گره کور مذاکرات باز می‌شود یا امیرعبداللهیان با دست خالی از مسکو برمی گردد؟

بین الملل تابناک: علی رغم زیاده خواهی های آمریکا در مذاکرات که نمود آن در مخالفت آمریکا با خارج کردن ایران از لیست «گروه های تروریستی خارجی» و عدم ارائه تضمین های اقتصادی به ایران در فردای توافق بوده است، سفر حسین امیرعبداللهیان به مسکو در شرایط پیچیده حاکم بر مذاکرات و فرسایشی شدن جنگ اوکراین از اهمیت بالایی برخوردار است و در صورت موفقیت آمیز بودن آن، می تواند حداقل گره کوری که از جانب روسیه در مذاکرات ایحاد شده را باز کند.

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، امروز سه شنبه به مسکو سفر کرد و با سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه دیدار و گفت‌‌وگو کرد؛ سفری که مهم ترین دستورکار آن، برجام و مذاکرات متوقف شده وین است. 

در همین رابطه، تابناک در گفت‌‌وگو با دکتر ابراهیم باقری کارشناس مسائل بین الملل و سیاست خارجی، اظهار داشت: با آغاز به کار دولت جدید ایران و تشکیل تیم جدید مذاکره کننده و شروع مذاکرات، نماینده روسیه در این مذاکرات، غیر رسمی به سخنگوی نتایج هر دور از مذاکرات تبدیل شد و نقش اصلی را در شکل دهی به خط خبری رسانه‌ها بر عهده گرفت و نقشی سازنده و تسهیل گر را در عبور طرفین از موضوعات پرچالش داشت. با توجه به اینکه این مذاکرات روی متن اصلی و توافق شده برجام که در سال ۲۰۱۵ صورت گرفته، پیش می‌رفت پیچیدگی‌های اندکی نسبت به دوره‌های پیشین، در مسیر مذاکرات وجود داشت و تقریباً بعد از هر دور مذاکرات خبر‌های خوبی از نتایج گفتگو‌های طرفین و احتمال یک توافق قریب الوقوع وجود داشت. توئیت‌های نماینده روسیه که از همان ابتدا نقش اصلی را در جهت دهی مثبت به رسانه‌ها در خصوص روند موفقیت آمیز مذاکرات داشت، به یکی از مهم‌ترین منبع خبری رسانه‌ها تبدیل شد. با این حال بحران اوکراین و تحریم‌های گسترده غرب علیه روسیه، این روند را تغییر داد. در ادامه درخواست روسیه مبنی بر ارائه تضمین‌هایی در خصوص عدم تاثیرگذاری تحریم‌های غرب بر تعامل ایران و روسیه بعد از توافق، رفته رفته مذاکرات را هر چند کوتاه مدت به حالت تعلیق درآورد.

وی افزود: متعاقبا این تحولات، در واکنش به درخواست روسیه، ایالات متحده آمریکا و سه کشور اروپایی در کنار اتحادیه اروپا بیانیه ای را مبنی بر اینکه توافق روی میز و آماده امضا است و اصلی ترین عامل بن بست و تعلیق مذاکرات عامل بیرونی است، توپ را در زمین روسیه و درخواست این کشور مبنی بر ارائه تضمین های کتبی به همکاری های روسیه و ایران، انداخته اند. اروپا و امریکا دلیل رفتار روسیه را تحریم های گسترده غرب علیه این کشور می دانند و معتقدند که مسکو در برابر تحریم های غرب علیه این کشور برجام را گروگان گرفته است. از منظر غرب دلیل اصلی رفتار مسکو در قبال برجام، نه آن چیزی که مطرح می کند، بلکه نگرانی از باز شدن شریان انرژی ایران به غرب و تنگ تر شدن عرصه بر این کشور در دو جبهه جنگ در اوکراین و شرایط سخت اقتصادی این کشور است. 

در چنین شرایطی و با توجه به دو مولفه مهم بحران اوکراین و تعلیق مذاکرات هسته ای، سفر امیرعبدالهیان به مسکو از دو منظر مهم و قابل بررسی است.

از یک طرف با توجه به بحران اوکراین که بسیاری از تحلیلگران آن را دوره گذار در نظام امنیت بین المللی و نظم امنیت منطقه ای اروپا می دانند که تاثیرات زیادی را بر نظام امنیت سایر مناطق خواهد داشت، دو کشور روسیه و ایران که در بسیاری از موضوعات مهم بین المللی همکاری های سازنده ای داشته اند، به بحث و تبادل نظر پرداخته و در این خصوص همکاری های لازم را انجام خواهند داد.

دوم آنکه در این چارچوب، امیرعبداللهیان در مذاکرات خود با مقامات روسیه موضوع ضرورت دستیابی به یک توافقی که منجربه لغو تحریم‌ها علیه ایران شود را مطرح خواهد کرد و انتظار خواهد داشت تا روس‌ها با ایفای نقش مثبت در مذاکرات مثل چند ماه گذشته، گام عملی در رسیدن به نقطه نهایی مذاکرات را بردارند. از طرف دیگر چنین به نظر می رسد که سفر امیر قطر به مسکو، در کنار رایزنی ها در خصوص بحران اوکراین، در تعدیل یا تغییر نظر مسکو در خصوص تضمین های درخواستی خود از طرف های غربی در خصوص برجام، دستاوردی نداشته است.

به طور کلی جدای از اهداف کلان دو کشور در خصوص رایزنی در دوران گذار امنیت بین الملل و منطقه‌ای در پرتو بحران اوکراین، سفر وزیر امور خارجه ایران به مسکو، اهداف مشخصی را در خصوص برجام پیگیری می‌کند و ایران این انتظار را دارد که روسیه نقش مثبت و تسهیل گر خود در مذاکرات را ادامه داده و مذاکرات روند طبیعی خود را بپیماید. به طور کلی این سفر نقش مهمی را در اقناع، تغییر و یا تعدیل نظر روسیه در خصوص برجام خواهد داشت و در خروجی دود سیاه یا سفید از وین نقش مهمی را ایفا می کند. اینکه آیا روس ها انعطاف لازم در رابطه با مسائل مطرح شده را خواهند داشت یا خیر مشخص نیست؛ اما در کنار زیاده خواهی های آمریکا، اگر روس ها نیز خواسته های خود را تعدیل نکنند، بعید است گره مذاکرات به راحتی باز شود. از سوی دیگر، آمریکایی ها نیز باید تضمین های لازم در رابطه با مسائل اقتصادی را به ایران بدهد و از زیاده خواهی های خود در برجام کم کند.