پس از انتقاد نمایندگان مجلس به انتشار عکسهای خبری از صحن علنی مجلس، این بار عکسهای منتشرشده از اعضای شورای شهر در صحن علنی، دلخوری عدهای را موجب شده و حواشی ایجاد کرده است.
«شکار لحظهها بداخلاقی است. طبیعی است در جلسهای که چهار ساعت به طول میانجامد کسی خمیازه بکشد و نباید مطبوعات شکار لحظهها کنند و این اقدام رسانهها مورد قبول نیست و توقع داریم که رسانهها از این اقدام خودداری کنند.»
این جملات روز یکشنبه از سوی یکی از اعضای شورای شهر مطرح شده است و تعدادی دیگر از اعضا هم با استدلالهایی مشابه، از هیات رییسه خواستهاند فکری به حال این موضوع کند.
اما پیش از این هم با اتفاقی مشابه در حوزه مجلس مواجه بودهایم. عکسهای منتشرشده از مجلس، برای مدتی نُقل شبکههای اجتماعی شد، بر روی آن نقدها و تحلیلهایی نوشتند و کاریکاتورهایی هم کشیده شد؛ البته جدالهای لفظی نیز به وجود آمد و حتی کار به جایی رسید که یکی از نمایندگان مجلس عکاسهای خبری را با لفظ «فضول» خطاب کرد.
حواشی ایجادشده پس از انتشار این تصاویر و البته عکسهایی از سلفی گرفتن نمایندگان با موگرینی در مراسم تحلیف، این پرسش را بار دیگر در ذهن بسیاری از اهالی رسانه ایجاد کرد که آیا انتشار چنین عکسهایی از سوی رسانهها اقدامی درست است؟ و اصولا آیا باید مرزی را برای نزدیک شدن یک عکاس خبری به سوژه خود قایل شد؟
به همین منظور خبرنگار ایسنا در گفتوگو با چند تن از استادان ارتباطات و کارشناسان رسانه این موضوع را به بحث گذاشته است.
«تصاویر منتشر شده از نمایندگان را شوخی نگیرید»
سید محمدرضا خوشرو، پژوهشگر و مدرس رسانه با اشاره به حواشی اخیر، گفت: در مسائل اینچنینی باید تعادل میان هر دو طرف ایجاد شود. بدیهی است افراد وقتی از خود فاصله میگیرند و وارد حریم عمومی میشوند، باید یکسری اصول را با توجه به هنجارهای جامعه رعایت کنند که بسته به شخصیتها و موقعیتهایی که دارند، حجم این رعایتها متفاوت میشود. وقتی فردی در جایگاه یک نماینده مجلس قرار میگیرد، طبیعتاً با حجمی از بایدها و نبایدها مواجه میشود. به طور کلی از آنجا که سلبریتیها از افراد سیاسی گرفته تا بازیگران و ورزشکاران مورد توجه عموم مردم هستند، باید نسبت به سایرین بیشتر مراعات کنند.
وقتی فردی در جایگاه یک نماینده مجلس قرار میگیرد، طبیعتاً با حجمی از بایدها و نبایدها مواجه میشود. به طور کلی از آنجا که سلبریتیها از افراد سیاسی گرفته تا بازیگران و ورزشکاران مورد توجه عموم مردم هستند، باید نسبت به سایرین بیشتر مراعات کنند.
او ادامه داد: از سوی دیگر در اینکه رسانهها باید در موقعیتهای مختلف حضور داشته باشند و از طریق تصویر و کلام اطلاعرسانی کنند، شکی نیست؛ اما باید به این نکته نیز توجه کرد که رسانهها باید پایبند یک خط مشی رسانهای باشند و اینکه اصلاً این قبیل از اخبار و تصاویر باید منتشر شوند یا خیر. طبیعی است که رسانهها باید به نمایندگی از مردم در صحن علنی مجلس حضور داشته باشند، اما اینکه در صورتی که صحنه نامناسبی را دیدند و آن را ثبت و ضبط کردند، باید آن را منتشر کند یا نه، بحث دیگری است. چراکه گاهی ممکن است انتشار برخی تصاویر و اخبار در امنیت عمومی و بعضاً امنیت ملی اخلال ایجاد کند و منجر به تشویش اذهان عمومی شود.
