اعلام نظر پزشکی قانونی در حادثه لردگان تا آخرهفته به مقام ذی ربط، بررسی حوادثی مانند منا، گنبد، سقوط هواپیمای ترکیه در ایران، پلاسکو و پرونده‌هایی همچون میترا استاد، دختر آبی، عباس کیارستمی در کمترین زمان ممکن از سوی پزشکی قانونی و ... از مهمترین موضوعاتی بود که رییس سازمان پزشکی قانونی کشور آن‌ها را تشریح کرد.
به گزارش «تابناک»، عباس مسجدی آرانی در گفت‌وگوی تفصیلی با ایسنا، درباره اقدامات و فعالیت سازمان پزشکی قانونی، گفت: سازمان پزشکی قانونی یک سازمان مستقل و زیر نظر رییس قوه قضاییه است. اگر چه پزشکی قانونی با پزشکی عجین شده است و قدمت ۲۵۰۰ ساله دارد، ولی پزشکی قانونی ایران قدمتی صدساله دارد. از سال ۷۲ قانون تشکیل سازمان پزشکی قانونی توسط مجلس تصویب شد و این سازمان از وزارت دادگستری منتزع شد؛ لذا ما سابقه ۳۰ ساله در کشور داریم و سازمان پزشکی قانونی یک سازمان تخصصی و فوق تخصصی است و وظایفش پاسخگویی به تمام استعلام‌هایی است که مقام قضایی از ما درخواست می‌کند.
وی افزود: در قانون سازمان پزشکی قانونی ۵ وظیفه برای سازمان مشخص شده است که ۳ وظیفه آن آموزشی و پژوهشی است و مابقی آن بحث معاینات پزشکی و پاسخگویی به استعلامات و تعیین علت فوت و اقداماتی است که در حوزه آزمایشگاه انجام می‌شود. بیش از ۴۰ درصد یعنی نزدیک به ۸۰۰ نفر از همکاران ما پزشک هستند و مابقی همکاران ما کارشناسی به بالا هستند و این معیار برای خیلی از دستگاه‌ها وجود ندارد. از این ۸۰۰ نفر پزشک، حدود ۲۰۰ و خرده‌ای نفر، متخصصان پزشکی قانونی هستند و سایر تخصص‌های دیگر مثل ارتوپدی، روانپزشکی، پاتولوژی و داخلی را داریم.
رییس سازمان پزشکی قانونی کشور با بیان اینکه ما ۳۶۵ مرکز فعال در سراسر کشور داریم، گفت: به جهت پیچیدگی پرونده‌های قضایی یا اعتمادی که سیستم قضایی و قضات به پزشکی قانونی کرده اند، امروز برای ۱۵۰ شهرستان دیگر که حوزه قضایی دارند، ولی پزشکی قانونی ندارند، درخواست داده ایم و امیدواریم با حمایت‌های دولت و مجلس و با در نظر گرفتن اعتبارات برای استخدام نیروی لازم و ساخت ابنیه بتوانیم طی چند سال آینده در تمام مراکز و شهرستان‌هایی که حوزه قضایی دارند، ولی پزشکی قانونی ندارد آن را ایجاد و مشکل را حل کنیم.
۱۷ هزار نفر از هم وطنانمان را در سال ۹۷ در تصادفات از دست دادیم
مسجدی آرانی اضافه کرد: در سال ۹۷ بیش از ۲ و نیم میلیون نظر کارشناسی برای دستگاه قضایی ارایه دادیم. معمولا در این زمینه رشد ۱۵ درصدی سالانه را داریم. ۸۵ درصد از این دو و نیم میلیون نظر کارشناسی در سال ۹۷، مربوط به موضوعات مختلف اعم از تصادفات و نزاع و مسایل خانوادگی و... است. متاسفانه ما ۱۷ هزار نفر از هم وطنانمان را در سال ۹۷ در تصادفات از دست دادیم. بیش از ۳۰۰ هزار نفر مصدوم شدند و بخشی از این ۳۰۰ هزار نفر معلول شدند که هزینه سنگینی را به نظام سلامت ما تحمیل می‌کند و جا دارد دستگاه‌های متولی برای خودرو‌ها و فرهنگ سازی و جاده‌ها فکر اساسی کنند چرا که این آمار ناخوشایند و نگران کننده است. تقریبا ۱۰ درصد از این تعداد نظر کارشناسی ما مربوط به آزمایشگاه‌های ماست.
