تأسیس «نهاد ویژه مالی» اروپا برای تجارت با ایران می تواند تحریم های آمریکا را بی اثر کند؟

خواست یا توان کشورهای اروپایی حفظ توافق هسته ای با ایران و مقابله با تحریم های ضد ایرانی آمریکا، مسأله ای است که مباحث زیادی پیرامون آن مطرح شده است.

به گزارش «تابناک»؛ در همین زمینه، «شورای روابط خارجی اروپا» (ECFR ) در مطلبی به امکان سنجی توان و خواست اتحادیه اروپا برای کمک به ایران و حفظ برجام پرداخته است.

در این مطلب آمده است: به عنوان بخشی از تلاش ها برای نجات توافق هسته ای با ایران، دولت های اروپایی وعده داده اند، نه تنها روابط بانکی بلکه همه پیوندهای اقتصادی خود با ایران را حفظ کنند. از چهارم نوامبر، بانک های ایرانی مورد تحریم آمریکا قرار خواهند گرفت و این مسأله دشواری های زیادی را در پیش روی کمپانی های اروپایی برای معاملات با شرکت های این کشور ایجاد خواهد کرد.

بسیاری از مسیرها برای کاهش اثرات تحریم های ثانویه آمریکا بر روی بخش مالی اروپا، چالش های فنی و سیاسی قابل توجهی را نشان می دهد که ریشه در سلطه آمریکا بر نظام مالی جهانی و یکپارچگی بخش های بانکی اروپا و آمریکا دارد. علاوه بر این، بخش مالی ایران نیز باید اقدامات فعالانه ای در پیش گیرد تا اطمینان حاصل شود که با استانداردهای بین المللی مورد نیاز اروپا مغایرتی ندارد.

حال این پرسش مطرح می شود که اروپایی ها چه راه حل هایی ممکنی برای حفظ تجارت با ایران و نجات توافق هسته ای دارند؟

به رغم تلاش های آنها برای حفظ کانال های اقتصادی با ایران، دولت های اروپایی قادر به کاهش فشار بر بانک ها نبوده اند. تحریم های ایالات متحده علیه بخش بانکی ایران به زودی به اجرا درمی آید؛ کشورهای اروپایی اکنون اقداماتی را برای تسهیل تجارت با ایران از طریق ساختار قانونی و نهادی جدیدی در نظر گرفته اند.

در حاشیه نشست اخیر مجمع عمومی سازمان ملل متحد، فدریکا موگرینی، نماینده عالی اتحادیه اروپا اعلام کرد که "کشورهای عضو اتحادیه اروپا یک نهاد قانونی برای تسهیل معاملات مالی مشروع با ایران ایجاد خواهند کرد و این به شرکت های اروپایی امکان ادامه تجارت با ایران را با توجه به قوانین اتحادیه اروپا اعطا خواهد کرد و همچنین می تواند به روی شرکای دیگر اتحادیه اروپا در سایر نقاط جهان نیز باز شود.

دولت های اروپایی برای ماه ها روی این نهاد قانونی که با نام «نهاد ویژه مالی» (SPV) شناخته می شود، کار کرده اند. زمان بندی این اعلام عمومی نشان می دهد که آنها دارای درجه از اعتماد به نفس هستند که SPV می تواند عملیاتی شود و اروپا می تواند از این مدل برای نشان دادن توانایی خود برای اجرای تعهداتش استفاده کند.

مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا بلافاصله به تأسیس این نهاد ویژه مالی پاسخ داد و گفت: «متأسفانه از اینکه متوجه شدم کشورهای باقیم انده در توافق هسته‌ای در حال ایجاد یک سیستم ویژه پرداخت پول به ایران برای دور زدن تحریم‌های آمریکا هستند، بسیار آشفته و نا امید شدم».

جان بولتون مشاور امنیت ملی دولت ترامپ نیز گفت: ما در حال توسعه ساختاری هستیم که هنوز وجود ندارد. ما قصد نداریم اجازه دهیم تحریم هایمان توسط اروپا یا هر کسی دیگر، نادیده گرفته شوند.

