مورد پنجم خمس

5-جواهری که به واسطه فرورفتن در دریا به دست می آید

(مسأله 1819)اگر بواسطه غوّاصي يعني فرورفتن در دريا لؤلؤ و مرجان يا جواهر ديگري (كه با فرورفتن در دريا بيرون مي آيد) بيرون آورند1، روييدني باشد، يا معدني2، چنانچه (بعد از كم كردن مخارجي كه براي بيرون آوردن آن كرده اند3)، قيمت آن به 18 نخود طلا برسد4، بايد خمس آن را بدهند5، چه در يك دفعه آن را از دريا بيرون آورده باشند يا6در چند دفعه7، آنچه بيرون آمده ازيك جنس باشد يا از چند جنس8، ولي اگر چند نفر آن را بيرون آورده باشند هر كدام آنان كه قيمت سهمش به 18 نخود طلا برسد فقط او بايد خمس بدهد.

1- گلپايگاني، خوئي، صافي، تبريزي و سيستاني ، زنجانی: اگر به واسطه غواصی یعنی فرورفتن در دریا لولو و مرجان یا جواهر دیگری بیرون آورند...

2- خوئي، تبريزي: بايد خمس آن را بدهند و بنابر احتياط، نصابي در آن معتبر نيست، پس هر مقدار كه باشد بايد خمس آن را داد، چه بيرون آورنده يك نفر باشد، يا چند نفر. [پايان مسأله]

مظاهری:اگر به واسطه فرو رفتن در دريا يا به وسيله‏اى ديگر لؤلؤ، مرجان، عنبر يا جواهر ديگرى بيرون آورند...

3- بهجت: چنانچه بعد از كسر هزينه غوّاصي...

[قسمت داخل پرانتز در رساله آيات عظام: صافي و سيستاني نيست]

4- زنجانی: قیمت آن به حد نصاب برسد...

5- زنجانی: و نصاب آن بنابراحتیاط واجب یک دینار شرعی است که بنابرمشهور 18 نخود طلا (تقریبا 4/3 گرم) می باشد ولی در مسأله [1896] خواهیم گفت که مقدار دینار شرعی بیشتر بوده بنابریک نظر تقریبا 24/4 گرم و بنابرنظر دیگر 46/4 گرم می باشد ولی بهتر است بر طبق قول مشهور عمل شود.

6- گلپايگاني، صافي: يا بنابر احتياط لازم...

7- بهجت: [پایان مسأله]

سيستاني: البتّه به شرطي كه فاصله ميان هر دفعه و دفعه ديگر زياد نباشد و اگر فاصله بين دو دفعه زياد باشد، مثل آن كه در دو فصل غواصي كند، چنانچه هر كدام به قيمت 18 نخود طلا نرسد واجب نيست خمس آن را بدهد؛ و همچنين اگر قسمت هر يك از افراد شركت كننده در غوص به قيمت 18 نخود طلا نرسد، واجب نيست خمس آن را بدهد.

8- گلپايگاني، صافي: يك نفر آن را بيرون آورده باشد يا چند نفر. (صافي: و بنابر احتياط واجب در اعتبار نصاب، مخارج بيرون آوردن آن را كم نكنند و مخارج را از مجموع برداشت نمايند).

مظاهری: يك نفر او را بيرون آورده باشد يا چند نفر، با قصد باشد يا بدون قصد.

*****

مكارم: مسأله- هرگاه انسان بواسطه فرورفتن در دريا جواهراتي مانند لؤلؤ و مرجان و مانند آن از دريا بيرون آورد بايد خمس آن را بدهد، به شرط آنكه قيمت آن بعد از كم كردن مخارج بيرون آوردن كمتر از يك مثقال شرعي طلاي سكّه دار نباشد (مثقال شرعي 18 نخود است) خواه آن جواهرات معدني باشد يا روييدني و خواه در يك مرتبه از دريا بيرون آورد يا در چند دفعه پشت سر هم و با فاصله كه عرفاً يك مرتبه حساب شود، از يك جنس باشد يا از چند جنس. هرگاه چند نفر جواهراتي را از دريا بيرون آورند بنابراحتياط، لازم نيست سهم هر كدام به اندازه نصاب برسد، بلكه اگر مجموعاً به اندازه نصاب باشد، بايد خمس آن را بدهند.