وی افزود: ما مدرن‌ترین و بروزترین دستگاه‌های آزمایشگاه و متخصصان آزمایشگاهی در کشور و دنیا را داریم و اظهارنظر‌های ما دقیق هست و بخشی از این اظهارنظر‌ها مربوط به معاینه اجساد و تعیین علت فوت است و این جزو کار‌های تخصصی ما و بسیار کار مهمی است.
مسجدی آرانی یادآور شد: ما باید از لحاظ علمی حتما به روز باشیم. دوره‌های مختلفی برای آموزش قضات و دانشجویان پرستاری و پزشکان و بسیاری از رشته‌هایی مثل حقوق داریم که کاراموزان، کارورزی و کاراموزی خود را انجام می‌دهند، اما به روز بودن خود همکاران پزشک، جزو اولویت‌های جدی ماست و برون داد سازمان ما، اظهارنظر‌های کارشناسی ماست. هر چه به روزتر باشیم، گواهی که صادر می‌کنیم گواهی استانداردتر و علمی‌تر و به روزتر است و کمک بیشتری به قضات و دستگاه قضایی می‌کند. در حوزه پژوهش هم ما دو سیاست را دنبال می‌کنیم؛ اول اینکه پژوهش‌ها کاربردی باشد و باری را از روی سازمان بردارد. مثلا در حوزه مواد ازمایشگاهی که امروز مجبوریم از خارج از کشور وارد کنیم متاسفانه به خاطرتحریم‌های ظالمانه‌ای که هست خیلی از پرونده‌های ما دچار تعویق می‌شود. الان تیم‌های مختلف در مراکز تحقیقات پزشکی قانونی گذاشته ایم که در ساخت مواد فعال اند و به دستاورد‌های خوبی رسیدیم و از ظرفیت جوان‌های برخی از استان‌های کشور استفاده کردیم و این موارد از جمله طرح‌های پژوهشی - کاربردی ماست.
همکاری تنگاتنگی با دانشگاه‌ها و مراکز علمی داریم
وی افزود: ما همکاری تنگاتنگی را با دانشگاه‌ها اعم از دانشگاه علوم پزشکی، علم و صنعت، شریف و مراکز علمی داریم و طرح‌های مشترکی داریم. مثلا برای ساخت یک دریچه قلب که یک کار صنعتی است، حتما باید اقداماتی پژوهشی در سازمان پزشکی قانونی انجام شود تا از این جهت آنرا در حوزه پژوهشی پیش ببریم. ناگفته نماند که دستیاران پزشکی قانونی بخش عمده‌ای از طول دوره شان را در سازمان ما آموزش می‌بینند. آموزش‌های مجازی سازمان یکی دیگر از نکات مهم است و تدوین سرفصل آموزش قضات را به مراکز آموزش قوه قضاییه پیشنهاد دادیم. همچنین دوره‌های آموزشی مختلفی با صلیب سرخ داشتیم.
مسجدی آرانی با یادآوری اینکه سند جامع آموزش در سازمان است که مختص سال ۹۸ است، گفت: با معاونت آموزش و پژوهشی سازمان توافق کردیم که در طی سه سال آینده آموزش و پژوهش سازمان از کجا به کجا برسد و این امر بسیار مهم است که ما دوره‌های آموزش را به روز کنیم و مورد نیاز همکاران را داشته باشیم. سازمان پزشکی که در گنبد و خاش است باید با پزشکی قانونی که در تهران هست از جهت استانداردسازی گواهی که صادر می‌کند فرقی نداشته باشد و این امر با آموزش‌های مدام رخ می‌دهد. در حوزه پژوهش هم بازنگری کتاب‌های سازمان را داریم و همکاری‌های جدی را با دانشگاه‌ها داریم و دنبال جذب پژوهشگران و نخبه کشور هستیم، زیرا برخی از دستگاه‌هایی که از آن استفاده می‌کنیم وارداتی است و مشکل مواد را داریم. ما در سازمان پزشکی را به سمت پژوهشگرانی که نیاز‌های ما را برطرف کنند باز کردیم.
مسجدی آرانی ضمن تاکید بر این موضوع که تقریباً در تمامی پرونده ها، اظهارنظر پزشکی قانونی مورد قبول مقام قضایی است، گفت: به عنوان مثال پرونده حادثه لردگان در سازمان مطرح است و همکاران متخصص ما بر روی آن کار می‌کنند و اظهارنظر کارشناسی برای کشف حقیقت و تصمیم گیری قاضی مفید و مستمر ثمر است.
