رشد ۸ درصدی چطور محقق می‌شود؟/ تورم فقط در یک صورت کاهش پیدا می‌کند/ضعف بزرگ مناظره دیشب

به گزارش تابناک اقتصادی،یکی از محورهای اقتصادی اولین مناظره ۶ کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری، دستیابی به رشد اقتصادی 8 درصدی بود. از آن جایی که آغاز برنامه هفتم توسعه و شروع به کار دولت چهاردهم همزمان خواهند بود، نقطه نظرات درباره رشد 8 درصدی بسیار مورد توجه قرار گرفت. در همین حال هر یک از کاندیداها، نظرات متفاوتی درباره ابزار نیل به رشد 8 درصدی ارائه دادند.

نامزدها درباره رشد 8 درصدی چه گفتند؟

امیرحسین قاضی زاده هاشمی معتقد بود که کشور برای نیل به رشد اقتصادی هشت درصد نیازمند ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلیارد دلار سرمایه است. متاسفانه سرمایه‌های دولتی،صرف هزینه‌های دولت می‌شود و از سوی دیگر هم بخش خصوصی به دولت اعتماد ندارد که سرمایه‌گذاری کند. این در حالی است که بنا بر آمارهای رسمی، نرخ تشکیل سرمایه در کشور منفی است و از سوی دیگر میزان سرمایه‌گذاری خارجی در ایران هم تنها کمی بیشتر از 5.5میلیارد دلار است.

محمدباقر قالیباف نیز توضیح داد که قصد دارد، با مشارکت آحاد مردم اقتصاد کشور را تقویت کند تا دولت بتواند حقوق افراد را متناسب با تورم افزایش دهد و افزایش قدرت خرید مردم منجر به رشد و رونق اقتصادی شود.

علیرضا زاکانی، قدرت‌دهی به پول ملی را  عامل رشد اقتصادی 8 درصد دانست. او که معتقد بود، بزرگ‌ترین ناترازی اقتصادی کشور دخل و خرج آن است ،توضیح داد: ما به ریال درآمد کسب می کنیم و با دلار خرج می کنیم. تا وقتی این مشکل حل نشود اساسا امکان حل موضوع وجود ندارد. زاکانی تاکید کرد: ما دائما نسخه های غلط برای اقتصاد می‌پیچیم. از سال ۶۹ که نسخه تغییر ساختاری اقتصاد کشور را بیان کردند، به دنبال جهانی سازی قیمت‌ها و رهاسازی نرخ ارز و سرکوب دستمزدها و تضعیف دولت بودند. باید به قدرت پول ملی برگشت تا استقلال کشور را حفظ کنیم.  توجه به عدم خام فروشی و ایجاد زمینه ارائه محصول نهایی با ارزش افزوده مد نظر قرار گیرد.

سعید جلیلی، عوامل مختلفی را برای رشد 8 درصدی برشمرد که از جمله آن‌ها مدیریت سرمایه، استفاده از نیروی انسانی و فناوری‌ بود. این کاندیدا، صرف سرمایه‌گذاری را عامل رشد نمی‌دانست اما او هم به روشنی توضیح نداد که برنامه مدون دولت احتمالی او برای دستیابی به رشد 8 درصدی چیست.

مسعود پزشکیان، کاندیدای دیگر ریاست جمهوری، انسجام داخلی را عامل تحقق رشد 8 درصدی دانست و معتقد بود؛ کشور برای هر اقدامی در ابتدا یک مشکل اساسی دارد؛ اگر نتوانیم انسجام داخلی و مشارکت همه جناح‌ها، گروه‌ها و دسته‌ها را در جریان اجرای برنامه همراه خود کنیم، هرچقدر هم برنامه درستی بنویسیم مانند سایر برنامه‌ها معطل خواهد ماند و هرچقدر هم قول بدهیم، اتفاقی نخواهد افتاد. به گفته پزشکیان، لازمه اجرای برنامه هفتم حضور همه و مشارکت به دور از اختلاف، استفاده از کارشناسان برجسته و نه جناحی و نه دسته‌ای بلکه نخبگان و دانشگاهیان؛ قطعاً اینکه عده‌ای را به اسم کارشناس بیاوریم ولی کارشناس نیستند قطعا نمی‌تواند ما را به اهداف برنامه برساند.