وحید: مسأله- اگر به واسطه غوّاصى ـ یعنى فرو رفتن در دریا ـ لؤلؤ و مرجان یا جواهر دیگرى بیرون آورند ، روییدنى باشد یا معدنى ، چنانچه قیمت آن به هیجده نخود طلاى مسكوك برسد ، خمس به آن تعلّق مى گیرد ، هر چند اخراج خمس بعد از كم كردن مخارجى است كه براى بیرون آوردن آن كرده اند ، چه در یك دفعه آن را از دریا بیرون آورده باشد یا در چند دفعه به طورى كه عرفاً غوص واحد شمرده شود ، و چه چیزى كه بیرون آمده از یك جنس باشد یا چند جنس ، یك نفر آن را بیرون آورده باشد یا ـ بنابر احتیاط واجب ـ چند نفر.

(مسأله 1820)اگر بدون فرورفتن در دريا به وسيله اسبابي جواهر بيرون آورد1 (و بعد از كم كردن مخارجي كه براي آن كرده2قيمت آن به 18 نخود طلا برسد3) بنابراحتياط ، خمس آن واجب است4. ولي اگر از روي آب دريا، يا از كنار دريا جواهر بگيرد، در صورتي بايد خمس آن را بدهد كه اين كار شغلش باشد و از مخارج سالش به تنهايي يا با منفعت هاي ديگر زياد بيايد5.

1- مكارم: و يا از روي آب دريا و يا از كنار دريا بگيرند، چنانچه قيمت آن بعد از كم كردن مخارج به حد نصاب برسد احتياط واجب آن است خمس آن را بدهند.

2- [عبارت «بعد از كم كردن مخارجي كه براي آن كرده» در رساله آيت الله صافي نيست]

3- [قسمت داخل پرانتز در رساله آيات عظام: خوئي، سيستاني و تبريزي نيست]

4- اراكي، فاضل: بنابراحتياط مستحبّ خمس آن را بدهد...

سبحانی:وهمين گونه است اگر از روى آب دريا يا از كنار دريا جواهر بگيرد; بايد خمس آن رابدهد.

5- خوئي، گلپايگاني، صافي، تبريزي، سيستاني: در صورتي بايد خمس آن را بدهد كه آنچه را به دست آورده به تنهايي يا با منافع ديگر كسب او از مخارج سالش زيادتر باشد.

فاضل: در صورتي بايد خمس آن را بدهد كه از مخارج سالش زياد بيايد.

مظاهری:رجوع کنید به ذیل مسأله 1819.

*****

بهجت: مسأله- اگر از روي آب دريا يا از كنار دريا جواهر بگيرد، در صورتي بايد خمس آن را بدهد كه اين كار شغلش باشد و از مخارج سالش به تنهايي يا با منفعت ديگر زياد بيايد، و اگر بوسيله اسبابي جواهر را بيرون آورد ملحق شدن آن، به صورتي كه خودش روي آب آمده باشد- كه خمس ندارد- بي وجه نيست.

زنجانی: مسأله- اگر بدون فرو رفتن در دریا به وسیله اسبابی جواهر بیرون آورد و بعد از کم کردن مخارجی که برای آن کرده قیمت آن به یک دینار شرعی برسد باید خمس آن را بدهد ولی اگر از روی آب دریا یا از کنار دریا جواهر به دست آورد در صورتی باید خمس آن را بدهد که آن چرا که به دست آورده به تنهایی یا با منفعت های دیگر او از مخارج سالش زیاد بیاید . که در این صورت لازم نیست قیمت آن به یک دینار شرعی برسد.

