یک سال پس از خروج رسمی آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران و در پی عدم موفقیت طرف‌های باقیمانده برجام به حفظ این توافق، جمهوری اسلامی ایران روز گذشته رسماً تصمیم خود را برای توقف اجرای بخشی از تعهدات هسته‌ای اعلام کرد. واکنش‌های رسمی دولت آمریکا و اتحادیه اروپا به این اقدام ایران را می‌توان بیانگر خط مشی کلی دانست که آن‌ها در قبال توافق هسته‌ای و اساساً در قبال ایران در دستور کار قرار داده‌اند.
به گزارش
«آزادی»، یکی از نکات قابل توجه در واکنش مقامات ارشد آمریکایی به اعلام تصمیم کاهش تعهدات هسته‌ای ایران، اشاره همگی آن‌ها به موضوع مذاکره و گفتگو است. همزمان و در عرصه عمل، تشدید بیش از پیش فشار‌های تحریمی واشنگتن علیه تهران، نشان از مصمم بودن آمریکایی‌ها به پیشبرد رویکرد فشار حداکثری بر جمهوری اسلامی ایران دارد.
در این راستا، برایان هوک نماینده ویژه آمریکا در امور ایران روز چهارشنبه در سخنانی اظهار داشت که «آمریکا نمی‌خواهد وارد جنگ با ایران شود». وی در عین حال تأکید کرد که هرگونه حمله ایران به اهداف آمریکا یا همپیمانان این کشور با واکنش شدید واشنگتن همراه خواهد بود.
از سوی دیگر، ویکتوریا کوتز، از مقامات کاخ سفید مدعی شد که پیشنهاد دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا برای دیدار با مقامات ایران صادقانه است. وی در ادامه اظهار داشت: «(البته) این مذاکرات باید بر اساس شروط آمریکا انجام شود و ایران حمایت از تروریسم را متوقف کند».
در اظهارنظری دیگر در همین راستا، ترامپ که شخصاً پیش از این در چند نوبت برای دیدار با مقامات ارشد ایرانی ابراز تمایل کرده بود، بار دیگر ادعا‌های خود را در این زمینه تکرار نمود. رئیس‌جمهور آمریکا ضمن ابراز امیدواری برای ملاقات با سران ایران، همزمان تهدید کرد که در صورت عدم تغییر رفتار، تهران باید منتظر تحریم‌ها و محدودیت‌های بیشتری باشد. ترامپ در این زمینه اظهار داشت: «من چشم‌انتظار روزی هستم که بالاخره با سران ایران برای تدوین توافقی دیدار کنم و گام‌هایی بسیار مهم برداریم برای ارائه آینده‌ای که ایران شایسته‌اش است».
جان بولتون مشاور امنیت ملی کاخ سفید نیز که یکی از ضد ایرانی‌ترین مقام‌های دولت آمریکا است، در تازه‌ترین اظهارنظر علیه ایران مدعی شد که هدف از مواضع واشنگتن بازگرداندن تهران به میز مذاکره است. وی در پیامی توییتری نوشت: «تا زمانی که سران رژیم ایران تصمیم به تغییر رفتار مخرب، احترام گذاشتن به حقوق مردم ایران و بازگشت به میز مذاکره نگیرند، ایالات متحده به فشار حداکثری خود ادامه خواهد داد».
تمامی این اظهارنظر‌ها در شرایطی مطرح می‌شود که رئیس‌جمهور آمریکا شب گذشته طی دستوری اجرایی، صادرات محصولاتی نظیر آهن، فولاد، آلومینیوم و مس ایران را تحت تحریم قرار داد. ترامپ در این دستور اجرایی اعلام کرد: «در راستای کاهش درآمد‌های ایران از جمله درآمد‌های ناشی از صادرات محصولاتی نظیر آهن، فولاد، آلومینیوم و مس که ممکن است برای تامین مالی و حمایت از توسعه سلاح‌های کشتار جمعی، گروه‌ها و شبکه‌های تروریستی و توسعه نظامی استفاده شود، گام‌هایی اتخاذ شده است».