وی درباره بررسی حادثه لردگان از سوی قوه قضاییه و اینکه آیا نظریه پزشکی قانونی در این زمینه آماده شده است؟ گفت: خیر، براساس تصمیمی که در استان و در دادستانی کشور گرفته شد، پرونده به پزشکی قانونی ارجاع شد و تیمی از همکاران متبحر را از تهران به روستا اعزام کردیم. روستا پذیرش افراد را نداشت، ولی خوشبختانه همکاران ما با مسوول دادگستری و دادستان محترم شهرستان یکی دو هفته پیش به آنجا رفتند و نمونه‌ها را از افرادی که مقام قضایی مشخص کرده بود، گرفتند و اقدامات اولیه را انجام دادیم و بخشی از اقدامات تخصصی و فوق تخصصی انجام شده است و انشالله تا آخر هفته، نظر کارشناسی را به مقام ذی ربط اطلاع خواهیم داد.
تا آخر هفته، نظر کارشناسی را درباره حادثه لردگان اعلام می‌کنیم
مسجدی آرانی تاکید کرد: علت حادثه لردگان مشخص نشده است و ما انرا مشخص نمی‌کنیم، زیرا ما فقط اظهار نظر کارشناسی می‌کنیم و علت را مقام قضایی مشخص می‌کند.
رییس سازمان پزشکی قانونی کشور با بیان اینکه ما خوشبختانه در ۳۱ استان آزمایشگاه داریم، گفت: برخی از این آزمایشگاهها، آزمایشگاه قطب منطقه‌ای هستند و ۸ آزمایشگاه قطب داریم که اقدامات ژنتیک را انجام می‌دهیم. در تهران دو آزمایشگاه داریم و سایر آزمایشگاهها در مراکز استان‌ها هستند و آزمایشگاه ژنتیک، سم شناسی و پاتولوژی و تمام آزمایشگاه‌های مورد نیاز سازمان را داریم، ولی ممکن است در برخی از استان ها، سطح آزمایشگاهها در حد تهران و شیراز و اصفهان نباشد، ولی نیاز‌های استان را برطرف می‌کند و در جا‌هایی که ممکن است برخی بخش‌های آزمایشگاهی را نداشته باشیم برای آن، استان معین مشخص کردیم. به عنوان مثال ممکن است یک بخش آزمایشگاهی را در استان کردستان نداشته باشیم، ولی در استان کرمانشاه داشته باشیم و آزمایش‌ها را در انجا انجام دهیم.
مسجدی آرانی درباره تشکیل بانک هویت ژنتیک ایران گفت: در بهمن ماه سال ۹۲ دستور تشکیل بانک ژنتیک توسط رییس محترم وقت قوه قضاییه ابلاغ شد و هیات مدیره‌ای تشکیل شد. سازمان زندان ها، ناجا، معاونت پیشگیری از وقوع جرم و دادستان محترم کل کشور ترکیب اعضای این هیات مدیره هستند. فاز اول این بانک احصای عناوین مجرمانه بود و در قانون در مورد آن تعیین تکلیف شده بود و توسط دادستانی و سازمان زندان‌ها و ناجا مشخص شد. بحث نمونه گیری در این زمینه را در سال ۹۴ آغاز و در کل کشور با همکاری سازمان زندان‌ها انجام شد و نرم افزار آن تدوین و مدیریت و یکپارچگی اطلاعات انجام شد و می‌توان گفت که نرم افزار این بانک جزو شاهکار‌های نیروی‌های جوان متخصص کشورمان است و نسبت به نرم افزار‌های خارج از کشور چیزی کم ندارد.
نرم افزار بانک ژنتیک هویت جزو شاهکار‌های نیروی‌های جوان متخصص کشور است
وی با اشاره به بند ج. ماده ۳۸ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور گفت: طبق این ماده از قانون، ما مکلف به تهیه شناسنامه هویتی متهمان، محکومان و متوفیان شدیم و با همکاری سازمان زندان‌ها توانسته ایم ۹۰ هزار نمونه را اخذ کنیم؛ البته این ۹۰ هزار نمونه نیازمند کیت هست و به خاطر تحریم‌های ظالمانه آمریکا و گران شدن مواد آزمایشگاهی و کیت‌ها نتوانسته ایم از این ۹۰ هزار نمونه، بیش از ۲۵ هزار از این نمونه را به پروفایل برسانیم، ولی در حد توان خود و با همکاری دستگاه‌ها و سازمان زندان‌ها تا آخر برنامه ششم نمونه‌ها را گرفته ایم. انشاءالله اگر اعتبارات و مواد مورد نیاز بدستمان برسد، بتوانیم هر چه زودتر آنرا تکمیل کنیم و امکان توسعه بانک ژنتیک نیز وجود دارد و فراتر از برنامه ششم تا سال ۱۴۰۰ بتوانیم حجم نمونه‌ها را افزایش دهیم. احصای این پروفایل برای مجرمین به ما و دستگاه قضایی کمک می‌کند؛ البته پلیس تشخیص هویت این کار را انجام می‌دهد و ما همکاری تنگاتنگی را با پلیس انجام دادیم تا موازی کاری نشود و پروفایل‌هایی که آن‌ها دارند به بانک ما اضافه می‌شود و دیتا‌هایی که ما داریم را در اختیار آن‌ها قرار داده ایم.