وحید: مسأله- اگر بدون فرو رفتن در دریا به وسیله اسبابى جواهر بیرون آورد ، بنابر احتیاط بر طبق آنچه كه در مسأله قبل گذشت ، خمس آن واجب است ، ولى اگر از روى آب دریا یا از كنار دریا جواهر بگیرد ، در صورتى باید خمس آن را بدهد كه آنچه را به دست آورده به تنهایى یا با منفعتهاى دیگر كسب او ، از مخارج سالش زیادتر باشد.

(مسأله 1821)خمس ماهي و حيوانات ديگري كه انسان بدون فرو رفتن در دريا مي گيرد در صورتي واجب است كه براي كسب بگيرد و به تنهايي1يا با منفعتهاي ديگر كسب او از مخارج سالش زيادتر باشد.

این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

1- خوئي، سيستاني، تبريزي، وحید: در صورتي واجب است كه به تنهايي...

*****

گلپايگاني: مسأله- در ماهي و حيوانات ديگري كه انسان با فرورفتن و يا بدون فرو رفتن در دريا مي گيرد اگر به حدّ نصاب برسد احتياط لازم دادن خمس است بدون كم كردن مخارج سال و اگر به حدّ نصاب نرسد در صورتي كه صرف در مؤونه سال نشود بنابراحيتاط واجب بايد خمس آن را بدهند.

مكارم: مسأله- ماهي و حيوانات ديگري را كه از دريا مي گيرند خمس ندارد، ولي جزء درآمد كسب حساب مي شود كه اگر در آخر سال چيزي از آن يا قيمت آن اضافه بماند خمس دارد.

زنجانی: مسأله- خمس ماهی و حیوانات دیگری که انسان از دریا می گیرد در صورتی واجب است که به تنهایی یا با منفعت های دیگر او از مخارج سالش زیاد بیاید .

صافي: مسأله- پرداخت خمس ماهي و حيوانات ديگري كه انسان با فرورفتن و يا بدون فرو رفتن در دريا مي گيرد درصورتي كه صرف مؤونه سال نشده باشد واجب است.

(مسأله 1822)اگر انسان بدون قصد اين كه چيزي از دريا بيرون آورد در دريا فرو رود و اتّفاقاً جواهري به دستش آيد1در صورتي كه قصد كند كه آن چيز ملكش باشد بايد خمس آن را بدهد2.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- اراكي: بنابراحتياط واجب خمس آن را بدهد.

خوئي، تبريزي: بنابراحتياط واجب بايد خمس آن را بدهد.

گلپايگاني، صافي: و قصد تملّك آن را بنمايد بنابر احتياط واجب اگر به حدّ نصاب باشد (گلپايگاني: بدون كم كردن مؤونه سال) بايد خمس آن را بدهد.

سيستاني: و قصد تملّك آن را نمايد بايد خمس آن را بدهد بلكه احتياط واجب آن است كه در هر حال خمس آن را بدهد.

نوري: بايد خمس آن را بدهد.

2- بهجت: بنابر أظهر بايد خمس آن را بدهد.

زنجانی: در صورتی که به یک دینار شرعی برسد و قصد کند آن چیز ملکش باشد باید خمس آن را بدهد.

وحید: در صورتی که قصد تملک کند باید خمس آن را بدهد و همچنین در غیر این صورت بنابراحتیاط واجب.

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1819.

*****

مكارم: مسأله- لازم نيست انسان به قصد صيد جواهرات در دريا فرو برود بلكه اگر به قصد ديگري برود و جواهراتي به دستش آيد بايد خمس آن را بدهد.

