ممکن است بنا بر ضرورت و موضوع اینفوگرافیک، مثلا برای کودکان فضاسازی شاد و انتزاعی تر به آن اثر بخشید ولی برای موضوعی همچون حادثه تروریستی تهران نمی توان از چنین فضایی بهره گرفت در حالی که برخی آثار تولیدی، عکس این مساله را نشان داده است).

گرچه رسانه ها بخشی را در سایت خود یا در صفحه روزنامه شان به اینفوگرافیک اختصاص داده اند ولی این آثار با ارائه اطلاعات به یاری یک طراح (عاری از اینکه مسلط به اینفوگرافیک باشد یا خیر) تولید می شوند.
قطعا با باور بیشتر مدیران به حوزه اینفوگرافیک و نیوزگرافیک و قابلیتهای آن و انجام سرمایه گذاریهای لازم در این خصوص، ایجاد واحدی خاص این حوزه در این رسانه ها و آثار تولیدی در این خصوص، وضعیت بهتری می یابند.

رسانه های کشور در واکنش به حوادث مهم، واکنش گرافیکی حرفه ای در قالب نیوزگرافیک نشان نمی دهند و در صورت تولید نیز روند واکنش به آن بسیار کند و ضعیف است که به نظر می رسد این مهم می تواند در کیفیت آثار تولیدی و انتقال محتوا به مخاطبان موثر باشند.

علاوه بر اینها، اینفوگرافیک در ایران با چالشهای دیگری نیز روبروست.

اینفوگرافیکهای «برهم کنشی و یا تعاملی» ، فیزیکال یا حجمی، نوری و لیزری، اینفوگرافیتی، آنلاین اینفوگرافیک و... انواع دیگر اینفوگرافیک هستند که علی رغم کاربردهای بسیار آنها، در ایران کمتر مورد توجه و استفاده قرار گرفته اند.

با اینکه در برخی دانشگاههای کشور، درسی مرتبط با نیوزگرافیک و اینفوگرافیک گنجانده شده (به عنوان یک اتفاق مثبت) ولی همچنان در این سرفصلها، خلطی بین نیوزگرافیک و اینفوگرافیک مشاهده شده و بین منابع عنوان شده با سرفصلها، انطباقی بین آنها دیده نمی شود که قطعا اساتید و دانشجویان را با مشکل مواجه خواهد کرد.

امید است با مرتفع شدن این چالشها، حوزه اینفوگرافیک و نیوزگرافیک در ایران به خصوص در حوزه مطبوعات با بهبود شرایط روبرو شود. همچنین امید می رود با گرایش رسانه ها به حوزه دیتاژورنالیسم، فرایند تولید داده به اطلاعات و بصری شدن آنها نیز جریان حرفه ای تری به خود بگیرد.