در دوره تحریم‌ها چگونه می‌توان از هند و چین امتیازگیری کرد؟!

پس از روی کار آمدن ترامپ در آمریکا، بار دیگر بسیاری از تحریم‌هایی که به موجب برجام لغو شده بود، احیا و تحریم‌های جدیدی علیه کشورمان وضع کرد، به گونه ای که تقریبا هیچ نهاد یا فعالیتی از تحریم‌های آمریکا مصون نمانده است. با این حال، آمریکا استثنائاتی در زمینه تحریم‌ها در نظر گرفته که باید به دقت مورد توجه قرار گیرند.

به گزارش «تابناک»؛ با این حال، واشنگتن، پس از بازگرداندن تحریم ها، بندر چابهار را از فهرست تحریم های خود خارج و به هند و افغانستان برای فعالیت اقتصادی و تجاری در این بندر معافیت اعطا کرد.

حال این پرسش مطرح می شود که آمریکا از معاف کردن چابهار از شمول تحریم ها به دنبال چیست؟

کارشناسان گمانه های مختلفی در خصوص علت واقعی و پشت پرده معاف شدن هند و افعانستان از حضور در بندر چابهار مطرح کرده اند؛ هر چند آمریکایی ها علت این تصمیم را در رسانه های خود، ارسال کمک های بشردوستانه به افغانستان بیان کرده اند اما در پشت پرده این اعلام رسمی، یکسری دلایل دیگر سیاسی ـ اقتصادی در راستای منافع آمریکا وجود دارد که از جمله آن، رقابت آمریکا با چین در حوزه حمل و نقل بندری جنوب آسیاست.

مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا، معاف کردن بندر چابهار ایران از تحریم های اقتصادی را سخت ترین تصمیم در زمینه تحریم نامید. به گفته وی، هدف از این معافیت، تمایل آمریکا به کمک رسانی به هند، متحد ایالات متحده است که می خواهد مسیر استراتژیک تجاری از طریق ایران و افغانستان به آسیای مرکزی، با دور زدن پاکستان را راه اندازی کند.

جای تعجب نیست که قائل شدن استثنا برای بندر چابهار از سوی آمریکا به نظر بسیاری از ناظران یک تحفه مشکوکی بود. به هر حال، دلیل واقعی این که واشنگتن این استثناء به قول خود دردناک را قائل شد، علاقه محتاطانه چین به نفوذ در این پروژه است.

ذکر این مهم لازم است بندر چابهار، هند را به افغانستان و دیگر بازارهای آسیای میانه متصل می‌کند. این اتصال، هدف بلندمدت دهلی‌نو در سایه ممنوعیت عبور کالاهای هندی از خاک پاکستان است. در این زمینه، چابهار برای هند و فراتر از آن برای آمریکا راهی موثر فراهم می‌کند تا با توسعه چین در خلیج [فارس] از طریق بندر جایگزین گوادر پاکستان مقابله کند. چین بندر گوادر را در سایه طرح «یک کمربند یک جاده» تأمین مالی می‌کند.

در حال حاضر چینی ها سرمایه گذاری سنگین ۴۶ میلیارد دلاری در بندر گواتر پاکستان داشته و این بندر را برای ۴۳ سال از پاکستانی ها اجاره کرده اند. این میزان سرمایه گذاری می تواند منافع هندی ها از یک سو و آمریکایی ها از سوی دیگر در این منطقه حساس از آسیا را به مخاطره بیندازد. همین موضوع می تواند انگیزه بالایی برای مستثنا شدن بندر چابهار از تحریم های آمریکا باشد.

از سوی دیگر، نفوذ چینی ها به این پروژه یک سیگنال بسیار هشدار دهنده برای رقبای منطقه ای پکن است، به ویژه اینکه سرمایه گذاران چینی هم اینک در چابهار مستقرند. نگرانی واشنگتن و متحدان آن ناشی از این است که شاید هند کنترل پروژه را از دست بدهد و سکان توسعه بندر را به چین واگذار کند. نگرانی غرب به این امر منجر شد که حتی ژاپن که متحد هند و دشمن چین است، علاقه خود را به مشارکت در تأمین مالی نوسازی این بندر ایرانی اعلام کند.

کارشناسان بر این باورند، ایران در دوره تحریم ها، می تواند از معاف شدن چابهار به نحو مطلوبی در راستای کاهش فشارهای تحریمی و نزدیکی بازیگران آسیایی به خود بهره برداری کند.

ایران از یک سو می تواند از چابهار برای نزدیکی خود به چین استفاده کند و از طرفی این مسأله را به هندی ها گوشزد کند، در صورتی که در دوره تحریم ها با ایران همراهی نکنند، نقش و نفوذ چینی ها در این بندر را توسعه خواهد داد.

چینی ها نیز به خوبی می دانند که عقب نشینی از خرید نفت ایران می تواند به توسعه فزاینده نقش هند در بندر چابهار منجر شود. مسأله ای که در راستای منافع چینی ها نیست و پکن از زاویه راهبرد آمریکا برای مهار چین بدان می نگرد.

به طور کلی، معاف کردن چابهار از شمول تحریم ها از سوی آمریکا، یک سیگنال بزرگ برای چینی هاست تا متوجه شوند این بندر تا چه اندازه نقش تعیین کننده ای در پروژه مهار چین آمریکایی ها دارد. بدون تردید، مدیریت راهبردی و هوشمندانه نفوذ بازیگران آسیایی بر این بندر، می تواند به کاهش آسیب پذیری ایران در دوره تحریم ها منجر شود.