(مسأله 1823) اگر انسان دردريا فرو رود و حيواني را بيرون آورد و در شكم آن جواهري پيدا كند (كه قيمتش هيجده نخود طلا يا بيشتر باشد1) چنانچه آن حيوان مانند صدف باشد كه نوعاً در شكمش جواهر است2، بايد خمس آن را بدهد و اگر اتّفاقاً جواهر بلعيده باشد احتياط آن است كه حكم گنج را در آن جاري كنند3.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- مكارم: قيمتش بعد از كم كردن مخارج به حدّ نصاب برسد...

زنجانی: قیمتش یک دینار شرعی یا بیشتر باشد...

وحید: قیمتش هیجده نخود طلاى مسكوك یا بیشتر باشد ...

[قسمت داخل پرانتز در رساله آيات عظام: خوئي، تبريزي و سيستاني نيست]

2- سيستاني: اگر به حدّ نصاب برسد...

3- اراكي: احتياط مستحبّ است كه خمس آن را بدهد.

خوئي، گلپايگاني، صافی،تبريزي، نوري، وحید: در صورتي خمس آن واجب است (نوري: لازم است) كه به تنهايي يا با منفعتهاي ديگر كسب او از مخارج سالش زيادتر باشد.

فاضل: از اين باب خمس ندارد، بلكه از باب ارباح مكاسب بايد تخميس شود.

مكارم: احتياط واجب پرداختن خمس آن است.

سيستاني: احتياط لازم آن است كه هر چند به حد نصاب نرسيده باشد، خمس آن را بدهد.

زنجانی: اگر اتفاقا جواهر بلعیده باشد در صورتی خمس آن واجب است که به تنهایی یا با منفعت های دیگر او از مخارج سالش زیاد باشد .

*****

بهجت: مسأله- اگر انسان در دريا فرو رود و حيواني را صيد كند، آن حيوان خمس ندارد ولي اگر در شكم آن حيوان جواهري پيدا شود، مثل جواهر پيدا شده در شكم حيوان صحرايي است كه حكم آن گذشت.

مظاهری: مسأله-اگر كسى از دريا حيوانى را بيرون آورد و در شكم آن جواهرى پيدا كند، چنانچه آن حيوان مانند صدف باشد كه نوعاً در شكمش جواهر است بايد خمس آن را بدهد و اگر اتفاقاً جواهر بلعيده باشد لازم نيست خمس آن را بدهد.

(مسأله 1824)اگر در رودخانه هاي بزرگ مانند دجله و فرات فرو رود و جواهري بيرون آورد، (چنانچه در آن رودخانه جواهر عمل مي آيد1)، بايد خمس آن را بدهد.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- [قسمت داخل پرانتز در رساله آيت الله سيستاني نيست]

*****

مكارم: مسأله- جواهراتي كه از رودخانه هاي بزرگي كه محلّ پرورش جواهر و صيد صدف است بيرون مي آورند نيز خمس دارد.

زنجانی: مسأله- اگر از رودخانه های بزرگ –مانند دجله و فرات و کارون- جواهری بیرون آورد که قیمت آن به یک دینار شرعی برسد (خواه آن را با فرو رفتن یا با اسبابی بدون فرو رفتن بیرون آورد) چنانچه در آن رودخانه جواهر عمل می آید باید خمس آن را بدهد.

مظاهری:مسأله-اگر از رودخانه‏هاى بزرگ مانند كارون و فرات جواهرى بيرون آورد بايد خمس آن را بدهد.

(مسأله 1825)اگر در آب فرو رود و مقداري عنبر بيرون آورد1كه قيمت آن 18 نخود طلا يا بيشتر باشد2، بايد خمس آن را بدهد3، و چنانچه از روي آب يا از كنار دريا به دست آورد4، اگر قيمت آن به مقدار18 نخود طلا هم نرسد5در صورتي كه اين كار كسبش باشد و به تنهايي يا با منفعتهاي ديگر او از مخارج سالش زياد بيايد، بايد خمس آن را بدهد6.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- خوئي، تبریزی: بايد خمس آن را بدهد. بلكه چنانچه از روي آب يا از كنار دريا به دست آورد، بنابر احتياط خمس آن واجب است. [پايان مسأله]

2- زنجانی: قیمت آن یک دینار شرعی یا بیشتر باشد...