این استاد ارتباطات با بیان اینکه رسانهها باید یک خط مشی عمومی و یک خط مشی مخصوص به خودشان را داشته باشند، افزود: برخی مسائل خط مشی کل رسانهها محسوب میشود که باید به آنها پایبند باشند. اما ممکن است برخی رسانهها نگاهی انتقادی یا حمایتی نسبت به ارگان یا سازمانی داشته باشند یا برای انعکاس جریانی رویکرد مخصوص به خودشان را داشته باشند، که این موضوع به خط مشیهای خود رسانهها بازمیگردد. به عنوان مثال شاید رسانهای برند این باشد که تمام حرکات نمایندگان مجلس را رصد کند، نمایندگان باید حواسشان جمع باشد که یک سری هنجارها را در صحن مجلس رعایت کنند چون فلان رسانه ما را رصد می کند، ولی این موضوع اصلاً به این معنی نیست که آن رسانه نمیخواهد کارهای خوب مجلس و نمایندگان را هم منعکس کند. این موضوع در برخی از رسانههای اصولگرای منتقد دولت نیز وجود دارد؛ برخی از این رسانهها اخباری مربوط به پسر فلان وزیر را منتشر میکنند.
خوشرو با بیان اینکه «متاسفانه ما در اخلاق حرفهای رسانهای فرهنگ اعلام خط مشی را نداریم»، یادآور شد: در شرایطی که اغلب تعامل میان نهاد و رسانهها چندان خوب نیست، هر از گاهی انتشار برخی از تصاویر به جامعه شوک وارد میکند؛ در صورتی که اگر مخاطب بداند این تصویر از کدام رسانه و با چه سیاستهایی منتشر شده است، دیگر شوکه نمیشود. انتهای این جریان که الان همه خوشحالند مچ فلان نماینده گرفته شده، در واقع فقط به ضرر مردم است. الان باقی سالهایی که این نماینده میخواهد خدمت کند، جور دیگری ادامه میدهد، چون دیگر امید به کسب رای ندارد و در نهایت دود این افشاگریها در چشم مردم میرود.
«نمایندگان باید بدانند اعمالشان توسط رسانهها رصد میشود»
محمد سلطانیفر، استاد ارتباطات با اشاره به حواشی اخیر اظهار کرد: وقایع چند هفته اخیر در مجلس از عکس سلفی با خانم موگرینی گرفته تا فضای شکل گرفته در حواشی رأی اعتماد به وزرا که متاسفانه به صورت زنده از صداوسیما پخش شد (متاسفانه نه از این جهت که چرا صداوسیما این جلسات را به صورت زنده پخش کرد، بلکه تاسف از آنجایی بود که مردم متوجه شدند که چه فضایی در مجلس حاکم است)، نشان داد که نمایندگان ما در رفتار، عملکرد و نحوه برخورد با رسانهها و خبرنگاران به آموزش نیاز دارند.
او با بیان اینکه «حتی نمایندگان ما در رفتارها و گفتمانهای دیپلماتیک نیز به آموزش نیاز دارند»، ادامه داد: نمایندگان باید بدانند که اعمال و رفتارشان از سوی رسانهها رصد میشود. نمایندگان مجلس همانند یک سلبریتی هستند که هر رفتار آنها میتواند دارای معانی خاصی باشد؛ رفتارهای کلامی و غیرکلامی یک ورزشکار، هنرمند یا یک سیاستمداز همیشه مورد ریزبینی و کنکاش قرار میگیرد.
رفتارهای کلامی و غیرکلامی یک ورزشکار، هنرمند یا یک سیاستمداز همیشه مورد ریزبینی و کنکاش قرار میگیرد.
شاید اگر همان رفتارها از افراد عادی سر بزند هیچ اشکالی وجود نداشته باشد، اما در سلبریتیها ممکن است عاملی منفی به حساب بیاید و معانی متفاوتی داشته باشد.
این کارشناس رسانه با تاکید بر اینکه برخی از نمایندگان مجلس به آموزش در رفتارهای کلامی و غیرکلامی نیاز دارند، خاطرنشان کرد: درباره مطالب اخیری که مبنی بر حریم خصوصی نمایندگان مجلس مطرح شده است، باید گفت که صحن مجلس حریم خصوصی نمایندگان نیست؛ مگر آنکه جلسهای خصوصی باشد و از پیش اعلام شده باشد که خبرنگاران و عکاسهای خبری نباید حضور داشته باشند.