رییس سازمان پزشکی قانونی کشور درباره آخرین وضعیت طرح دادپزشک گفت: اساسا موضوع طرح دادپزشک به خاطر محدودیت نیروی انسانی ما ایجاد شد، زیرا همکاری ما در وقت اداری است و بالاخره مرگ خبر نمی‌کند و بسیاری از مردم دچار مشکل بودند. تدبیری اندیشیده شد که ما چه طور می‌توانیم به مردم کمک کنیم تا اگر خدایی نکرده اتفاقی برای آن‌ها رخ داد، سریعا اقدامات لازم از منظر پزشکی و قانونی انجام شود و اگر جنایتی اتفاق نیفتاده بود و موضوع جنبه قضایی نداشت جواز دفن صادر شود و جنازه روی زمین نماند. در این زمینه کار عملیاتی کردیم و در کل کشور اعم از تهران و تمام استان‌ها طرح دادپزشک انجام و اجرایی شد و اگر خدایی نکرده نیازی برای مردم باشد همکاران ما در ساعات غیراداری حاضر می‌شوند و خدمت رسانی می‌کنند.
در جریان پرونده عارفه سنایی نیستیم
مسجدی آرانی درباره اینکه چندی پیش خبری منتشر شد درباره فوت عارفه سنایی دختر سفیر ایران در مسکو که به خاطر سکته مغزی فوت کرده است، ولی رسانه‌های روسی اعلام کردند که او خودکشی کرده، آیا خانواده متوفی از پزشکی قانونی درخواست داشتند که علت فوت را بررسی کنید؟ گفت: در جریان این پرونده نیستم، احتمالا به پزشکی قانونی کل ارجاع نشده و اگر ارجاع هم شده باشد به پزشکی قانونی تهران ارجاع شده که من از آن مطلع نیستم.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه در پرونده‌های خاصی که به سازمان پزشکی قانونی ارجاع می‌شود مانند پرونده میترا استاد، عارف لرستانی و عباس کیارستمی، اطلاع رسانی از سوی این سازمان نشد و چرا زمان رسیدگی به این پرونده‌ها طولانی شد؟ گفت: ما اطاله دادرسی در پزشکی قانونی نداریم. به عنوان مثال در پرونده عباس کیارستمی سه مرحله کمیسیون تشکیل شد و از اساتید دانشگاه در این زمینه استفاده کردیم. ما به فاصله هر سه ماه کمیسیون را تشکیل دادیم. بعد از اعتراض به کمیسیون اول، کمیسیون تجدیدنظر و در نهایت کمیسیون عالی تشکیل شد. در رابطه با پرونده میترا استاد تاخیری نداشتیم و به سرعت به آن رسیدگی کردیم. بخشی از این تاخیر‌ها به این دلیل است که بافت را در آزمایشگاه می‌بریم و باید آماده سازی کنیم و آماده سازی بافت پاتولوژی حداقل دو هفته طول می‌کشد تا پس از آن آماده بررسی شود. اجسادی که به ما منتقل می‌شوند مانند میترا استاد، دختر آبی و دیگران سریعا بررسی می‌شوند و کار‌های صدور جواز دفن و ... به سرعت انجام می‌شود.
