چرا
فشار خون بالا تا این اندازه اهمیت دارد که در راس مسائل سلامت یک سال
سازمان جهانی بهداشت قرار می‌گیرد. این مساله دو وجه بسیار مهم دارد؛ نخست
وجه کیفی آن است: این بیماری خطر حمله قلبی، سکته مغزی و نارسایی کلیه را
افزایش می‌دهد و اگر هیچ اقدامی برای مهار و کاهش آن صورت نگیرد، سرانجام
حتی می‌تواند سبب نابینایی، ضربان نامنظم قلب و نارسایی قلبی نیز بشود.
به گزارش باشگاه خبرنگاران، وجه
بسیار مهم دیگر، وجه کمی آن است: مطابق آمارهای ارائه شده از سوی سازمان
جهانی بهداشت، به‌طور میانگین از هر سه نفر بزرگسال در سراسر جهان یک نفر
به این عارضه مبتلاست؛ که البته این نسبت در دهه‌های سنی گوناگون متفاوت
است: در دهه دوم و سوم زندگی از هر ده نفر یک نفر به این عارضه مبتلاست،
اما همین که سن به حدود 50 می‌رسد، ناگهان این نسبت افزایش خیره‌کننده‌ای
می‌یابد.
به عبارت دقیق‌تر در دهه پنجم عمر، نیمی از جمعیت به این
عارضه دچارند؛ یعنی از هر ده نفر حدود پنج نفر فشار خون بالا دارند. به
همین دلیل است که این عارضه را باید یکی از خطرات خاموش جامعه بشری به‌شمار
آورد. جالب‌تر آن‌که مطابق آمارها، خطر ابتلا به فشارخون بالا اکنون
بیشتر از دیگر عوامل خطرناکی است که به بیماری‌های قلبی - عروقی منجر
می‌شود. برای نمونه خطر ابتلا به فشار خون از خطر ابتلا به دیابت بیشتر
است.
در ایران چه خبر است؟
مطابق
آمارهای رسمی، طی چند سال گذشته تغییری در میزان شیوع این بیماری در کل
جمعیت کشور رخ نداده است. مطابق این آمار حدود 20 درصد ایرانیان به فشار
خون بالا مبتلا هستند که در دوره‌های سنی مختلف این درصد متفاوت است.
دست‌کم از سال 1387، براساس اظهارات رئیس وقت اداره قلب و عروق وزارت
بهداشت، 20 درصد از ایرانیان به این عارضه مبتلا
بوده‌اند و اکنون نیز براساس اظهارات دکتر اردشیر خسروی، مدیر گروه
اطلاعات و آمار شبکه معاونت بهداشت وزارت بهداشت، حدود
19 درصد از ایرانیان به این بیماری دچارند.
به این ترتیب اگر
خوشبینانه نگاه کنیم، طی چند سال گذشته تغییری در میزان شیوع این بیماری
رخ نداده، اما دست‌کم اگر این آمارها دقیق باشد، لااقل این پیام منفی را در
خود دارد که به‌دلیل رشد جمعیت، تعداد افراد مبتلا طی همین پنج سال قطعا
افزایش یافته است. برخی آمارها که بتازگی از سوی
دکتر زهرا عبداللهی، مدیرکل دفتر بهبود سلامت تغذیه وزارت بهداشت ارائه شده
بسیار نگران‌کننده است.
مطابق این آمار حدود 59 درصد از زنان و 36
درصد از مردان بزرگسال ایرانی که در سنین 45 تا 65 سال قرار دارند به فشار
خون بالا مبتلا هستند. طبیعی است در این بازه سنی احتمال خونریزی رگ‌های
خونی و بروز سکته مغزی در اثر فشار خون زیاد خواهد بود، به‌علاوه این عارضه
می‌تواند به عروق کلیه آسیب‌زده و سبب نارسایی کلیه شود.