مصطفی پورمحمدی، کاندیدای دیگر انتخابات ریاست جمهوری راه‌حل مشکلات اقتصادی و نیل به رشد 8 درصدی را صرفا اقتصادی ندانست و توضیح داد که کشور باید با دنیا تعامل کرده و مشکلات مردم را برطرف سازد. پورمحمدی تاکید کرد که نمی‌شود بدون توجه به ابعاد مختلف سیاسی، حقوقی، داخلی و بین‌المللی، راه‌حل اقتصادی ارائه داد چراکه نزدیک به دو دهه است که با مسئله تحریم مواجه هستیم. برخی اول گفتند که تحریم مسئله مهمی نیست و هنوز هم می‌گویند این مسئله مهم نیست. دنیا تحریم فلج‌کننده بر ما تحمیل کرده و ما ساده از کنارش می‌گذریم.

سال گذشته چند درصد رشد اقتصادی داشتیم؟
از همان ابتدا که نسخه‌های پیش‌نویش برنامه هفتم منتشر شد، کارشناسان و فعالان اقتصادی اعلام کردند که دستیابی به این میزان رشد، نه قسمتی از یک برنامه بلکه بیشتر شبیه به رویا و آمال است.این گفته‌ها چندان دور از واقعیت نیست، زیرا بنا بر داده‌های مرکز آمار، نرخ رشد اقتصادی در سال 1402 برابر با 5.7 درصد بوده است. تازه این در حالی است که این آمار از فروش نفت منفک نشده است.

کارشناسان معتقدند افزایش رشد اقتصادی بیشتر به دلیل فروش نفت است چراکه در سال گذشته، تورم رکورد 80 ساله خود را زد و کشور در ۱۲ ماهه سال ۱۴۰۲ حدود ۱7میلیارد دلار کسری تجارت خارجی داشته که این مقدار کسری تجاری، از دوره ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد به بعد، بی‌سابقه بوده است. از سوی دیگر هم پژوهشگران توضیح می‌دهند که اگر نفت از محاسبات رشد اقتصادی سال گذشته خارج شود، رشد تولید سایر کالا و خدمات در سال گذشته برابر با 3.4 درصد بوده است.

دستیابی به رشد 8 درصدی  شبیه رویاست
مرتضی افقه، اقتصاددان و استاد دانشگاه چمران اهواز معتقد است که رشد 8 درصدی در هیچ حالتی برای 4 سال آتی امکان‌پذیر نیست؛ این اقتصاددان توضیح می‌دهد که ممکن است که چنانچه دیدگاه مسعود پزشکیان و مصطفی پورمحمدی یعنی رفع مشکل تحریم و اف ای تی اف در دستور کار قرار گیرد، دستیابی به رشد اقتصادی 8 درصدی نیز امکان‌پذیر باشد.

وی در این خصوص به خبرنگار اقتصادی تابناک گفت: به نظر نمی‌رسد که بتوان در 4 سال آینده به رشد 8 درصدی رسید. البته اگر تحریم‌ها و مسئله اف ای تی اف را حل کنیم، ممکن است به شکل موقت، ظرفیت‌های خالی تولید هم پر شوند.

افقه در پاسخ به این پرسش که آیا کشور پیش از این چنین تجربه‌ای با پر شدن ظرفیت‌ها داشته است یا خیر؟توضیح داد: باید بگویم بله در دوران ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی، به طور موقت ظرفیت‌های خالی تولیدی پر شدند و کشور به رشدی معادل 14 درصد رسید. اکنون هم اگر تحریم‌ها برداشته شود و تنش‌های درون منطقه هم از بین برود، این پتانسیل وجود دارد که به 8 درصد رشد برسیم.

این اقتصاد دان افزود: لازم است که ساختارهای موجود عوض شوند چون ساختارهای فعلی ناکارآمد و علیل شده‌اند نمی‌توانند 8 درصد رشد داشته باشند. بنابراین برنامه‌های پزشکیان و پورمحمدی، بسترها را برای رشد اقتصادی در بلند مدت ایجاد می‌کند.