مسجدی آرانی افزود: اینکه چرا در خصوص این پرونده‌ها اطلاع رسانی به روز نمی‌شود، به این دلیل است که ما تابع یک سری مقررات هستیم. ما جزو دستگاه قضایی هستیم. همانطور که هیچ اقدامی را نداریم که بدون دستور قضایی باشد، هیچ کس هم در سازمان نمی‌تواند آزمایشی را خودسر انجام دهد، در این خصوص ما تمام مواردی را که در سازمان اتفاق می‌افتد؛ به مراکز خبررسان قوه قضاییه اطلاع می‌دهیم. ممکن است اطلاع رسانی در این زمینه‌ها به صلاح نباشد، زیرا پرونده ابعاد مختلف قضایی دارد و گذشته از اینکه اطلاع رسانی بی موقع بعضا ممکن است در پیگیری‌ها و سیر قضایی پرونده اخلال ایجاد کند همچنان هم باید حریم و حرمت افراد نیز حفظ شود و ما مقداری حق تحفظ را داریم و به محض اینکه جواب نمونه‌ها و آزمایش‌ها در مورد پرونده‌ها آماده شد آنرا به سخنگوی قوه قضاییه اعلام می‌کنیم و ایشان هم حسب صلاحدید در نشست‌های خبری آنرا اعلام می‌کنند لذا عمدی در تاخیر در اطلاع رسانی پرونده‌ها وجود ندارد.
جسدی در سازمان پزشکی قانونی جابه جا ومفقود نمی‌شود
رییس سازمان پزشکی قانونی کشور درباره پرونده مفقودین و اینکه اخباری منتشر می‌شود که برخی از اجساد جابه جا می‌شود؟ گفت: مورد اخیری که در یکی از روزنامه‌ها در این زمینه منتشر شد اشتباه بود. به عنوان مثال نمونه‌ای بود که مقام قضایی دستور شناسایی جسد را داد و برادر متوفی آنرا شناسایی کرد و ما پس از اینکه جسد شناسایی شد وارد شدیم و پس از آن متوجه شدیم که برادر متوفی در شناسایی دچار اشتباه شده است. برخی از جا‌ها گفتند که شاید اشتباه از سوی پزشکی قانونی بوده و جسد جابه جا شده است که این طور نبوده است، زیرا ما بخش مجهول الهویه را داریم و ۶ ماه جسد مجهول را در مراکز مربوط نگه می‌داریم و آلبومی از این اجساد داریم. با دستور مقام قضایی به افراد درجه یک متوفی اجازه می‌دهیم که اجساد را ملاحظه کنند و اگر شناسایی کردند اجازه ترخیص و تدفین و انتقال جسد به پزشکی قانونی صادر می‌شود؛ بنابراین یا اجسادی ارجاع شده و شناسایی می‌شوند و جواز دفن صادر و اجساد به بهشت زهرا منتقل و کار‌های مربوطه انجام می‌شود و یا مجهول الهویه هستند که این اجساد را تا شش ماه نگه می‌داریم و بعد با مکاتبه با مقام قضایی و اخذ دستورات لازم در قطعات خاص بهشت زهرا دفن می‌کنیم؛ لذا جسدی در سازمان جابه جا و مفقود نمی‌شود.
مسجدی آرانی درباره اینکه اخذ نمونه در پرونده‌های جنایی تا چه میزان به سهولت در امر رسیدگی پرونده‌ها کمک می‌کند؟ گفت: در این زمینه یا شم بالینی همکاران هست که به کشف حقیقت کمک می‌کند یا اقدامات و تجهیزاتی است که به کمک ما می‌آید؛ البته تجربه پزشکان ما بسیار برای ما کمک کننده است، اما مواردی مثل آزمایشات مختلف هست که در فرایند شناسایی و رسیدن به حقیقت نمونه‌های اخذ شده کمک می‌کند و نهایتا پزشک ما تشخیص می‌دهد که برچه اساس مرگ رخ داده است؛ البته ما نمونه‌ها را تا یک مدتی حفظ می‌کنیم و پس از آن معدوم می‌کنیم.
رییس سازمان پزشکی قانونی کشور تاکید کرد: ما سازمان فنی و تخصصی هستیم و آموزش و پژوهش برای ما مفهوم جدی دارد. بسیاری از متریال‌های پژوهشی در سازمان ما هست. اگر جراح مغز و اعصاب بخواهد روی دیسک کار کند نمی‌تواند آنرا بر روی انسان زنده اجرا کند تا مهارتی کسب کند، زیرا ممکن است در تجربیات اولیه، نخاع قطع شود؛ لذا این موارد اقداماتی است که در این زمینه در سازمان ما انجام می‌شود.