وحید: قیمت آن هیجده نخود طلاى مسكوك یا بیشتر باشد ...

3- سيستاني: بلكه چنانچه از روي آب يا از كنار دريا به دست آورد، باز هم همين حكم را دارد. [پايان مسأله]

4- اراكي: بنابر احتياط واجب بايد خمس آن را بدهد، هر چند قيمت آن كمتر از هیجده نخود طلا باشد. [پايان مسأله]

صافي: اگر قيمت آن به مقدار هیجده نخود طلا برسد، بنابر احتياط همين حكم را دارد، بلكه اگر به مقدار نصاب هم نرسد بنابر احتياط خمس آن را بدون استثناء مؤونه سال بپردازد.

زنجانی: چنانچه از موونه سال زیاد بیاید خمس آن واجب است هر چند قیمت آن به یک دینار شرعی هم نرسد.

5- گلپايگاني، فاضل: بنابراحتياط، خمس آن واجب است.

6- وحید: اگرچه قیمت آن به مقدار هیجده نخود طلا هم نرسد بنابراحتیاط خمس آن واجب است.

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1819.

*****

مكارم: مسأله- «عنبر» ماده خوشبويي كه از دريا مي گيرند، هر گاه به وسيله غوّاصي بيرون آورند خمس دارد و اگر از روي آب، يا كنار دريا به دست آورند باز هم بنابراحتياط واجب بايد خمسش را بدهند.

(مسأله 1826)كسي كه كسبش غوّاصي يا بيرون آوردن معدن1 است اگر خمس آنها را بدهد و چيزي از مخارج سالش زياد بيايد، لازم نيست دوباره خمس آن را بدهد.

این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت و سبحانی نیست.

1- وحید: گنج یا معدن...

*****

مظاهری: مسأله - اگر خمس معدن و گنج و چيزى كه ازآب بيرون آورده و مال مخلوط به حرام را بدهد چنانچه از مخارج سالش زياد بيايد بايد دوباره خمس آن رابدهد.

(مسأله 1827)اگر بچه اي معدني را بيرون آورد (يا مال حلال مخلوط به حرام داشته باشد1) يا گنجي پيدا كند، يا بواسطه فرو رفتن در دريا جواهري بيرون آورد2، وليّ او بايد خمس آنها را بدهد3.

این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت، سبحانی و مظاهری نیست.

1- [قسمت داخل پرانتز در رساله آيات عظام: خوئي، تبريزي و سيستاني نيست]

2- خوئي، تبريزي: خمس ندارد ولي اگر مال حلال مخلوط به حرام داشته باشد وليّ او بايد آن مال را تطهير نمايد.

3- سيستاني: و چنانچه ندهد بايد خود او بعد از بلوغ خمسش را بدهد و همچنين اگر مال حلال مخلوط به حرام داشته باشد وليّ او بايد به احكامي كه درباره مال مخلوط گفته شد عمل نمايد.

فاضل: وليّ او بنابراحتياط واجب بايد خمس آنها را بدهد و الا بر خودش بعد از بلوغ واجب است كه بلافاصله خمس آن را بدهد.

وحید: و در صورتى كه ندهد ، بعد از بلوغ خودش باید بدهد.

مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله1802

*****

زنجانی: مسأله- لازم نیست که مالک بالغ باشد تا خمس بر مال وی واجب گردد بلکه در مال بچه هم خمس لازم است و ولیّ او باید خمس آن را بپردازد و اگر ولیّ نپرداخت بعد از آنکه بچه بالغ شد بر خودش واجب است خمس را بپردازد