فتاوای آیت الله العظمی جوادی آملی (مدظله)
صندوق خیریه قرض الحسنه
سؤال: گروهي با هدف رفع مشكلات اهالي محله و نيازمندان، اقدام به تأسيس صندوق خيريه كرده‌اند. الف) آيا ميتوان مبالغ جمع‌آوري شده را براي انجام فعاليتهاي اقتصادي و با هدف كمك هر چه بيشتر به مستمندان، سرمايه‌گذاري كرد؟ ب) آيا ميتوان وجوه جمع‌آوري شده را به صورت قرض‌الحسنه، به نيازمندان پرداخت؟ ج) آيا ميتوان به مدت يكسال يا بيشتر، مبالغ را كنار گذاشت و آنگاه اقدام به توزيع آن كرد؟ د) توصيه حضرتعالي براي مصرف بهينه اين پول‌‌ها چيست؟ ه ـ) آيا ميتوان وجوه جمع‌آوري شده را در مراسم بزرگداشت ائمه اطهار(عليهم السّلام) صرف كرد؟ و) در پايان از حضرتعالي تقاضا مي‌‌كنيم، نصيحت و توصيه‌اي پدرانه به فرزندان خود بنماييد.
جواب: الف) با آگاهي صاحبان سرمايه و رضايت آنان و انطباق با عقود مشروع، جايز است.ب) برابر اساسنامه‌اي كه با امضاي صاحبان سرمايه باشد، جايز است.ج) با توافق صاحبان سهام جايز است، ولي بعد از گذشت سال، اگر خمس آن اموال قبلاً پرداخت نشد، اول بايد خمس آن‌ها داده شود؛ آنگاه اقدام به مصرف شود.د) توليد و ايجاد شغل صادق؛ نه كسب كاذب.هـ) صرف اموال در تعظيم شعاير با رضايت صاحبان سهام، بياشكال است.و) تلاش در توليد كالاي سودمند و قناعت در مصرف. از حضرت ختمي‌‌مرتبت(صلّي الله عليه و آله و سلّم) چنين دعايي نقل شده است: «اللّهمّ انّا نسئلك نفساً مطمئنّةً تؤمن بلقائك و ترضي بقضائك و تقنع بعطائك». اميد است با اين نيايش، مشمول رحمت خاصّ الهي قرار گيريم
سؤال ـ نظر حضرتعالي دربارهي سودي كه بانكها ميدهند، چيست؟
جواب: اگر به عنوان مضاربه يا جايزه باشد، اشكالي ندارد.
سؤال ـ حكم سپردههاي بلندمدت يا كوتاه مدت در بانك و سود آن چيست؟
جواب: اگر برابر عقود اسلامي، مانند مضاربه باشد، جايز است و سود آن حلال است.
سؤال ـ در برخي تعاوني‌هاي دوستانه، هر ماه به قيد قرعه، به يك نفر وام داده مي‌شود و هر نفر بايد مبلغي افزون بر آنچه وام گرفته است، برگرداند تا حقّ نفرات آخر كه وام ديرتر به آن‌ها مي‌رسد، ضايع نشود. آيا پرداخت اين مبلغ اضافه، ربا به شمار مي‌آيد؟
جواب: الف) قرض به شرط زياده، ربا است.
ب) چيزي كه به عنوان كارمزد، پرداخت مي‌شود، جايز است.
سؤال ـ گروهي با هدف رفع مشكلات اهالي محله و نيازمندان، اقدام به تأسيس صندوق خيريه كرده‌اند.
الف) آيا ميتوان مبالغ جمع‌آوري شده را براي انجام فعاليتهاي اقتصادي و با هدف كمك هر چه بيشتر به مستمندان، سرمايه‌گذاري كرد؟ ب) آيا ميتوان وجوه جمع‌آوري شده را به صورت قرض‌الحسنه، به نيازمندان پرداخت؟ ج) آيا ميتوان به مدت يكسال يا بيشتر، مبالغ را كنار گذاشت و آنگاه اقدام به توزيع آن كرد؟ د) توصيه حضرتعالي براي مصرف بهينه اين پول‌‌ها چيست؟ هـ) آيا ميتوان وجوه جمع‌آوري شده را در مراسم بزرگداشت ائمه اطهار (عليهم السّلام) صرف كرد؟
جواب: الف) با آگاهي صاحبان سرمايه و رضايت آنان و انطباق با عقود مشروع، جايز است.