آزمایشات ما در حادثه گنبد از دندان اجساد بود
وی یادآورشد: در موضوعاتی مانند حادثه گنبد، به خاطر آتش سوزی که رخ داده بود ما نمونه‌های دندانی را داشتیم و باید از دندان تشخیص می‌دادیم که جسد مربوط به کیست. خوشبختانه بررسی اجساد حادثه گنبد در کمتر از یک هفته انجام شد. همچنین بررسی ما در حادثه منا، پلاسکو و دانشگاه آزاد در کمتر از ۴۸ ساعت به اتمام رسید. البته ما ۴۰۰ جسد در حادثه منا داشتیم و باید پروفایل‌ها را با هم هماهنگ می‌کردیم و کار در این پرونده کمی زمان بر شد. در حادثه سقوط هواپیمای ترکیه در ایران نیز در کمتر از ۲۴ ساعت اجساد را شناسایی و آن‌ها را منتقل کردیم؛ البته ترکیه با ما همکاری مشترک داشت و ترکیه نمونه‌های خودش را بررسی کرد و ما هم در اینجا در کمتر از ۲۴ ساعت نمونه‌ها را بررسی کردیم. ما اقداماتی را که انجام می‌دهیم تاخیر بردار نیست، مگر اینکه موارد زیاد باشد، مانند حادثه منا که قدری زمان برد. در حادثه‌ای مانند پلاسکو ۲۲ جسد را داشتیم و بررسی آن زمان زیادی را نبرد و کمتر از ۴۸ ساعت پاسخ دادیم و اگر هم زمان بر شده بود به دلیل درآوردن اجساد بود.
رییس سازمان پزشکی قانونی کشور گفت: ما الان سخت‌ترین کارمان ژنتیک است که کمتر از ۲۴ ساعت آنرا انجام می‌دهیم. ما یک سازمان نوپا هستیم و خدماتمان لحظه‌ای است. اگر در یک حادثه‌ای به فرض ۵ نفر فوت کند، همان لحظه جواز دفن را صادر می‌کنیم. با حمایت رییس محترم قوه قضاییه و تاکیدی که داشتند ما تا پایان سال در حدود ۴۰ شهرستان با حمایت مالی که خود ایشان دارند، مراکز را راه اندازی می‌کنیم؛ اما انتظار این است که دولت و سازمان مدیریت و مجلس کمک کند تا نیرو‌های پزشک جذب کنیم و هم در شهرستان‌هایی که پزشکی قانونی نداریم آنرا دایر کنیم. البته در مجلس بیش از ۱۰۰ نماینده به رییس جمهور نامه نوشته اند و عمدتا درخواستشان ابنیه و ساختمان‌های نامناسب و جذب نیروی انسانی و بحث اعتبارات ما بود. امسال اعتبارات همه دستگاه‌ها ۱۰ درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته در صورتی که خرید‌های ما و کیت و دستگاه‌های ما خارجی است و همه آن سه برابر شده اند و ۱۰ درصد برای سازمان ما بسیار کم است.
وی درباره اینکه بیشترین گواهی صادره از سوی پزشکی قانونی در چه زمینه‌ای است؟ گفت: ۳۰ درصد از مراجعین ما آمارشان مربوط به تصادفات و تقریبا به همین میزان مربوط به نزاع و درگیری‌ها و بخشی مربوط به مسائل خانوادگی و بخشی به خاطر محجوریت و ... است.
مسجدی آرانی در پایان درباره آمار خودکشی گفت: خودکشی در کل دنیا شاخص مهمی است. اگر چه آمار خودکشی ما نسبت به کشور‌های توسعه یافته یا در حال توسعه کمتر است، اما نسبت به کشور خودمان آمار رو به افزایش است. سال ۹۷ حدود ۵ هزار و خرده‌ای خودکشی داشتیم و نسبت مرد و زن دو به یک بوده است و نسبت به سال ۹۶ یک رشد ۱۰ درصدی را در این زمینه شاهد بودیم. خودکشی علت‌های مختلفی اعم از اختلالات روانی، افسردگی، مولفه‌های اقتصادی و اجتماعی و خانوادگی و روانی دارد که بسیار مهم است. شاخص اعتیاد و خودکشی از جمله شاخص‌های مهم برای سلامت روان است و باید دستگاه‌های متولی سلامت روان مثل وزارت بهداشت و آموزش و پرورش و رفاه به وظایف خودشان بیشتر عمل کنند. همچنین در حوزه تخصصی باید افرادی که روانشناس و روانپزشک هستند را تربیت کنیم. با اینکه سال ۹۳ مقام معظم رهبری در ابلاغ سیاست‌های سلامت به موضوع سلامت روان بسیار توجه و تاکید داشتند، ولی متاسفانه خیلی در این زمینه‌ها شاهد اقدامات شایسته در کشور نیستیم.