سلطانیفر تاکید کرد: صحن مجلس مقدس است و خبرنگاران طبق وظیفه خود در به رخ کشیدن رفتار نمایندگان آزاد هستند. این نمایندگان هستند که باید رفتارشان را اصلاح و گفتههایشان را درست کنند تا مورد انتقاد قرار نگیرند.
«در صحن علنی مجلس حریم شخصی وجود ندارد»
حمید شکریخانقاه، استاد ارتباطات با اشاره به حواشی اخیر درباره عکسهایی که از مجلس منتشر شده است، بیان کرد: خبری که به صورت متن و عکس باشد، دارای پیام است. درخواست برخی نمایندگان مبنی بر محدودیت زمان حضور عکاسان خبری در جلسه علنی مجلس باعث میشود حق دسترسی آزاد به اطلاعات از مردم گرفته شود. این درخواست نمایندگان مجلس واکنش هیجانی به اتفاقات اخیر مجلس است که از یک نماینده جامعه، دور از انتظار است. بعید میدانم که ایجاد محدودیت، نظر اکثر نمایندگان مجلس باشد. به نظرم عدهای از نمایندگان از حواشی عکسهای منتشر شده مجلس ناراحت شدهاند و این واکنش تدافعی را نشان دادهاند.
نویسنده کتاب «برنامهریزی راهبردی ارتباطی در روابط عمومی» با بیان اینکه عکاسان و خبرنگاران وظیفه خود را در مجلس انجام میدهند، گفت: عکاسان خبری و خبرنگاران وظیفه شهروندی، مدنی و مسؤولیت اجتماعی خود را در مجلس انجام میدهند. نمایندگان و سیاستمداران ما به جای اینکه دیگران را محدود کنند تا نقطه ضعفهایشان منتشر نشود باید خود را با آداب و دیپلماسی نمایندگی سازگار کنند
عکاسان خبری و خبرنگاران وظیفه شهروندی، مدنی و مسؤولیت اجتماعی خود را در مجلس انجام میدهند. نمایندگان و سیاستمداران ما به جای اینکه دیگران را محدود کنند تا نقطه ضعفهایشان منتشر نشود باید خود را با آداب و دیپلماسی نمایندگی سازگار کنند
و سواد رسانهایشان را بالا ببرند. نمایندگان با ایجاد محدویت به جایی نخواهند رسید. مجلسی که نگاه مردمی دارد با این نوع اقدامها وجاهت نمایندگی خود را از دست خواهد داد.
او با بیان اینکه نمایندگان مجلس باید از ویژگیهای متمایزی برخوردار باشند، اظهار کرد: زمانی که تکنولوژی پیشرفت کرد، هر یک از شهروندان ما یک شهروند خبرنگار شدند؛ بنابراین نمایندگان به جای اینکه عکاسان خبری و جامعه را محدود کنند باید از صفات متمایز برخوردار باشند و خود را با شرایط پروتکل یا دیپلماسی نمایندگی وفق دهند تا فردی نتواند از آنها سوژه بگیرد؛ بنابراین درخواست برخی نمایندگان برای محدودیت حضور عکاسان خبری در مجلس یک نوع حرکت رو به عقب است.
این جامعهشناس ارتباطات با اشاره به اینکه صحن علنی مجلس یک محل عمومی است، ادامه داد: مجلس یک محل عمومی است و مکانی عمومیتر از مجلس نداریم؛ زیرا تمام افکار یک ملت هفتاد میلیونی در این مکان جمع شده است. حریم شخصی در مجلس وجود ندارد، مگر زمانی که موضوعاتی مانند امنیت ملی پیش بیاید که مجلس اعلام میکند و جلسه غیرعلنی و پشت درهای بسته انجام میشود. اما زمانی که مجلس علنی باشد به هیچ عنوان حریم شخصی وجود نخواهد داشت و در فضای علنی مجلس، نمایندهها هر رفتاری داشته باشند بحث عمومی است و دسترسی آزاد همگان به اطلاعات وجود دارد.