مدل نهاد مالی ویژه SPV کار خواهد کرد؟

مزیت چنین نهادی که فرانسه پیشنهاد راه اندازی آن را داده‌، این است که برای این کار نیاز به کمک‌های مالی دولتی نیست. در همان زمان، روزنامه اقتصادی هندلزبلات هم گزارش داده بود که این نهاد واسطه‌ای مانند یک بورس معاوضه عمل و در واقع مطالبات متقابل شرکت‌های اروپایی و ایران را حسابرسی می‌کند. اتحادیه اروپا، چین و روسیه به روشنی باور دارند که «نهاد ویژه» کارآمد است. این سیستم موازی با «مصوبه مسدودکننده‌» بروکسل عمل می‌کند که به شرکت‌های اتحادیه اروپا اجازه می‌دهد در صورت متضرر شدن از تحریم‌های آمریکا از خزانه‌داری ایالات‌متحده شکایت کنند. البته قدرت مصون‌ساز این مصوبه برای شرکت‌های اروپایی در برابر تحریم‌های آمریکا، هنوز در عمل روشن نشده است.

با این حال اروپایی ها نمی خواهند مؤسسات مالی اروپایی همچون بانک سرمایه گذاری اروپایی را در معرض آسیب های احتمالی از سوی دولت ترامپ قرار دهند.

برای عملی کردن SPV، سیاستگذاران باید سریع در زمینه های مختلف فنی پیشرفت کنند. اولا، دولت های اروپایی باید تعیین کنند که چگونه و با چه شدتی می خواهند علیه تحریم های ایالات متحده اقدام کنند؛ این اولین سفارش و ملاحظه برای ساختار و عمل SPV است. به لحاظ نظری، SPV می تواند پرداخت ها را برای آنچه مقامات ایالات متحده برای فعالیت های تحریمی خود در نظر دارند را تسهیل کند. در واقع، مقامات اروپایی آشکار درباره قصد خود برای استفاده از SPV برای حمایت از خرید نفت ایران بحث کرده اند.

همان گونه که دستورالعمل های دفتر کنترل دارایی های وزارت خزانه داری ایالات متحده مشخص می کند، حتی توافق نامه هایی تهاتری که شامل نفت یا فرآورده های نفتی از ایران هستند، قابل تحریم هستند. با این حال، به دلیل اینکه در SPV پیش بینی شده سیستم مالی ایالات متحده و شاخه های خارجی بانک های آمریکایی کنار گذاشته شود، مقامات آمریکایی هیچ صلاحیت مستقیمی را در این مورد ندارند.

SPV بیشترین احتمال را برای موفقیت دارد اگر این رویکرد را ادامه دهد؛ در سطح کوچکی شروع به کار کند و به تدریج گسترش یابد. ساختار پایه این نهاد قابل جایگزینی و تکرار پذیر است. یکی از SPV ها می تواند بر تجارت قابل تحریم مرتبط با حمایت از بخش های نفت، خودرو و هواپیما ایران تمرکز کند. دیگر می تواند محدود به تجارت معاف از تحریم ها باشد - مانند کالاهای مصرفی، مواد غذایی و دارویی - که اجازه می دهد شرکت های چندملیتی از آن به عنوان کانال پرداخت مناسب استفاده کنند. با چندین SPV در دسترس، شرکت ها می توانند با نهادهای ایرانی با توجه به اشتیاق آنها و مدل های کسب و کارشان کار کنند.

پروسه ایجاد SPV می تواند محدودیت های قدرت تحریم آمریکا و تمایل ایالات متحده به استفاده از تحریم ها به عنوان یک سلاح علیه متحدان احتمالی اش را اثبات کند و شاید آموزنده باشد. گزارش ها حاکی از آن است که وزارت خزانه داری ایالات متحده در حال حاضر در برابر ترامپ بر سر باز نگه داشتن دسترسی ایران به سوئیفت مقاومت می کند، چون منوچین وزیر خزانه داری بر این باور است که قطع دسترسی ایران به سوئیفت می تواند اروپایی ها را برای مقابله با آمریکا مصمم تر کنند.

البته ایجاد SPV نیاز به کار فنی قابل توجهی دارد. از سوی دیگر، ایران باید نشان دهد که سیستم مالی آن همچنان در حال اصلاح مطابق با استانداردهای بین المللی در مورد پولشویی و تأمین مالی تروریسم است. در همین راستا، دولت های اروپایی تصویب FATF را گام مهمی از سوی ایران برای شفافیت مالی بین المللی می دانند.