مشکل ما برنامه نیست

وی با تاکید بر اینکه چنین برنامه‌هایی در کوتاه مدت جوابگو نیستند، تصریح کرد: مساله تحریم‌ها و تحولات ساختاری بسیار زمانبر است. به گفته این اقتصاد دان همچنین مساله دیگری که پزشکیان بر آن تاکید زیادی داشت، اهمیت و نقش نیروی انسانی برای رشد بود که متاسفانه ساختارهای کنونی ظرفیت این رشد را ندارند.

افقه در پاسخ به سوال خبرنگار تابناک مبنی بر اینکه اساسا برنامه هفتم قابلیت اجرایی دارد؟خاطرنشان کرد: نسخه دقیق این برنامه هنوز منتشر نشده است اما مشکل ما برنامه نیست چراکه تا پیش از این شش برنامه توسعه وجود داشته است اما هیچ یک اجرایی نشده‌اند؛به نظر می رسد، مساله ساختارهایی است که تنها محدود به دولت هم نمی‌شود. در همین راستا دولت در اجرایی نشدن این برنامه ها تنها 30 درصد مقصر است. بقیه ارکان و نهادهای رسمی و غیررسمی هم در شکل‌گیری این وضعیت نقش زیادی داشته‌اند. به خصوص که بخشی از اقتصاد کشور نیازمند آرامش اقتصادی و بهبود روابط بین‌المللی است. اگر این موارد اجرا شود، برنامه‌ها نیز عملیاتی خواهد شد. در غیر این صورت، برنامه‌های توسعه 4 و 5 و 6 نیز دولت را ملزم به تحقق رشد 8 درصدی کرده بودند، اما در عمل چنین اتفاقی نیفتاد.

اولویت های اقتصادی که مغفول ماند
وی درخصوص اولویت‌های اقتصادی در شب گذشته که از چشم کاندیداها و پرسش‌کنندگان مغفول ماند نیز توضیح داد: در برنامه دیشب یکی از کاندیداها  تاکید کرد که بخشی از این رشد 8 درصدی باید ناشی از بهره وری باشد که این نکته به‌جایی است اما برنامه عملیاتی برای افزایش بهره وری شرح داده نشد .

به گفته این اقتصاد دان تنها اقدامی که بهره‌وری را افزایش می‌دهد، استفاده درست از نیروی انسانی است؛ این در حالی است که در ایران سالانه هزاران نخبه از کشور خارج می‌شوند. نیروهای نخبه و متخصص که با تجربه هستند از کشور خارج شده‌اند و همین به خودی خود مشکل بزرگی برای تحقق رشد است.

ضعف بزرگ مناظره دیشب
وی در بخش دیگری از سخنانش خاطرنشان کرد: متاسفانه خطای صداوسیما این بود که پرسشگران، خودشان در سال های گذشته مسئولیت‌های اجرایی داشته‌اند و خودشان به نوعی مسبب و بانی وضع موجود اقتصادی بوده‌اند. بهتر بود که دانشگاهیان و پژوهشگران از کاندیداها سوال می‌کردند تا لکنت کمتری داشته باشند.

این استاد دانشگاه افزود: به نظر من رشد اقتصادی تنها با افزایش تولید و مهار تورم ممکن است.خود تورم هم ناشی از مشکلات تولید است؛ اساسا باید از کاندیداها پرسیده می‌شد که موانع تولید چگونه رفع می‌شود، در حال حاضر اکثر بنگاه‌های کوچک و متوسط کشور، با ظرفیت حدود 50 یا 40 درصد کار می‌کنند و بیش از نیمی از ظرفیت‌های تولیدی آنان خالی است؛ اگر این مشکل حل نشود، تورم نیز از بین نخواهد رفت و رشد نیز محقق نمی‌شود. این گزاره که باید نقدینگی را کاهش داد تا تورم را کنترل کرد، دقیق نیست. ابتدا باید تولید را افزایش داد تا تورم نیز از بین رود. این‌ها همگی موانع تولید داخلی هستند. از سوی دیگر نیز باید تحریم و مشکلات دیگر بین‌المللی برطرف شود تا بتوان از رشد اقتصادی سخن گفت.