از سوی دیگر، اتحادیه اروپا که به عنوان یکی از طرف‌های برجام، نسبت به حفظ آن ابراز تمایل کرده، اما از تضمین منافع ایران ذیل این توافق ناکام مانده نیز صبح امروز بیانیه‌ای درباره تصمیم ایران منتشر کرد. در این بیانیه، اتحادیه اروپا «ضرب‌الاجل» هسته‌ای شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران را رد کرد و خواستار پایبندی تهران به تعهداتش ذیل برجام شد.
در بیانیه مشترک فدریکا موگرینی نماینده ویژه اتحادیه اروپا و وزرای خارجه سه کشور فرانسه، آلمان و بریتانیا که در خروجی وبگاه این سازمان قرار گرفته، آمده است: «ما با نگرانی شدید، بیانیه ایران درباره تعهداتش ذیل برجام را ملاحظه می‌کنیم. ما تماماً به حفظ و اجرای کامل برجام پایبند هستیم، (توافقی) که دستاوردی مهم در ساختار عدم اشاعه هسته‌ای جهانی و به نفع امنیت تمام ما است».
موگرینی و وزرای خارجه سه کشور با درخواست تحکم‌آمیز از ایران برای اجرای کامل تعهداتش ذیل برجام و برنداشتن گام‌های تنش‌زا، تاکید کردند: «ما هرگونه اولتیماتوم را رد می‌کنیم و پایبندی ایران به تعهداتش ذیل برجام را بر اساس عملکرد آن و معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (اِن. پی. تی) ارزیابی می‌کنیم. در این زمینه، ما نقش مهم آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در نظارت و راستی‌آزمایی از اجرای تعهدات هسته‌ای ایران را یادآور می‌شویم. ما همچنین امیدواریم که ایران به پایبندی به فرمت‌ها و مکانیزم‌های مستقر ذیل برجام، شامل کمیسیون مشترک برجام ادامه دهد».
با مروری بر این موضع‌گیری‌ها، نخست می‌توان گفت که ایالات متحده در پی مشاهده واکنش ایران به کارشکنی‌های واشنگتن در اجرای برجام، امیدوار است که افزایش فشار‌ها همزمان با ادعای آمادگی برای مذاکره، زمینه فروپاشی کامل توافق هسته‌ای و سپس، انجام مذاکراتی جدید مبتنی بر شروط مورد نظر دولت ترامپ را فراهم کند. به عبارت دیگر، می‌توان گفت: دستکم در بیش از ۲۴ ساعتی که از اعلام تصمیم برجامی ایران می‌گذرد، تغییری در موضع واشنگتن در قبال ایران مشاهده نشده و کاخ سفید همچنان بر آن است تا از طریق پیگیری سیاست «فشار حداکثری»، زمینه را برای تأمین خواسته‌های خود از جانب ایران فراهم کند.
همزمان، به نظر می‌رسد اتحادیه اروپا با توجه به منافع سیاسی، امنیتی و همچنین پرستیژی خود (حفظ پرستیژ به عنوان یک بلوک قدرت تأثیرگذار جهانی) همچنان امیدوار است زمینه‌ای برای حفظ توافق هسته‌ای پیدا شود و بر همین اساس، از نشان دادن واکنش منفی شتاب‌زده به تصمیم ایران خودداری کرده است. با این حال، رد ضرب‌الاجل تعیین شده توسط ایران، حاکی از آن است که خود طرف‌های اروپایی هم امید چندانی ندارند که بتوانند در مدت زمانی کوتاه، شرایط لازم را برای مقاومت در مقابل رویکرد‌های کارشکنانه آمریکا فراهم کنند. انتظار می‌رود حاصل جمع این دو رویکرد آمریکایی و اروپایی، سرنوشت برجام را بیش از پیش در هاله‌ای از ابهام قرار دهد.
کدگشایی از موضع جدید آمریکا و اروپا در قبال ایران