ب) برابر اساسنامه‌اي كه با امضاي صاحبان سرمايه باشد، جايز است.
ج) با توافق صاحبان سهام جايز است، ولي بعد از گذشت سال، اگر خمس آن اموال قبلاً پرداخت نشد،
اول بايد خمس آن‌ها داده شود؛ آنگاه اقدام به مصرف شود.
د) توليد و ايجاد شغل صادق؛ نه كسب كاذب.
هـ) صرف اموال در تعظيم شعاير با رضايت صاحبان سهام، بياشكال است.
سؤال_صندوق قرض‌الحسنه و تعاوني اعتبار از سپردههاي واگذاري توسط اعضا با قرارداد مشخص و رضايت طرفين، در فعاليتهاي علمي، فرهنگي و انتشاراتي خود و همچنين مشاركت در فعاليت سودآور شرعي و قانوني ساير اعضا استفاده كرده و درصدي از سود حاصله از فعاليتهاي مذكور را به عنوان سود مشاركت به سپرده‌گذاران خود اعطا مي‌نمايد.
لذا لطف فرموده نظرتان را در اين مورد (سود پرداختي به سپرده‌گذاران) از نظر شرع مقدس بيان بفرماييد.
جواب: لازم است مسئول صندوق قرض‌الحسنه وكيل شرعي سپرده‌گذاران باشد.
لازم است فعاليتهاي سودآور به صورت عقد شرعي مانند مضاربه، شركت و... باشد.
با حفظ دو شرط يادشده سود پرداختي سپرده‌گذاران حلال است.
سؤال 6- اگر شخصي وجهي را به عنوان قرض به كسي بدهد و تأخيري در دريافت وجه به عمل آيد آيا شخص طلبكار مجاز است مبلغي را به عنوان تأخير مطالبه نمايد يا دريافت وجه اضافه ربا و حرام است؟
جواب1: در صورتي كه تأخير اداي دين براي عدم قدرت بدهكار باشد و در اوّلين فرصت آن را تأديه كند، طلبكار حق دريافت مبلغ زائد ندارد.
جواب2: در صورتي كه تأخير اداي دين عمدي بوده و موجب خسارت طلبكار شود، وي حق دريافت مبلغ زائد را از بدهكار دارد.
جواب3: صِرف تأخير اداي دين خسارت طلبكار محسوب نمي‌شود.
سؤال -پرداخت سود توسط بانك بابت سپردههاي بلندمدت و كوتاه‌مدت چه حُكمي دارد؟
ضمناً تشخيص صوري بودن قراردادهاي موجود در بانكها چگونه است با توجه به اينكه بين اهل فن اختلاف است كه آيا قراردادها جنبه كاغذبازي دارد يا قرارداد واقعي مي‌باشد.
جواب: در صورتي كه برابر عقود اسلامي باشد حلال است
سؤال 8-افتتاح حساب پس‌انداز قرض‌الحسنه در بانك به قصد شركت در قرعه‌كشي چه حُكمي دارد؟
جواب: جايز است.
سؤال: -محضر مبارك حضرت آيت الله العظمي جوادي آملي(حفظه الله)
سلام عليکم
شخصي متولي سقاخانه اي بوده و بخشي از نذورات مردم به سقاخانه را که در اختيارش قرار داشته، در حساب شخصي خود در بانک گذاشته است؛ بعد از مدتي يک دستگاه ماشين به عنوان جايزه به نامش در آمده است.
سوال اين است.
آيا جايزه اي که از بانک براي اين حساب قرار داده شده براي صاحب حساب است يا براي سقاخانه؟
با توجه به اينکه مقداري از اين پول براي سقّاخانه بوده، جايز مي دانيد که ماشين فروخته شده پولش در امورات سقّاخانه مصرف شود و يا با توجه به اصرار شورا و دهياري محل در عام المنفعه مصرف شود.؟
جواب: بسم الله الرحمن الرحيم
جايزه ياد شده برابر قانون بانک عمل شود. اگر معيار جايزه دادن حساب بانکي داشتن است و مقدار زائد پول اصلاً دخيل نيست.
جايزه مذکور متعلق به صاحب حساب است و اگر مقدار زائد پول دخيل در آن است جائزه به نسبت حساب دفترچه و پول زائد تقسيم شود.
نذورات سقّاخانه بايد همانجا صرف شود و ثواب آن به روح مطّهر حضرت ابوالفضل عليه السلام اهداء گردد.
