«نجات درختان ریشه در باد»؛ ایده ای که طرح آن هم امیدبخش است

اگر سرمایه‌ای به ارزش یک میلیارد تومان داشته باشید، برای نگهداری از آن چه اقداماتی خواهید کرد؟ کمی به این سوال فکر کنید و بعد به سراغ باقی گزارش بروید.

به گزارش «تابناک»؛ از جمله ثروت‌های ارزشمندی که در کشورمان وجود دارد و بسیاری از وجود آن غافل هستند، محیط زیست است؛ ثروتی که هرچند در سال‌های اخیر و در سایه برخی مصائب از جمله شدت گرفتن گرد و غبار یا خشکسالی و حتی سیلاب، تا حدی به چشم آمده و آسیب‌های وارد آمده به آن توجه گروهی را به خود جلب کرده، اما هنوز راه زیادی تا درک ارزش آن باقی مانده است.

درباره راه زیادی سخن می‌گوییم که مجال بسیاری برای پیمودن آن نداریم، چون قدرت تخریب گران و سرعت شان به شدت بیشتر است و افزون بر آنها، برخی عوامل دیگر هم به مدد ایشان آمده و کمر به نابودی محیط زیست کشورمان بسته است؛ از دخل و تصرف‌های قانونی (!) و غیرقانونی سودجویان گرفته تا رویداد‌هایی مانند حریق گسترده، انواع آفات، خشکسالی و... .

فرجام محتوم «درختان ریشه در باد»؛ از چپ به راست ببینید!

وضعیت نامطلوبی که تنها در یک دسته بندی، به نابودی هزاران هکتار از جنگل‌ها در حریق‌های مختلف منجر شده است. از جنگل‌های ثبت جهانی هیرکانی در شمال کشور تا جنگل‌های بلوط در دامنه‌های وسیع زاگرس در پهنه‌ای وسیع از کشور که شاید در دید بسیاری با تعاریف رایج از جنگل همخوانی نداشته باشند، اما از جمله پرسودترین جنگل‌های کشورمان هستند.

رکن مهمی در اکوسیستم بسیاری از نقاط کشور از غرب تا جنوب غربی و امتدادش تا برخی مناطق مرکزی و جنوب کشور که زیست بسیاری از گونه‌های جانوری و حتی گیاهی به آن وابسته است و در سایه مسائل گوناگون در معرض تهدید و تحدید و در برخی مناطق رو به نابودی است. درختان بلوط که کارشناسان ارزش اکولوژیک هر یک از آن‌ها را حدود یک میلیارد تومان برآورد می‌کنند.

اشاره به این برآورد مالی بلوط‌های زاگرسی کافی است تا دریابیم که درباره چه ثروتی سخن می‌گوییم و نگهداری و پاسداشت آن‌ها تا چه اندازه حیاتی است. گنجینه‌ای که بر اساس گزارش سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، هر هکتار جنگل از آنها، سالانه تا ۲هزار مترمکعب آب را در فصل بارندگی ذخیره می‌کند که منبع قابل‌توجهی در شرایط کم‌آبی کشور محسوب می‌شود و به تاکید برخی کارشناسان، سهم بسزایی در تامین ۴۰ درصد آب شیرین کشور دارند.

گونه‌ای مقاوم و خشکی پسند که تقریبا بخش عمده ۶ میلیون هکتار جنگل واقع در منطقه ۳۰ میلیون هکتاری زاگرس را تشکیل می‌دهند. محدوده‌ای جنگلی با قدمتی بیش از ۵۵۰۰ سال که هر بار به هر دلیل آسیب می‌بیند و بخش‌هایی از آن از دست می‌رود، جایش را بلایای گوناگون پر می‌کند که در انتهای مسیر به بیابان زایی ختم می‌شود. بیابانی که همین درختان با ذخیره منابع آبی مانع از شکل گیری‌اش هستند و به جایش مجال رشد و نمو گونه‌های مختلف گیاهی را می‌دهند که زیستگاه گونه‌های مختلف جانوری هستند.

از خرس و پلنگ تا انواع پرندگان و حشرات، زاگرس به مدد بلوط‌های ایرانی (با نام علمی Querqus branti) و حتی گونه‌های دیگر مانند بنه، زالزالک و بادام‌کوهی، زیستگاه منحصر به فردی پدید آورده که فقدانش قابل تصور نیست و از این رو، شاید کمترین کاری که برای حفظش می‌توان انجام داد. نشان دادن اهمیت این زیستگاه و ارکان وجودی آن از جمله این گونه ارزشمند گیاهی، بلوط، به عموم مردم است.

درختی که می‌بایست برای ادامه حیاتش همه تلاشمان را به کار ببندیم و این کاری است که از مدتی پیش ابتکاری جالب توجه در خصوص آن در دستور کار گروهی از دوست داران محیط زیست قرار گرفته که پویش «نجات درختان ریشه در باد» نام گرفته است؛ آن دسته از درختان بلوط که به دلایل زیاد، در وضعیت وخیمی قرار گرفته اند و در آستانه خشک شدن هستند، چراکه ریشه هایشان به دلایلی مانند راهسازی، عبور خطوط انتقال آب یا نفت از مجاورتشان، لغزش یا رانش زمین و دلایل دیگر، از زمین بیرون زده و رو به خشک شدن هستند.

درختانی سن و سال دار که بعضا بیش از یک قرن زمان نیاز است تا جایگزین شوند، آن هم به شرطی که در منطقه رویش نهال، شاهد چرای دام و نکات آسیب زای دیگر نباشیم؛ اینجاست که اهمیت این پویش خودنمایی می‌کند. پویشی به منظور گردآوری کمک‌های مردمی برای رهایی این درختان از زوال، با خرید مصالح مورد نیاز و اجرایی نوعی از سنگ چین پای این درختان که ریشه شان را بار دیگر با زمین پیوند می‌دهد.

ایده‌ای که می‌شود با کمک‌های خرد هم در آن مشارکت جست، اما از ابتکار‌های دیگری که برای جلب توجه به آن و هدف غایی طرح در نظر گرفته و اجرایی هم شده است، نصب پلاکی در کنار سنگ چین نجات بخش ریشه درختان به نام فردی است که هزینه این «نجات» را تقبل کرده است. ایده‌ای که یک نمونه اجرا شده آن به نام استاد کیهان کلهر، موسیقیدان مشهور ایرانی در جهان مزین شده و امید می‌رود به مدد آن عده بیشتری به اهمیت این درختان و پویش‌هایی که برای نجاتشان دایر شده، آگاه شوند.

درختانی با ارزش میلیاردی که البته شمار بسیاری از آن‌ها به دلایل مختلف در معرض زوال و نابودی قرار دارند و شاید چند هزار یا چند ده هزارتایی از آن‌ها که ریشه شاد به باد رسیده، بخش کوچکی از درختان نیازمند رسیدگی و نجات باشند، اما این اقدامات امیدوارمان می‌کند که به مرور شمار بیشتری به اهمیت شان پی خواهند برد و در صف مدافعانشان قرار خواهند گرفت و در نهایت، آینده‌ای رقم خواهد خورد که بر وسعت جنگل‌ها در کشور افزوده خواهد شد؛ اتفاقی که اگر رقم بخورد، بی شک حال همه مان بهتر خواهد شد.