در همین
خصوص می‌توان به اظهارات دکتر محمد رضا منصوری در همایش فشار خون در فروردین امسال نیز اشاره کرد که 94 درصد انسدادهای عروقی و
شریان‌های چشم ناشی از فشار خون بالاست. این عارضه در نهایت می‌تواند سبب
کاهش قدرت دید و حتی بدتر از آن نابینایی شود. به گفته دکتر منصوری،
بیشترین آسیب فشار خون بالا متوجه شبکیه چشم است، زیرا شبکیه از طریق یک
بافت عروقی زنده می‌ماند.
اما این آمار و اطلاعات زمانی بسیار
نگران‌کننده‌تر خواهد بود اگر بدانیم متاسفانه 12 درصد کودکان ایرانی از
فشار خون بالا رنج می‌برند. این آماری است که بتازگی از سوی دکتر فریدون
نوحی، رئیس دومین کنگره مشترک قلب و عروق ایران ارائه
شده است.
متهمان اصلی ماجرا
در
ایران بیشترین تقصیر متوجه مصرف نمک بسیار زیاد است. مطابق توضیحات خانم
دکتر عبداللهی، مجامع علمی بین‌المللی توصیه
می‌کنند برای افراد عادی باید مصرف نمک را به کمتر از پنج‌گرم در روز محدود
کرد. این محدودیت برای افراد بالای 50 سال شدیدتر است و به کمتر از سه گرم
در روز می‌رسد. این در حالی است که ایرانی‌ها به‌طور متوسط روزانه ده تا
12 گرم نمک مصرف می‌کنند و 80 درصد خانواده‌های ایرانی علاوه بر نمکی که
هنگام طبخ به غذا می‌زنند، همیشه یا گهگاه بر سر سفره خود از نمکدان نیز
استفاده می‌کنند.
به‌علاوه، یکی از منابع مهم مصرف بیش از حد نمک در
ایران، مصرف بالای انواع فست‌فود و خوراکی‌های فرآوری شده در کشور است.
مثلا کودکان علاقه بسیار زیادی به انواع فست‌فود و نیز چیپس و پفک و امثال
آن دارند که زمینه ابتلا را مهیاتر خواهد کرد. علاوه بر مصرف نمک،
کم‌تحرکی، اضافه‌وزن و استعمال دخانیات را نیز باید از عوامل مهم ابتلا به
فشار خون بالا به‌شمار آورد.
دکتر نوحی از
آمار نگران‌کننده دیگری خبر داده است. متاسفانه ما ایرانی‌ها نسبت به حضور
این قاتل خاموش در میان خودمان آگاهی چندانی نداریم و به همین دلیل اقدام
موثری نیز در برابر آن انجام نمی‌دهیم. بنا به اظهارات ایشان تنها 16 درصد
از مبتلایان به فشار خون بالا به اقدامات کنترلی و درمانی مبادرت می‌ورزند و
35 درصد از مبتلایان هیچ اقدامی در این زمینه صورت نمی‌دهند.
نگران‌کننده‌تر این‌که نیمی از مبتلایان هیچ‌گونه اطلاعی از بیماری خود
ندارند!
راه پیشگیری
نخست
آن‌که تمام افراد بالای 40 سال حتما باید برای اندازه‌گیری فشار خون خود و
اطلاع از وضع آن به پزشک مراجعه کنند. دیگر آن‌که همه افراد باید مصرف
مواد غذایی فرآوری شده و صنعتی را تا حد ممکن محدود کنند و به میوه و سبزی
روی آورند. به‌علاوه تحرک و کاهش وزن اضافی از روش‌های بسیار موثر در برابر
فشار خون بالاست. اما شاید اکنون مهم‌ترین اقدام هر ایرانی کاهش مصرف نمک،
بخصوص استفاده نکردن از نمکدان سر سفره باشد. این توصیه آخر می‌تواند
راهنمای بسیار خوبی برای روزهای تعطیل نوروز باشد.
